25 декабрь санасига боғлиқ диққатга сазовор воқеалар қаторидан истеъфога чиқишини эълон қилган Михаил Горбачёв, совет ҳарбийлари бўлган самолётнинг Афғонистондаги ҳалокати ҳамда Чарли Чаплин тобутининг ўғирлаб кетилишига оид фактлар ўрин олган.
Истеъфога чиқишини эълон қилган Горбачёв
1991 йил 25 декабрь куни Михаил Горбачёв Россия Марказий телевидениеси орқали истеъфога чиқишини эълон қилганди. Соат 19:38 да Кремлда қизил байроқ туширилган ва СССР ўз мавжудлигини тўлиқ якунлаган.
«Ҳурматли юртдошлар! Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги ташкил этилиши муносабати билан мен СССР президенти лавозимидаги фаолиятимни якунлайман», — дея бошланади Горбачёвнинг телемурожаати.
Бундан икки кун олдин Кремлда Михаил Горбачёв ва Борис Ельцин ўртасида ўтказилган учрашув қарийб 10 соат давом этганди. Унда ҳокимятнинг иттифоқ раҳбарида Россиянинг бўлажак президентига ўтишига оид техник жараёнлар муҳокама қилинган. Хусусан, етакчилар 25 декабрь куни Ельцинга ядровий кодлар топширилишига келишиб олган. Бундан ташқари, Совет Иттифоқи Коммунистик партияси Марказий қўмитаси Сиёсий бюроси архиви ҳамда СССР президентининг шахсий архиви ҳақида ҳам гап бўлган.
Етакчилар Горбачёвнинг истеъфоси шартларига келишиб олган: унга нафақа тайинлаш, ҳовли-жой, автотранспорт, қўриқчи, «Гобачёв» фонди учун бино тақдим этишга келишилган. СССР президенти ярим йил ичида Россия ҳукуматини танқид қилмаслик мажбуриятини олган.
1991 йил 25 декабрь куни соат 17:00 да Михаил Горбачёв икки киши билан телефон орқали мулоқот қилган: АҚШ презденти Жорж Буш ва Германия ташқи ишлар вазири Ганс-Дитрих Геншер билан.
Буш билан суҳбатда Горбачёв, икки соатдан кейин СССР президентлигидан кетиш бўйича баёнот беришини айтган ва Ғарб давлатлари МДҲ ва Россияни қўллаб-қувватлашига умид билдирган. Бундан ташқари, Михаил Горбачёв АҚШ президентига ядровий қуролдан фойдаланиш ҳуқуқини Борис Ельцинга топшираётганини айтган. «Шундай экан Рождествони хотиржам нишонлашингиз, кечаси тинч ухлашингиз мумкин. Менга келадиган бўлсак, тайгада яширинаман. Мен сиёсат ва жамият ҳаётида қоламан», — деган Горбачёв.
Соат 19:00 ларда совет президенти ўзидан СССР Қуролли Кучлари Олий Бош қўмондони ваколатларини ечиш ва СССР президенти ҳузуридаги Мудофаа кенгашининг тугатилиши тўғрисидаги қарорни имзолаган.
Шундан кейин Горбачёв Марказий телевидение орқали тўғридан-тўғри чиқиш қилиб, СССР президентлиги лавозимидаги фаолиятини якунлаганини эълон қилган. «Мен халқлар мустақиллиги, республикалар суверенитети учун, шу билан бирга, иттифоқ давлатлари, мамлакат яхлитлиги йўлида қатъий турдим. Воқеалар бошқа йўлдан кетди. Мамлакатни парчалаш ва давлатни ажратиш тўғрисидаги чизиқ устунлик қилди, мен бунга қўшила олмайман», — деган у.
У СССРни тугатиш тўғрисидаги қарор «халқ иродаси» инобатга олинмай қабул қилинганидан афсусда эканини билдирган. Бироқ шу ондаёқ Олмаота битими «жамиятда ҳақиқий келишувга олиб келиши, инқироздан чиқишни енгиллаштириши» учун барча имкониятларни ишга солишини маълум қилган.
Соат 19:38 да, Горбачёвнинг телевизион мурожаати ҳали тугамай туриб, Москва Кремли флагштокидан СССР давлат байроғи туширилган ва Россия давлат байроғи кўтарилган. Телемурожаатдан кейин Горбачёв Американинг CNN телеканалига берган қисқа интервьюсида «ядровий чамадон»ни Борис Ельцинга беришга тайёрланаётганини айтган. Аммо Россия президенти учрашувга келмаган, чунки Горбачёвнинг телевидение орқали чиқиши мазмунидан норози эди.
Ельцин ядровий кодларни собиқ СССР президентининг кабинетида қабул қилишни истамаган ва ушбу жараённи Кремлнинг бошқа «нейтрал ҳудудида» — Екатерина залида ўтказилишини таклиф қилган. Горбачёв ушбу вариантга рози бўлмаган ва «ядровий чамадон»ни СССР Қуролли Кучлари қўмондони маршал Евгений Шапошниковга берган.
27 декабрь куни Горбачёв охирги марта Кремлдаги кабинетига келиб, ҳужжатларини олиб кетмоқчи ва япон журналистлари билан учрашмоқчи бўлади. Аммо буни амалга ошира олмайди — кабинетни Борис Ельцин эгаллаб бўлган эди.
СССР президенти фаолиятининг якунланиши бўйича ҳеч қандай расмий тадбир ташкил этилмаган. 25 декабрь кечқурун Кремль меҳмонхонасида Горбачёвга яқин бўлган бир неча киши иштирокида кечки овқат ташкил этилган.
Совет қўшинларини олиб кетаётган самолётнинг Афғонистондаги ҳалокати
1979 йил 25 декабрь куни Кобулда СССР Ҳарбий-ҳаво кучларига тегишли «Ил-76М» самолёти ҳалокатга учраган эди. Ноқулай об-ҳаво шароитидаги парвоз вақтида ҳаво кемаси йўналишдан адашиб кетган ва тоғ қиррасига урилиб, иккига бўлиниб кетган.
Ҳодиса оқибатида самолёт фюзеляжи дарага тушиб кетиб, парчаланган. Фожиа 67 кишининг ўлимига сабаб бўлганди. Ҳалокат совет қўшинларини Афғонистонга киритиш вақтида юз берган эди — бу СССР Ҳарбий-ҳаво кучларҳисоби мазкур урушдаги биринчи йўқотиши ҳисобланади.
Совет Иттифоқи Афғонистон ҳудудига қўшинларини айнан шу кунда бошлаган эди. Бунга тайёргарлик бир неча кун давом этган, жумладан, ой ўртасида ҳарбий-транспорт авиациясининг самолётлари Туркистон ҳарбий округидаги аэродромларга жойлаштирилган.
СССР—Афғонистон чегарасини кесиб ўтиш бўйича буйруқ соат 15:00 да берилган, маҳаллий вақт билан соат 18:00 да ҳарбий-транспорт самолётлари Кобул ва Баграм аэродромларида десантларни ташлашни бошлаган.
Мазкур ҳаво кўпригида бошқалар қатори 86036 борти ҳам иштирок этган — унинг ичида 350-парашют-десант полкининг муҳандислар бўлинмаси, шунингдек, иккита «Урал-375» автомобили, ўқ-дорилар бўлган. Тайёргарлик шошилинчда амалга оширилган ва экипаж парвозни «асабийлик» ҳолатида амалга оширган. 86036 борти Туркманистоннинг Мари шаҳрида ҳавога кўтарилган ва учлик таркибида Афғонистонга йўл олган.
Қўшинларни ҳаво орқали ташиш жадал суръатларда амалга оширилган. Зимистон ва қор ёғаётганига қарамай, «Ил-76» бир неча дақиқа фарқ билан белгиланган жойга етиб келаётганди. Аммо кўп ўтмай Баграм авиабазаси ҳисоб бўйича самолёт ҳамон етиб келмагнаини маълум қилади.
Мари аэродромидагилар эса ҳаво кемаси учиб кетганини билдирган. Қолган самолётларнинг экипажлари билан боғланилган ва саккизинчи самолёт экипажи қўниш вақтида у қоронғуликда чақнашни кўрганини айтган. Бу «Ил-76» ҳалокатга учраганини англатар эди.
30 декабрь куни «Ми-8» вертолётидан ҳалокат жойи аниқлангани бўйича ҳисобот берилган — Кобулдан 4269,36 метр баландликда. Қўниш схемасидан четга чиқиб кетган самолёт соат 19:33 да тоғ қиррасига урилиб, иккига бўлиниб кетганди. Ҳаво кемасининг бортида бўлган барча ҳалок бўлган. Бу ўша вақтда «Ил-76» билан содир бўлган энг йирик авиаҳалокат эди.
1 январь куни соат 10:30 қидирув экспедицияс учувчиларнинг жасадлари бўлган фюзеляжнинг олд қисми топилганини маълум қиглан. Десантчилар, техника ва қуролланиш бўлган фюзеляжнинг қолган қисми дарага етиб бориш қийин бўлган даражага тушиб кетганди. Улар фақатгина 2005 йилга келиб топилган.
Чарли Чаплин тобутининг ўғирланиши
Чарли Чаплин юмор қироли ва пародия устаси эди. У томошабинларни бой рэпертуарлари билан хушнуд эта олиш билан бирга, бошқа қизиқчиларнинг ҳазиллари устидан кула олган. Аммо Чаплин вафотидан кейин тобутининг ўғирлаб кетилишини қандай баҳолаган бўларди.
Чаплин 1977 йил 25 декабрь куни кечқурун уйқусида вафот этган. У 88 ёшга тўлган эди. Дунёга машҳур актёр Швейцариянинг Корсо-сюр-Веве шаҳарчасидаги маҳаллий қабристонга дафн этилган. Ушбу шаҳарчада Чаплин охирги 25 йилдан буён рафиқаси ва фарзандлари билан яшаб келаётганди.
Орадан икки ой ўтгач, 1978 йилнинг баҳори бошида қабристон қўрқичиси марҳумнинг бевасига ақл бовар қилмас янгиликни айтади: артист кўмилган жой бўшаб қолган ва тобут олиб кетилган эди.
Чаплиннинг ҳисоби бўйича тўртинчи рафиқаси Уне ОНил ва уларнинг саккиз нафар фарзандига қўнғироқлар бўлиб, пул талаб қилган. Жиноятчи актёрнинг қолдиқлари учун 600 минг доллар сўраган, бева аёл эса мутлақо рад жавобини берган. Аёл ўзининг ушбу қарорини агарда турмуш ўртоғи тирик бўлганида пул тўлаш бўйича бундай фикрни «ичакни узадиган кулгили воқеа», деб ҳисоблаган бўлишини айтган.
Кимлигини ошкор этмаган абонент марҳумнинг бошқа оила аъзоларига бирма-бир қўнғироқ қилиб чиқиб, сўраган пуллари миқдорини мунтазам тушириб борган.
Полиция ҳам қўлини қовуштириб ўтирмаган ва қўнғироқларни кузатиш орқали жиноятчи фойдаланаётган шаҳар телефонини аниқлаган. Яқин атрофдаги барча телефон будкалари кузатувга олинган — жиноятчи марҳумнинг қариндошларига яна қўнғироқ қилмоқчи бўлганида ушланиши керак эди.
Ҳаммаси режадагидек амалга ошган. Орадан 5 ҳафта ўтгач, тобут ўғриси қўлга олинган. Аввалига полтися польшалик 25 ёшли Роман Вардасни ушлаган, у биринчи сўроқдаёқ шериги — болгариялик муҳожир Ганчо Ганаевни сотган.
Ўғрилар жиноятни амалга ошириш ғоясини газетадан ўқиб олган, унда Италияда шу каби ҳолат ёритилганди. Тўғри, ҳамтовоқлар янгилик киритиб, ўғриликни тобутни олиб қочмасдан амалга оширишни ўйлаган. Улар тобуйни ярим метр чуқурроққа кўмиб, пул мукофотини олгандан кейин ўз найрангларини шунчаки айтиб қутилмоқчи бўлган.
Аммо жиноят содир этилган кечада шаррос ёмғир қуйган ва улар ёғочдан ишланган тобутни чиқариб олиб, уни яшириш учун аравача қидиришга мажбур бўлган. Кавлаб олинган тобут қабристонда 15 километр, Чаплин оиласининг уйидан 1 километр узоқликдаги буғдой даласига яширинган. Полициячилар машҳур актёрнинг қолдиқларини шу ердан топганди.
Декабрь ойида мазкур жиноят ташкилотчиси Вардас 4,5 йилга озодликдан маҳрум этилган, Ганаев эса шартли рависда 1,5 йилга қамалган. Маълумотларга кўра, улар ўз ҳаракатидан пушаймон бўлиб Унига мактуб ёзган. Охир-оқибат аёл уларни кечирган.
Чарли Чаплинни қайта дафн этиш жараёни 17 майда амалга оширилган ва бу сафар қабр бетонлаб ташланган.
«Кун хронологияси» лойиҳаси доирасида ҳар куни эрталаб соат 09:30 да ушбу санага боғлиқ энг муҳим ва қизиқарли воқеалар ёритиб борилади.
Изоҳ (0)