Ayni paytda oziq-ovqat narxlari ketma-ket uchinchi oy pasaymoqda. Forbes nashri ochlik faqat Ukraina donining blokadasi tufayli emasligini tahlil qildi.
BMT bosh kotibi Antoniu Guterrish Ukraina g‘allasini eksport qilish bo‘yicha olib borilgan muzokaralar natijalarini ta’riflab berdi:
Global inqirozlar soyasida qolgan dunyoda bugun bizda nihoyat umid nuri bor. Dunyo bo‘ylab insonlar azobini yengillashtirish va ochlikni kamaytirish uchun umid chirog‘i. Rivojlanayotgan mamlakatlar va aholining eng zaif qatlamlarini qo‘llab-quvvatlash uchun umid chirog‘i. Global oziq-ovqat tizimiga juda zarur barqarorlikni olib keladigan umid chirog‘i.
13-iyul kuni Istanbulda Rossiya, Ukraina, Turkiya va BMT o‘rtasida bo‘lib o‘tgan muzokaralar natijasida yakuniy qarorlar qabul qilinmadi.
Ukraina va Rossiya delegatsiyalari kelasi hafta Turkiyada yana uchrashib, amalga oshirilgan ishlar natijalariga doir hujjat imzolashni rejalashtirmoqda.
Ayni paytda hisobotlarga ko‘ra, tomonlar Istanbulda muvofiqlashtirish markazi tashkil etishga kelishib oldi va xavfsiz tranzit hamda portlarda tekshiruvlar tafsilotlarini muhokama qildi.
Antoniu Guterrishning so‘zlariga ko‘ra, Rossiyaning Ukrainadagi urushi don, o‘simlik moylari, yoqilg‘i va o‘g‘itlar narxining sezilarli darajada oshishiga, shuningdek, butun dunyo bo‘ylab yetkazib berish zanjirlari bilan bog‘liq jiddiy muammolarga olib keldi.
Rivojlanayotgan mamlakatlar tomonidan import qilinadigan donning muhim qismi Ukrainadan keladi, ammo Rossiya Qora dengiz portlarini, jumladan, eng muhim transport markazi — Odessani to‘sib qo‘ydi.
Rossiya har doim Ukraina don eksportini blokadaga aloqadorligini rad etib keladi.
Biz Ukraina donining eksportiga to‘sqinlik qilmayapmiz. Ukraina harbiylari o‘z portlariga yaqinlashish yo‘llarini minalashdi. Hech kim ularni minalardan tozalashga va u yerdan donli kemalarni olib chiqishga to‘sqinlik qilmayapti. Biz xavfsizlikni kafolatlaymiz, — degan edi Rossiya prezidenti Vladimir Putin iyun oyi oxirida.
Wall Street Journal manbalariga tayanib, Ukraina allaqachon don eksporti uchun Qora dengizdagi portlar va ularga yaqinlashishlarni qisman tozalashga rozi bo‘lganini yozgan.
Ukrainada qancha don qolib ketgan
Ukraina qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetishtirish va eksport qilish bo‘yicha dunyodagi yetakchi mamlakatlardan biri bo‘lib, AQSH Qishloq xo‘jaligi departamentining so‘roviga ko‘ra, jahon bozoriga don va moyli o‘simliklar yetkazib berishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Agentlik Ukrainaning 2021-yil kalendar yilida makkajo‘xori eksportini 5,9 mlrd dollar, bug‘doy 5,1 mlrd dollar (mamlakat ishlab chiqarish bo‘yicha dunyoda to‘qqizinchi o‘rinda), kungaboqar yog‘i 6,1 mlrd dollar (Ukraina jahon eksportining yarmini ta’minlaydi) deb baholamoqda.
Umuman olganda, 2021-yil 1-iyuldan 2022-yil 30-iyungacha bo‘lgan mavsumda Ukrainaning don eksporti 48,5 mln tonnani tashkil etdi, shundan 18,7 million tonna bug‘doy va 23,5 million tonna makkajo‘xori bo‘ldi.
Rossiya prezidenti Vladimir Putinning fikricha, Ukrainada 5 mln tonnaga yaqin don bor.
Agar biz dunyodagi ishlab chiqarish hajmini — 800 mln tonnani hisobga oladigan bo‘lsak, bu jahon bozorlariga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaydigan miqdor ekanligini tushunamiz, — deydi Putin.
Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy iyun oyida mamlakatda qariyb 25 mln tonna g‘alla to‘sib qo‘yilgani, kuzga kelib bu 75 mln tonnaga yetishi mumkinligini aytgan edi.
Reuters Ukrainada qolib ketgan don hajmini 20 mln tonnaga baholamoqda.
Tahlilchilar esa Ukrainda 16-18 mln tonna atrofida don bor ekanligini aytishmoqda.
Nega dunyo och qolmoqda
Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi urushning global oziq-ovqat inqiroziga ta’siri bo‘rttirilgan, deb hisoblaydi ekspertlar.
2021/2022-yilgi mavsumda Ukrainadan eksport qilinmagan bug‘doy hajmi jahon eksportining atigi 3,3 foizini tashkil etdi, bu oziq-ovqat inqirozi va dunyo ochligini keltirib chiqarish uchun yetarli emas, — deb ta’kidlaydi “Otkritiye Broker” kompaniyasi vakili.
Dunyoda och odamlar soni o‘tgan yillarda o‘sgan va bu yil ularning soni, turli hisob-kitoblarga ko‘ra, birinchi yarim yillikda kuzatilgan oziq-ovqat narxlarining yangi bosqichi tufayli 20-50 millionga oshadi.
So‘nggi oylarda g‘alla narxi ham pasaymoqda. BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo‘jaligi tashkilotining (FAO) oziq-ovqat narxlari indeksi ketma-ket uch oy davomida pasayib bormoqda va bundan keyin ham pasayish ehtimoli juda katta.
Ha, Ukraina jahon bozorida juda muhim o‘yinchidir, ammo dunyoda kuzatilayotgan qiyinchiliklarning sabablari nafaqat Ukraina bilan, balki boshqa omillar bilan, xususan, jahon bozoridagi muammolar bilan ham bog‘liq.
2020 va 2021-yillarda rivojlangan mamlakatlarning markaziy banklari kovidning iqtisodiy oqibatlariga qarshi kurash doirasida yillar davomida o‘z mamlakatlarida iqtisodiy faollik va turmush darajasini qandaydir tarzda saqlab qolish uchun ta’minlanmagan pullarni muomalaga chiqarishni boshlagan.
Bu juda katta oziq-ovqat inflyatsiyasiga, energiya va o‘g‘itlar narxining keskin oshishiga olib keldi. Ukrainadagi voqealar bu inflyatsiya spiralining yechilishiga yordam bergan omillardan biri, xolos, — deydi IKAR axborot-tahlil agentligi bosh direktori Dmitriy Rilko.
Hozircha Istanbul kelishuvlari nima bilan tugashi aniq emas. Ammo u so‘nggi haftalarda kuzatilgan narxlarning pasayish tendensiyasini mustahkamlashi kutilmoqda.
Izoh (0)