Контрабанда дунёда, хусусан, Ўзбекистон ҳудудида ҳам кўп учрайдиган муаммолардан бири бўлиб келмоқда. Масалан, республика божхоначилари томонидан 2022 йил давомида божхона қонунчилиги 17 минг мартадан ортиқ бузилгани аниқланган. Натижада қиймати қарийб 844 миллиард сўмлик товар моддий бойликларининг ноқонуний айланмасига чек қўйилган.
Ўтган йили гиёҳвандлик воситалари контрабандаси ҳажми ниҳоятда юқори – қарийб 42 фоизга ўсди, яъни оғирлиги 749 килограм бўлган гиёҳвандлик воситалари ушлаб қолинди. Шу ўринда тамаки маҳсулотлари контрабандаси ҳажми ҳам ортиб бораётганини кўриш мумкин. Таҳлилларга қараганда, божхоначилар 2022 йил ҳамда 2023 йилнинг ўтган даври мобайнида қиймати салкам 37 миллиард сўмлик 2 миллион 173 минг 128 қути тамаки маҳсулотларининг ноқонуний айланмасига чек қўйган.
Масалан, яқинда Тошкент шаҳри Миробод туманида қиймати 4 миллиард сўмлик ноқонуний тамаки маҳсулотлари ушлаб қолинди. Маълум бўлишича, ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ходимлари ҳудуддаги хонадонлардан бирида контрабанда йўли билан республикага олиб кирилган тамаки маҳсулотлари сақланаётганини аниқлаган. Ҳисоб-китобларга кўра, у ерда 144 хил турдаги 228 минг 144 қути сигаретлар бўлган.
“Шунча тамаки маҳсулотлари ички бозорга чиқиб кетганида, давлат бюджетига 2 миллиард 528 миллион сўм миқдорида зарар етказилган бўларди”, – дея “Дарё”га маълум қилди Давлат божхона қўмитаси. Ҳозирда мазкур ҳолат юзасидан терговга қадар текширув олиб борилмоқда.
Тамаки маҳсулотларини мамлакатга ноқонуний йўллар билан олиб ўтишга бўлган ҳаракатлар кўп учрамоқда. Муаммо ўчоқлари асосан, божхона назорати ўрнатилмаган чегарадош ҳудудлар ҳисобланади. Масалан, Фарғона вилоятида чегаралар жуда ҳам мураккаблиги боис, у ерларда божхона назорати ўрнатилмаган айланма йўллар мавжуд. Ўша йўллар орқали тамаки маҳсулотларини яширин тарзда олиб киришга уринишлар кўп учрайди. Айнан темирйўл, автотранспорт ёки пиёдалар ҳаракатланадиган чегара-божхона постларида бундай товарларни тўғридан тўғри ноқонуний равишда олиб ўтишга уринишлар жуда кам бўлади. Яъни ноқонуний ишлайдиган “тадбиркорлар” бу даражадаги таваккалга қўл урмайди. Чунки улар божхона постларида яширинча олиб ўтилаётган тамаки маҳсулотларини фош этиш осонлигини билишади.
Тамаки маҳсулотларини чегарадан ноқонуний олиб ўтишнинг бир қанча усуллари аниқланган. Энг кўп тарқалган ва катта қисмини ташкил этадиган усул – чегарадош ва симтўсиқлар ўрнатилган ҳудудлардан яширинча олиб ўтилишидир. Шу билан бирга, қишлоқлар ичидан оқиб ўтадиган трансчегаравий сой ва каналлар орқали, енгил автомобиллар ёки аэропортларда қўл юки ҳамда багажларда олиб ўтишга уриниш ҳолатлари ҳам кўп учрайди.
Муаммо чиндан жиддий. Уни бартараф этиш мураккаб жараён. Бунинг учун ноқонуний ҳаракатлар содир этилишининг сабаблари, муаммонинг илдизлари чуқур таҳлил қилиниши керак. Фақатгина чегара қўшинлари ёки божхона хизмати фаоллиги муаммони тўлиқ ечим топишига олиб келмайди. Мутахассислар жараёнда жамоатчилик назорати жуда муҳим аҳамиятга эгалигини такрорлаб келади.
Изоҳ (0)