25-dekabr sanasiga bog‘liq diqqatga sazovor voqealar qatoridan iste’foga chiqishini e’lon qilgan Mixail Gorbachyov, sovet harbiylari bo‘lgan samolyotning Afg‘onistondagi halokati hamda Charli Chaplin tobutining o‘g‘irlab ketilishiga oid faktlar o‘rin olgan.
Iste’foga chiqishini e’lon qilgan Gorbachyov
1991-yil 25-dekabr kuni Mixail Gorbachyov Rossiya Markaziy televideniyesi orqali iste’foga chiqishini e’lon qilgandi. Soat 19:38 da Kremlda qizil bayroq tushirilgan va SSSR o‘z mavjudligini to‘liq yakunlagan.
“Hurmatli yurtdoshlar! Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tashkil etilishi munosabati bilan men SSSR prezidenti lavozimidagi faoliyatimni yakunlayman”, — deya boshlanadi Gorbachyovning telemurojaati.
Bundan ikki kun oldin Kremlda Mixail Gorbachyov va Boris Yelsin o‘rtasida o‘tkazilgan uchrashuv qariyb 10 soat davom etgandi. Unda hokimyatning ittifoq rahbarida Rossiyaning bo‘lajak prezidentiga o‘tishiga oid texnik jarayonlar muhokama qilingan. Xususan, yetakchilar 25-dekabr kuni Yelsinga yadroviy kodlar topshirilishiga kelishib olgan. Bundan tashqari, Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Markaziy qo‘mitasi Siyosiy byurosi arxivi hamda SSSR prezidentining shaxsiy arxivi haqida ham gap bo‘lgan.
Yetakchilar Gorbachyovning iste’fosi shartlariga kelishib olgan: unga nafaqa tayinlash, hovli-joy, avtotransport, qo‘riqchi, “Gobachyov” fondi uchun bino taqdim etishga kelishilgan. SSSR prezidenti yarim yil ichida Rossiya hukumatini tanqid qilmaslik majburiyatini olgan.
1991-yil 25-dekabr kuni soat 17:00 da Mixail Gorbachyov ikki kishi bilan telefon orqali muloqot qilgan: AQSH prezdenti Jorj Bush va Germaniya tashqi ishlar vaziri Gans-Ditrix Gensher bilan.
Bush bilan suhbatda Gorbachyov, ikki soatdan keyin SSSR prezidentligidan ketish bo‘yicha bayonot berishini aytgan va G‘arb davlatlari MDH va Rossiyani qo‘llab-quvvatlashiga umid bildirgan. Bundan tashqari, Mixail Gorbachyov AQSH prezidentiga yadroviy quroldan foydalanish huquqini Boris Yelsinga topshirayotganini aytgan. “Shunday ekan Rojdestvoni xotirjam nishonlashingiz, kechasi tinch uxlashingiz mumkin. Menga keladigan bo‘lsak, taygada yashirinaman. Men siyosat va jamiyat hayotida qolaman”, — degan Gorbachyov.
Soat 19:00 larda sovet prezidenti o‘zidan SSSR Qurolli Kuchlari Oliy Bosh qo‘mondoni vakolatlarini yechish va SSSR prezidenti huzuridagi Mudofaa kengashining tugatilishi to‘g‘risidagi qarorni imzolagan.
Shundan keyin Gorbachyov Markaziy televideniye orqali to‘g‘ridan to‘g‘ri chiqish qilib, SSSR prezidentligi lavozimidagi faoliyatini yakunlaganini e’lon qilgan. “Men xalqlar mustaqilligi, respublikalar suvereniteti uchun, shu bilan birga, ittifoq davlatlari, mamlakat yaxlitligi yo‘lida qat’iy turdim. Voqealar boshqa yo‘ldan ketdi. Mamlakatni parchalash va davlatni ajratish to‘g‘risidagi chiziq ustunlik qildi, men bunga qo‘shila olmayman”, — degan u.
U SSSRni tugatish to‘g‘risidagi qaror “xalq irodasi” inobatga olinmay qabul qilinganidan afsusda ekanini bildirgan. Biroq shu ondayoq Olmaota bitimi “jamiyatda haqiqiy kelishuvga olib kelishi, inqirozdan chiqishni yengillashtirishi” uchun barcha imkoniyatlarni ishga solishini ma’lum qilgan.
Soat 19:38 da, Gorbachyovning televizion murojaati hali tugamay turib, Moskva Kremli flagshtokidan SSSR davlat bayrog‘i tushirilgan va Rossiya davlat bayrog‘i ko‘tarilgan. Telemurojaatdan keyin Gorbachyov Amerikaning CNN telekanaliga bergan qisqa intervyusida “yadroviy chamadon”ni Boris Yelsinga berishga tayyorlanayotganini aytgan. Ammo Rossiya prezidenti uchrashuvga kelmagan, chunki Gorbachyovning televideniye orqali chiqishi mazmunidan norozi edi.
Yelsin yadroviy kodlarni sobiq SSSR prezidentining kabinetida qabul qilishni istamagan va ushbu jarayonni Kremlning boshqa “neytral hududida” — Yekaterina zalida o‘tkazilishini taklif qilgan. Gorbachyov ushbu variantga rozi bo‘lmagan va “yadroviy chamadon”ni SSSR Qurolli Kuchlari qo‘mondoni marshal Yevgeniy Shaposhnikovga bergan.
27-dekabr kuni Gorbachyov oxirgi marta Kremldagi kabinetiga kelib, hujjatlarini olib ketmoqchi va yapon jurnalistlari bilan uchrashmoqchi bo‘ladi. Ammo buni amalga oshira olmaydi — kabinetni Boris Yelsin egallab bo‘lgan edi.
SSSR prezidenti faoliyatining yakunlanishi bo‘yicha hech qanday rasmiy tadbir tashkil etilmagan. 25-dekabr kechqurun Kreml mehmonxonasida Gorbachyovga yaqin bo‘lgan bir necha kishi ishtirokida kechki ovqat tashkil etilgan.
Sovet qo‘shinlarini olib ketayotgan samolyotning Afg‘onistondagi halokati
1979-yil 25-dekabr kuni Kobulda SSSR Harbiy-havo kuchlariga tegishli “Il-76M” samolyoti halokatga uchragan edi. Noqulay ob-havo sharoitidagi parvoz vaqtida havo kemasi yo‘nalishdan adashib ketgan va tog‘ qirrasiga urilib, ikkiga bo‘linib ketgan.
Hodisa oqibatida samolyot fyuzelyaji daraga tushib ketib, parchalangan. Fojia 67 kishining o‘limiga sabab bo‘lgandi. Halokat sovet qo‘shinlarini Afg‘onistonga kiritish vaqtida yuz bergan edi — bu SSSR Harbiy-havo kuchlarhisobi mazkur urushdagi birinchi yo‘qotishi hisoblanadi.
Sovet Ittifoqi Afg‘oniston hududiga qo‘shinlarini aynan shu kunda boshlagan edi. Bunga tayyorgarlik bir necha kun davom etgan, jumladan, oy o‘rtasida harbiy-transport aviatsiyasining samolyotlari Turkiston harbiy okrugidagi aerodromlarga joylashtirilgan.
SSSR—Afg‘oniston chegarasini kesib o‘tish bo‘yicha buyruq soat 15:00 da berilgan, mahalliy vaqt bilan soat 18:00 da harbiy-transport samolyotlari Kobul va Bagram aerodromlarida desantlarni tashlashni boshlagan.
Mazkur havo ko‘prigida boshqalar qatori 86036 borti ham ishtirok etgan — uning ichida 350-parashyut-desant polkining muhandislar bo‘linmasi, shuningdek, ikkita “Ural-375” avtomobili, o‘q-dorilar bo‘lgan. Tayyorgarlik shoshilinchda amalga oshirilgan va ekipaj parvozni “asabiylik” holatida amalga oshirgan. 86036 borti Turkmanistonning Mari shahrida havoga ko‘tarilgan va uchlik tarkibida Afg‘onistonga yo‘l olgan.
Qo‘shinlarni havo orqali tashish jadal sur’atlarda amalga oshirilgan. Zimiston va qor yog‘ayotganiga qaramay, “Il-76” bir necha daqiqa farq bilan belgilangan joyga yetib kelayotgandi. Ammo ko‘p o‘tmay Bagram aviabazasi hisob bo‘yicha samolyot hamon yetib kelmagnaini ma’lum qiladi.
Mari aerodromidagilar esa havo kemasi uchib ketganini bildirgan. Qolgan samolyotlarning ekipajlari bilan bog‘lanilgan va sakkizinchi samolyot ekipaji qo‘nish vaqtida u qorong‘ulikda chaqnashni ko‘rganini aytgan. Bu “Il-76” halokatga uchraganini anglatar edi.
30-dekabr kuni “Mi-8” vertolyotidan halokat joyi aniqlangani bo‘yicha hisobot berilgan — Kobuldan 4269,36 metr balandlikda. Qo‘nish sxemasidan chetga chiqib ketgan samolyot soat 19:33 da tog‘ qirrasiga urilib, ikkiga bo‘linib ketgandi. Havo kemasining bortida bo‘lgan barcha halok bo‘lgan. Bu o‘sha vaqtda “Il-76” bilan sodir bo‘lgan eng yirik aviahalokat edi.
1-yanvar kuni soat 10:30 qidiruv ekspeditsiyas uchuvchilarning jasadlari bo‘lgan fyuzelyajning old qismi topilganini ma’lum qiglan. Desantchilar, texnika va qurollanish bo‘lgan fyuzelyajning qolgan qismi daraga yetib borish qiyin bo‘lgan darajaga tushib ketgandi. Ular faqatgina 2005-yilga kelib topilgan.
Charli Chaplin tobutining o‘g‘irlanishi
Charli Chaplin yumor qiroli va parodiya ustasi edi. U tomoshabinlarni boy repertuarlari bilan xushnud eta olish bilan birga, boshqa qiziqchilarning hazillari ustidan kula olgan. Ammo Chaplin vafotidan keyin tobutining o‘g‘irlab ketilishini qanday baholagan bo‘lardi.
Chaplin 1977-yil 25-dekabr kuni kechqurun uyqusida vafot etgan. U 88 yoshga to‘lgan edi. Dunyoga mashhur aktyor Shveysariyaning Korso-syur-Veve shaharchasidagi mahalliy qabristonga dafn etilgan. Ushbu shaharchada Chaplin oxirgi 25 yildan buyon rafiqasi va farzandlari bilan yashab kelayotgandi.
Oradan ikki oy o‘tgach, 1978-yilning bahori boshida qabriston qo‘rqichisi marhumning bevasiga aql bovar qilmas yangilikni aytadi: artist ko‘milgan joy bo‘shab qolgan va tobut olib ketilgan edi.
Chaplinning hisobi bo‘yicha to‘rtinchi rafiqasi Une ONil va ularning sakkiz nafar farzandiga qo‘ng‘iroqlar bo‘lib, pul talab qilgan. Jinoyatchi aktyorning qoldiqlari uchun 600 ming dollar so‘ragan, beva ayol esa mutlaqo rad javobini bergan. Ayol o‘zining ushbu qarorini agarda turmush o‘rtog‘i tirik bo‘lganida pul to‘lash bo‘yicha bunday fikrni “ichakni uzadigan kulgili voqea”, deb hisoblagan bo‘lishini aytgan.
Kimligini oshkor etmagan abonent marhumning boshqa oila a’zolariga birma-bir qo‘ng‘iroq qilib chiqib, so‘ragan pullari miqdorini muntazam tushirib borgan.
Politsiya ham qo‘lini qovushtirib o‘tirmagan va qo‘ng‘iroqlarni kuzatish orqali jinoyatchi foydalanayotgan shahar telefonini aniqlagan. Yaqin atrofdagi barcha telefon budkalari kuzatuvga olingan — jinoyatchi marhumning qarindoshlariga yana qo‘ng‘iroq qilmoqchi bo‘lganida ushlanishi kerak edi.
Hammasi rejadagidek amalga oshgan. Oradan 5 hafta o‘tgach, tobut o‘g‘risi qo‘lga olingan. Avvaliga poltisya polshalik 25 yoshli Roman Vardasni ushlagan, u birinchi so‘roqdayoq sherigi — bolgariyalik muhojir Gancho Ganayevni sotgan.
O‘g‘rilar jinoyatni amalga oshirish g‘oyasini gazetadan o‘qib olgan, unda Italiyada shu kabi holat yoritilgandi. To‘g‘ri, hamtovoqlar yangilik kiritib, o‘g‘rilikni tobutni olib qochmasdan amalga oshirishni o‘ylagan. Ular tobuyni yarim metr chuqurroqqa ko‘mib, pul mukofotini olgandan keyin o‘z nayranglarini shunchaki aytib qutilmoqchi bo‘lgan.
Ammo jinoyat sodir etilgan kechada sharros yomg‘ir quygan va ular yog‘ochdan ishlangan tobutni chiqarib olib, uni yashirish uchun aravacha qidirishga majbur bo‘lgan. Kavlab olingan tobut qabristonda 15 kilometr, Chaplin oilasining uyidan 1 kilometr uzoqlikdagi bug‘doy dalasiga yashiringan. Politsiyachilar mashhur aktyorning qoldiqlarini shu yerdan topgandi.
Dekabr oyida mazkur jinoyat tashkilotchisi Vardas 4,5 yilga ozodlikdan mahrum etilgan, Ganayev esa shartli ravisda 1,5 yilga qamalgan. Ma’lumotlarga ko‘ra, ular o‘z harakatidan pushaymon bo‘lib Uniga maktub yozgan. Oxir-oqibat ayol ularni kechirgan.
Charli Chaplinni qayta dafn etish jarayoni 17-mayda amalga oshirilgan va bu safar qabr betonlab tashlangan.
“Kun xronologiyasi” loyihasi doirasida har kuni ertalab soat 09:30 da ushbu sanaga bog‘liq eng muhim va qiziqarli voqealar yoritib boriladi.
Izoh (0)