NASA va IBM (Xalqaro biznes mashinalar) olimlari hamkorligida yangi sun’iy intellekt tizimi — Surya Heliophysics Foundational Model yaratildi. Uning yordamida Quyoshda yuzaga keladigan kuchli chaqnashlar Yerga yetib kelishidan 2 soat oldin aniqlanadi. Bu haqda NASA olimlariga tayanib, The Independent xabar berdi.
Ushbu yangilik sun’iy yo‘ldoshlar va elektr tarmoqlarini quyosh portlashlarining salbiy oqibatlaridan himoya qilish imkonini beradi. Mazkur sun’iy intellektga NASA’ning Solar Dynamics Observatory — Quyosh dinamikasini kuzatuvchi sun’iy yo‘ldoshi — tomonidan yig‘ilgan 10 yillik ma’lumotlar o‘rgatilgan.
Quyosh chaqnashlari Yer atmosferasining yuqori qatlamini faollashtirib, GPS signallarining buzilishi, sun’iy yo‘ldoshlar bilan aloqa uzilishi va elektr tarmoqlarida induksiyalangan toklar sababli keng ko‘lamli uzilishlarga olib kelishi mumkin. Ularni oldindan aniqlash esa murakkab, chunki bu hodisalar millionlab kilometr narida — Quyoshda boshlanadi, lekin atigi bir necha daqiqa yoki soat ichida Yerga yetib keladi.
“Zamonaviy jamiyatimiz kosmik ob-havoga juda sezuvchan texnologiyalarga tayangan. Quyoshdagi kuchli faollik Yerdagi sun’iy yo‘ldoshlarimiz, GPS va elektr tarmoqlarimizga jiddiy tahdid soladi. Surya kabi SI modellari bizni bunday xavflardan oldindan ogohlantirishi mumkin”, dedi NASA’ning geliofizika bo‘limi rahbari Jozef Uestleyk.
NASA olimlariga ko‘ra, bunday kuchli quyosh chaqnashlari Quyosh yuzasidagi qoramtir dog‘lar — faol hududlar — atrofida yuzaga keladi. Ularning soni Quyoshning 11 yillik faollik siklining cho‘qqisiga yaqinlashgani sari ortib boradi.
“Yer ob-havosini oldindan aytish uchun meteorologiyadan foydalanganimiz kabi, kosmik ob-havo bashoratlari ham Quyoshdagi hodisalarning Yerdagi texnologiyalarga qanday ta’sir qilishini oldindan aniqlashga yordam beradi”, deydi olim Spiros Kasapis.
Sun’iy intellektni istalgan odam sinab ko‘rsa bo‘ladi. Undan Hugging Face, GitHub va IBM’ning TerraTorch kutubxonasi orqali foydalansa bo‘ladi. Surya an’anaviy SI modellaridan farqli o‘laroq, mavjud bo‘lgan yuqori aniqlikdagi uzoq muddatli Quyosh kuzatuv ma’lumotlariga tayangan holda ishlab chiqilgan.
“Biz Yerga iloji boricha erta ogohlantirish berishni xohlaymiz. Surya yordamida kosmik xavflarga qarshi himoyani sezilarli darajada kuchaytirish mumkin”, dedi olim Andres Munyos-Xaramillo.
Izoh (0)