20-fevral kuni AQSH prezidenti Jo Bayden kutilmagan tashrif bilan Ukrainaga bordi.. Bu voqea butun dunyoda muhokama qilinmoqda. “Daryo” muxbiri Bayden tashrifidan ko‘zlangan maqsad to‘g‘risida ayni paytda AQSHda bo‘lib turgan jurnalist, “Amerika ovozi” teleradiosi muxbiri Navbahor Imomova bilan Zoom tarmog‘i orqali suhbatlashdi.
Baydenning yashirin tarzda Ukrainaga borishi va mamlakat prezidenti Vladimir Zelenskiy bilan uchrashishi nimani anglatadi? Bu tashrif Rossiya-Ukraina urushida tub burilish yasashi mumkinmi?
Dunyo bo‘ylab eʼtirof etilayotganidek, prezident Jo Baydenning safari Ukrainaga nisbatan tarixiy, ham maʼnan, ham siyosiy jihatdan misli ko‘rilmagan quvvatlovdir. Bu voqea Qo‘shma shtatlarda ham shunday baholanmoqda.
Albatta, tanqidchilar ham bor. Qo‘shma shtatlar tashqi siyosatining ashaddiy tanqidchilari, qolaversa, Ukrainaga nisbatan harbiy yordam ko‘plarning nazarida noto‘g‘ri. Salbiy baholarni ham kuzatyapmiz. Lekin Amerika xalqi, ayniqsa, siyosiy doiralar, ham respublikachilar, ham demokratlar jarayonni ijobiy baholamoqda va tahlil qilmoqda.
Prezidentning mojaro hududlariga safari odatda oxirgi vaziyatgacha sir tutiladi. Biz – Vashingtondagi media ahli prezident Bayden Ukrainaga borishi mumkinligini bilar edik. Buni Oq uy tasdiqlamay kelayotgandi. Baydenning Polshaga tashrifi ikki kun oldin maʼqullanganini eshitgandik. Shundan keyingi jarayonda ziyrak jurnalistlar mana shunday voqea bo‘lishini kutayotgandi.
Safar tafsilotlariga to‘xtalsak, bu yerda maqsad ikkita. Birinchidan, Ukraina xalqini qo‘llab-quvvatlashini o‘sha yerdan turib bildirib qo‘yish. Hatto o‘q ovozlari, urush tovushi ostida bo‘lsa ham. Bu juda muhim timsoliy ahamiyatga ega. Yaʼni AQSH Ukraina hududiy yaxlitligi va mustaqilligini qo‘llab-quvvatlashini namoyon etdi.
Ikkinchidan, tashrif amaliy ahamiyatga ega – yarim milliard dollarlik yangi yordam paketini eʼlon qilish. Jumladan, og‘ir qurollar, o‘q-dori bilan taʼminlashda yordam berilayotganini ko‘rsatib qo‘yish.
Aytishim kerak, Amerika siyosiy rahbarlari orasida Baydenchalik Ukrainaga ko‘p borgan, Ukrainani ruhan quvvatlab kelayotgan liderlar yo‘q. Aniq bilamiz, prezident Bayden Ukrainani o‘ziga yaqin tutadi va unga mehri o‘zgacha.
Bayden tashrifi chog‘ida AQSH Ukrainani qo‘llab-quvvatlashdan to‘xtamasligini aytdi. Amerikadagi ayrim faollar Ukrainaga harbiy va moliyaviy yordam berilishiga qarshi dedingiz. Ko‘pchilik norozi bo‘lsa, yordam to‘xtab qolishi ham mumkinmi? Urushni qachon tugashi mumkinligi bo‘yicha xalqaro ekspertlarda qanday prognozlar bor?
Ko‘pchilik norozi deyishga bizda asos yo‘q. Amerikada ommaning fikr va qarashlari ommaviy so‘rovlarda tahlil qilib boriladi. Agar muxolifatning, yaʼni respublikachilar – prezident Baydenning ashaddiy tanqidchilarining fikriga quloq solsak, ular Ukrainani qo‘llab-quvvatlamasligimiz kerak, demaydi. “Ukrainani quvvatlashimiz lozim, Rossiya agressor. U haqiqatan ham Ukraina hududini bosib olgan”, deb aytishadi. Lekin yordam qanday berilayotganiga qarshiliklar bor. Yaʼni Ukrainaga yordamlar shartsiz bo‘lmasligi kerak deyishadi. “Ukraina qaysidir jihatdan Qo‘shma shtatlarga boqimanda bo‘lib qolmasligi, qadamini o‘ylab bosishi, qo‘shnisi bilan kelishib olishga harakat qilishi, yetti o‘lchab bir kesishi zarur. G‘arbga suyanib olmasligi lozim. Dunyoning bu beqaror hududida bizga yana bir tobe davlat kerak emas, degan dashnomlar yangrab turadi. Norozilar deganda shularni nazarda tutyapman.
Hozirda respublikachilar Vakillar palatasida ko‘pchilik o‘ringa ega ekan, Baydenga Ukrainaga yordam takliflarini maʼqullatish oldingiga qaraganda qiyinlashgan. O‘tgan bir yil ichida demokratlar Vakillar palatasida hukmron edi. Bu ishlar tez-tez bitayotgandi. Hozirga kelib, Vakillar palatasi respublikachilar qo‘lida. Bu respublikachilarni ishontira olish uchun Oq uy endi ko‘proq ter to‘kishi kerak bo‘ladi, degani.
Umuman olganda, Amerika ommasi orasida “biz Ukraina tarafdorimiz, Zelenskiyni quvvatlashimiz kerak. Rossiya birinchi navbatda, Ukrainaning bosib olingan hududlaridan chiqib ketishi, mamlakat suvereniteti taʼminlanishi shart. Ikkinchi navbatda, Ukrainaning qayta tiklanishi uchun zarur yordamlarni berishimiz lozim”, degan qarash kuchli. Kuzatishimizcha, bu qarshilarga qaraganda ustunroq.
AQSH siyosiy organlari, aynan Oq uy, Davlat departamenti, Pentagon va Kongress orasida Ukrainani qo‘llab-quvvatlanishi bo‘yicha yakdillik bor.
Hamkorlikda, bir davlatning boshqa davlatga yordam berishida manfaatlar bo‘lishi tabiiy. Amerika ommasida Ukrainaga berilayotgan yordamlar evaziga shartlar ham qo‘yilishi kerak, degan qarash ham borligini aytdingiz. AQSH Ukrainaga berayotgan harbiy yordam evaziga qanday shartlar qo‘ymoqda? Bu ham jamoatchilikka ochiqlanadimi?
Bu shartlar ochiq. Yaʼni “Ukraina demokratik yo‘ldan qaytmasligi, hukumati hisobdor bo‘lishi kerak. Mamlakatda g‘arbga xos qarorlar qabul qilinishi lozim”, degan shartlar bor. Bu yerda Amerika siyosatchilari bizning manfaatlardan kelib chiqqan qarorlar qabul qil demaydi, lekin ularning nazarida Ukraina allaqachon shunday qarorlar qabul qila oladi. Ukraina g‘arbga intilmoqda. Eng muhimi, demokratik dunyoning ajralmas qismiga aylanish harakatida.
Hozirgi Ukraina avtoritar siyosat va diktatura boshqaruvlariga qarshi. Atrofdagi davlatlardan farqli bir jamiyatga, bir tuzumga aylanmoqchi. Xususan, Rossiyadan farqli bo‘lishga urinyapti. Va Rossiyaning nazorati va bosimlaridan qutulishga harakat qilmoqda. Ukraina uzoq muddatda NATOga kirishi mumkin. Yaqin muddatda Yevropa ittifoqiga qo‘shilish uchun harakatlarini quvvatlashi kerak. NATO yaqin orada Shvetsiya va Finlyandiya hisobiga kengayar ekan, undan keyin Ukrainani olib kirish harakatlari bo‘ladi. Vashingtonda Ukraina tarafdorlari, siyosiy doiralar mana shunday targ‘ibot olib boradi.
Yevropa va Rossiya orasidagi Ukrainadek davlatning liberallashuvi albatta, Amerika xavfsizligi uchun ham xizmat qiladi.
Yana Ukrainada korrupsiyaga qarshi kurashish kuchayishi kerak, degan talablar bor. Ukrainani qayta qurish haqida ham gap ketmoqda, shunday rejalar mavjud. G‘arb bu yo‘lda yangicha “Jorj Marshall” rejasi bilan chiqadi. “Buni amalga oshirish uchun Ukraina yulg‘ichlikka qarshi kurashish kerak, tizim shaffoflanishi, inson huquqlari hurmat qilinishi, qonun ustuvor bo‘lishi kerak. Siyosiy organlar bir-biridan mustaqil bo‘lishi lozim. Bunda eng asosiy ishni Ukraina xalqining o‘zi qiladi. Biz Ukraina xalqini quvvatlaymiz. Bu yo‘lda biz aniq natijalar ko‘rishimiz kerak”, degan talablar bor. Bu shartlar har kuni yangramasa-da, lekin albatta bor.
Hozir birinchi navbatda Ukrainani urushdan chiqarish haqida gapiriladi. Vashington urush qachon tugashini, qachon muzokara stoliga o‘tirib, kelishib olinishi mumkinligini Kiyevning o‘ziga havola qilgan. Ayni paytda Zelenskiy nima desa, Vashington qo‘llab-quvvatlayapti.
Islombek Umaraliyev suhbatlashdi
Izoh (0)