O‘zbekistonda ko‘mir ishlab chiqarish hajmi oshdi. Uni “erta o‘limlar sababchisi” deb atashadi
O‘zbekistonda 2022-yilning yanvar—iyun oylarida ko‘mir qazib olish jami 9,1 foizga oshdi. Bu haqda Davlat statistika qo‘mitasi xabar bermoqda.
Birgina iyun oyining o‘zida 400 ming tonna ko‘mir ishlab chiqarilgan. May oyida bu ko‘rsatkich 470 ming tonnani, aprel oyida esa 400 ming tonnani tashkil qilgan.
Yarim yilda yirik sanoat korxonalari tomonidan 2,5 mln tonna ko‘mir qazib olingan. 2021-yilning yanvar—iyun oylarida 2,3 mln tonna ko‘mir ishlab chiqarilgan edi.
O‘tgan yil yakunlariga ko‘ra O‘zbekistonda 5,1 mln tonna ko‘mir qazib olingan edi. 2020-yilda bu ko‘rsatkich 4,1 mln tonna bo‘lgan.
Millionlab erta o‘limlar sababchisi
Ayni paytda ko‘mir yoqilg‘isida elektr energiyasi ishlab chiqarishni tugatish 2050-yilgacha havo ifloslanishidan 14,5 mln erta o‘limning oldini oladi va 16,3 trln dollargacha iqtisodiy foyda keltiradi.
Ko‘mirdan foydalanishni qisqartirish — havo sifatini yaxshilash uchun beqiyos imkoniyat beradi.
Xalqaro energetika agentligi (IEA) hisob-kitoblariga ko‘ra, energetika sohasida 2030-yilga borib ko‘mirdan to‘xtovsiz foydalanish 55 foizga kamayishi va 2040-yilga kelib butunlay to‘xtatilishi kerak.
Xalqaro barqaror rivojlanish institutining yangi tadqiqotiga ko‘ra, neft, gaz va ko‘mir qazib olishni 2050-yilga kelib tugatish imkonsiz.
Agar mavjud ko‘mir zavodlaridan foydalanishni cheklash va yangilarini qurishga yo‘l qo‘ymaslik choralari ko‘rilmasa, Osiyodagi ko‘mir zavodlari hozirdan 2050-yilgacha yana 7 million erta o‘limga olib kelishi mumkin.
Osiyo davlatlari 2037-yilga kelib ko‘mir ishlab chiqarishni to‘liq to‘xtatishni rejalashtirgan.
Ifloslangan havo butun dunyo bo‘ylab sog‘liq uchun asoratlarning asosiy omili bo‘lib, har 9 o‘limdan 1 tasi havoning yomonligi sababli bo‘ladi. Zararli havodan 2019-yilda taxminan 6,7 mln o‘lim kuzatilgan.
Ko‘mir bilan ishlaydigan elektr stansiyalari birlamchi zarrachalar, masalan, PM2.5, shuningdek, ikkilamchi zarrachalar hosil qiluvchi oltingugurt dioksidi va azot oksidi kabi ifloslantiruvchi moddalarni chiqarish orqali bu muammoga hissa qo‘shadi.
Ushbu mikrozarralar o‘pka to‘sig‘idan o‘tib, qon tizimiga kirib boradi. Buning ortidan yurak-qon tomir tizimiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi va bevosita nafas olish kasalliklarini keltirib chiqarishi mumkin.
