Diplomatik munosabatlar tarixi, savdo-iqtisodiy hamda madaniy-gumanitar hamkorlik. O‘zbekiston—Singapur munosabatlari qanday holatda?
O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev Singapur prezidenti Halima Yaqubning taklifiga binoan 16-18-yanvar kunlari davlat tashrifi bilan ushbu mamlakatda bo‘ladi. Tashrif dasturiga muvofiq Singapur Prezidenti Halima Yaqub va mamlakat Bosh vaziri Li Syan Lun bilan oliy darajada uchrashuv va muzokaralar o‘tkazilishi rejalashtirilgan.
Kun tartibidan ko‘p qirrali O‘zbekiston-Singapur munosabatlarini yanada kengaytirish va mustahkamlashning dolzarb masalalari o‘rin olgan. Shavkat Mirziyoyev Singapurning yetakchi kompaniyalari rahbarlari bilan uchrashuv o‘tkazishi, tashrif arafasida ikki mamlakat ishbilarmon doiralarining biznes forumi bo‘lib o‘tishi belgilangan.
Diplomatik munosabatlar tarixi
Tarixga nazar tashlaydigan bo‘lsak, Singapur respublikasi O‘zbekiston mustaqilligini 1992-yil 27-dekabrda tan olgan. Diplomatik munosabatlar esa 1997-yilning 8-aprelida o‘rnatilgan. 2007-yilda Singapurda mamlakatimiz elchixonasi faoliyatini boshlagan. Ushbu davlatga ilk rasmiy tashrif 2007-yilda O‘zbekistonning Birinchi prezidenti Islom Karimov tomonidan amalga oshirilgan.
Parlamentlararo munosabatlar 2009-yilda boshlangan bo‘lsa, hukumatlararo siyosiy aloqalar 2013-yildan muntazam yo‘lga qo‘yilgan. Singapur BMT ga doirasida O‘zbekiston tomonidan ilgari surilgan 6 ta rezolyutsiyani qo‘llab-quvvatlagan hamda ayni vaqtda O‘zbekistonning butunjahon savdo tashkilotiga a’zo bo‘lishi bo‘yicha tuzilgan ishchi guruh vakili sanaladi.
Savdo-iqtisodiy hamkorlik
2007-yildagi “O‘zbekiston Respublikasi hukumati va Singapur Respublikasi hukumati o‘rtasida iqtisodiy va gumanitar hamkorlikning asosiy yo‘nalishlari to‘g‘risidagi bitim”ning 3-moddasiga muvofiq, o‘zaro savdoda ikki mamlakat o‘rtasida eng qulay rejim o‘rnatilgan. Tovar aylanmasi, eksport va import munosabatlari 2017-yildan 2022-yilgacha bo‘lgan davrda yil sayin yuqori dinamikani namoyish etmoqda. Eksport asosini qora metall va uning mahsulotlari, qurilish xom-ashyosi, xizmatlar sohasi va boshqalar tashkil etsa, import hajmining katta foizi xizmatlar sohasi, kauchuk, rezina va ulardan tayyorlangan mahsulotlar, optik moslamalar, to‘qimachilik mahsulotlari hissasiga to‘g‘ri keladi. O‘zbekistoning barcha turdagi meva-sabzavot mahsulotlari eksportiga ruxsat olingan.
Jami yig'ilgan Singapur sarmoyasi 2016-2022 yillarda 700 million dollarni tashkil etdi. 2022-yilda qator loyihalarni amalga oshirish doirasida 38 million dollarlik investitsiyalar o‘zlashtirildi. Asosiy sarmoyaviy hamkor sifatida “Indorama corporation”ni e’tirof etish mumkin. Korporatsiya 2010-yildan buyon 650 million dollar evaziga 3 ta sarmoyaviy loyihani tatbiq qildi.
Singapurlik hamkorlar yordamida 4 milliard dollardan ortiq mablag‘ga 15 ta yangi sarmoyaviy loyihalar ro‘yxati tuzildi. 2022-yilning 1-dekabr holatiga ko‘ra O‘zbekistonda singapurlik sarmoyadorlar ishtirokida tuzilgan 105 ta korxona faoliyat olib borayotgan bo‘lib, ulardan 61 tasi yakka tartibdagi tadbirkor, 44 tasi xorijiy korxona sanaladi. Asosiy sohalar sifatida elektrotexnika, to‘qimachilik va oziq-ovqat sanoati, ta’lim, savdo, avtomobilsozlik kabilarni ta’kidlash mumkin.
Madaniy-gumanitar hamkorlik
O‘zbekiston va Singapur o‘rtasidagi madaniy-gumanitar sohadagi hamkorlikning yorqin namunasi sifatida Singapur ijodiy guruhlarining muntazam ravishda “Sharq taronalari” festivalidagi ishtirokini ta’kidlash mumkin. Bundan tashqari ta’lim sohasidagi yaqin hamkorlikning istiqbollarini e’tirof etish lozim.
2008-yildan buyon Toshkentda Singapur menejmentni rivojlantirish institutining filiali faoliyat olib boradi. 2021-yilda Singapurdagi TMC akademiyasining filiali sanalgan Toshkent texnologiya, menejment va kommunikatsiyalari (TMC) instituti ishlab kelmoqda. Oliy o‘quv yurti kelishuviga asosan umumiy daromadning 1 foizi BMTning Orolbo‘yi hududlarida inson xavfsizligi bo‘yicha ko‘p partiyaviy trast fondiga o‘tkazib kelinmoqda.
Singapurning “Six Clouds” kompaniyasining ingliz tilini o‘rganish bo‘yicha interaktiv onlayn dasturi Qoraqalpog‘iston Respublikasining 300 ta maktabi (2021-yil apreldan 2021-yil dekabrigacha), shuningdek, O‘zbekistonning 14 ta Prezident maktabi (2020-yil 1-sentabrdan 2025-yil 31- avgustgacha) uchun ishga tushirilgan.
2018-yilda Singapurning “Modern Montessori International” kompaniyasi hamda Maktabgacha ta’lim vazirligi o‘rtasida Toshkent shahrida “Modern Montessori International” maktabgacha ta’lim muassasasini tashkil etish to‘g‘risida o‘zaro anglashuv memorandumi imzolandi.O‘zbekiston bugungi kunda kadrlar tayyorlash va ularning salohiyatini oshirish yo‘nalishida ham Singapur bilan yaqindan hamkorlik qiladi.
2018-yildan boshlab Singapur fuqarolari uchun O‘zbekistonda 30 kunlik vizasiz tartib joriy etilgan.
