Yevropa yadro tadqiqotlari markazi (CERN) energiya tarmog‘iga yuklamalar avjiga chiqqan paytda zarralarni tezlatuvchilarning ba’zilarini o‘chirib qo‘yish bo‘yicha rejani ishlab chiqmoqda, deb yozadi Meduza. Bu haqda The Wall Street Journal’ga bergan intervyusida CERN’ning energetika bo‘linmasi rahbari Serj Klode ma’lum qilgan.
Uning so‘zlariga ko‘ra, CERN, shuningdek, zaruriyat yuzaga kelsa, Katta adron kollayderining ishini to‘xtatish imkoniyatini ham ko‘rib chiqmoqda. 4,4 milliard dollarlik dunyodagi eng katta zarralarni tezlatuvchi — Katta adron kollayderi CERN’ning sakkizta tezlatuvchilaridan biridir.
“Bizni haqiqatan ham energiya tizimining barqarorligi tashvishga solmoqda, chunki biz o‘z mintaqamizda elektr toki o‘chirilishining oldini olish uchun bor imkoniyatimizni ishga solyapmiz”, — dedi Serj Klode. Uning aniqlik kiritishicha, CERN kollayderni izdan chiqarishi mumkin bo‘lgan tasodifiy to‘xtab qolishning oldini olish uchun CERN Katta adron kollayderining faoliyatini qo‘llab-quvvatlab turishga harakat qilmoqda.
Fransiya-Shveysariya chegarasida joylashgan CERN — Fransiyadagi eng yirik elektr energiyasi iste’molchilaridan biri. Avj nuqtada markaz qariyb 200 MVt iste’mol qiladi, bu eng yaqindagi shahar — Shveysariyaning Jenevasidagidan uch marta ko‘proq demakdir.
Serj Klode aytishicha, olimlar elektr energiyasi yetkazib beruvchi Fransiyaning EDF kompaniyasi bilan muzokaralar olib borib, elektr energiyasi iste’molini qisqartirish kerakligi haqida markazni bir kun oldindan ogohlantirishni so‘ramoqda. CERN elektr energiyasi iste’molini 25 foizga kamaytirish uchun Katta adron kollayderidan tashqari boshqa tezlatuvchilarni ham o‘chirishni rejalashtirmoqda.
Katta adron kollayderida jami 27 kilometrlik tezlatuvchi halqa bo‘ylab o‘ta o‘tkazuvchan magnitlar joylashgan bo‘lib, ularni chuqur sovitish uchun juda katta miqdorda energiya talab etiladi. CERN ogohlantirishicha, agar magnitlarni sovitish vaqtinchalik o‘chirib qo‘yilsa, Katta adron kollayderidagi tajribalar bir necha haftalarga to‘xtab qoladi.
Kollayderni rejali o‘chirish kamida yiliga bir marta amalga oshiriladi, odatda u qish oylariga to‘g‘ri keladi, shimoliy yarim sharda energiya iste‘molining avj nuqtasi odatda shu paytda kuzatiladi. Katta adron kollayderiga xizmat ko‘rsatish grafigiga muvofiq, CERN tezlatuvchini rejaga muvofiq 2022-yil dekabrida o‘chirishi kerak.
Katta adron kollayderi — dunyodagi eng kuchli zarra tezlatuvchi. Kollayder zarralarni yorug‘lik tezligiga yaqin ko‘rsatkichlargacha tezlatadi va ular bir-biri bilan to‘qnashadi. Uning yordamida olimlar 2012-yilda Xiggs bozonini aniqlagan. 2018-yil dekabrida kollayder ta’mirlash uchun to‘xtatib qo‘yilgandi. Shu yilning iyulida u qaytadan ishga tushirildi.
Izoh (0)