Қозоғистонда Назарбоев ҳақидаги қонун ўз кучини йўқотди

Қозоғистон Конституциявий суди «Қозоғистон республикасининг биринчи президенти – Элбоши тўғрисида»ги қонунни ўз кучини йўқотган деб топди. Тегишли қарор Республика Конституциявий суди сайтида эълон қилинди.

Бир неча кун аввал бир гуруҳ депутатлар судга Қозоғистон биринчи президенти мақоми ва ваколатларини тартибга солувчи нормалар Конституциядан чиқариб ташлангани сабабли «Биринчи президент тўғрисида»ги қонунни ўз кучини йўқотган деб топиш керакми, деган савол билан мурожаат қилган эди.

«Қозоғистон халқининг 2022 йил 5 июндаги республика референдумида билдирилган конституциядан 46-модданинг 4-банди ва бошқа нормаларни чиқариб ташлаш тўғрисидаги хоҳиш-иродасидан келиб чиқиб, ‘Қозоғистон республикасининг биринчи президенти — Элбоши тўғрисидаъги конституциявий қонунни Қозоғистон республикасининг амалдаги қонунчилигида сақлаб қолиш учун қонуний асослар йўқлиги тан олинсин, шу сабабли у ўз кучини йўқотган деб топилсин», — дейилади Конституциявий суд қарорида.

Бундан ташқари, Конституциявий суд судьялари «ушбу конституциявий қонуннинг амалдаги қонунчиликда сақланиши Қозоғистон конституциясининг янгиланган таҳририга мос келмайди» деб ҳисоблаган.

Қозоғистонда «Биринчи президент тўғрисида»ги қонун 2000 йилда қабул қилинган. Унга кўра, Элбоши унвони билан Нурсултон Назарбоев алоҳида мавқега эга эди – биринчи президентни ҳибсга олиш, тинтув қилиш, сўроққа чақириш ва қамаш мумкин эмасди. Қонун Назарбоев ва унинг оила аъзоларига тегишли мулк ва банк ҳисоблари дахлсизлигини кафолатларди. Уларнинг барчаси умрбод хавфсизлик, алоқа, транспорт ва бошқа имтиёзлар билан таъминланган эди.

Қозоғистон депутатлари ушбу қонунни бекор қилиш ташаббусини 2022 йилнинг баҳорида, амалдаги давлат раҳбари Қосим-Жомарт Тўқаев конституцияни кенг кўламли ислоҳ қилиш ҳақида эълон қилганидан кейин билдирди.

5 июнь куни мамлакатда асосий қонунга ўзгартиришлар киритиш бўйича референдум бўлиб ўтди. Ўзгартиришлардан бири Назарбоевнинг мақоми ва ваколатлари ҳақидаги модданинг, шунингдек, унга кетма-кет икки мартадан ортиқ давлат раҳбари лавозимига сайланиш имконини берган банднинг олиб ташланиши бўлди. Бундан ташқари, Назарбоевнинг миллат етакчиси мақоми ўзгармаслиги тўғрисидаги норма қонундан чиқариб ташланди.

Декабрь ойида Қозоғистон парламентининг икки палатаси депутатлари 2023 йил бошидаги қўшма йиғилишда биринчи президент ҳақидаги қонунни бекор қилиш масаласини кўриб чиқиши маълум қилинганди.