Bloomberg nashri yoqilg‘i narxlari haqida tahlil e’lon qildi. “Daryo” maqolani qisqacha e’tiboringizga havola qiladi.
6-iyul kuni neftning global ko‘rsatkichi aprel oyidan beri birinchi marta bir barrel uchun 100 dollardan pastga tushdi. Bu butun dunyo bo‘ylab siyosatchilar, biznes egalari va haydovchilarning yoqilg‘i narxi yuqori bo‘lgan kunlar yakunlanayotganiga umidini oshirdi.
Dunyo hali bunday holatda emas.
Aslida, neftga bo‘lgan talab va taklifning asosiy dinamikasi yillar bo‘lmasada, oylab davom etadigan yuqori narxlarni ko‘rsatadi.
Yoqilg‘iga bo‘lgan talab hanuz ortib bormoqda, chunki dunyo COVID-19 blokirovkasidan oldin to‘xtagan joyidan davom etdi.
Neftni yoqilg‘iga aylantirish uchun uni qayta ishlash zavodlari yetishmayapti.
12-iyul kuni bo‘lib o‘tgan forumda Xalqaro energetika agentligi (IEA) ijrochi direktori Fotih Birol shunday dedi:
Dunyo chuqurligi va murakkabligi nuqtai nazaridan hech qachon bunday yirik energetika inqiroziga guvoh bo‘lmagan. Eng yomoni — bu butun dunyoga ta’sir qiladi.
Neftga global talab
Neftning jahon iqtisodiyoti va siyosatiga ta’siri juda katta. Bu yil benzin narxining 42 foizga oshgani AQSHda inflyatsiyani keyingi avloddagi eng yuqori darajaga olib chiqdi.
Yoqilg‘i narxining yuqoriligi Perudan Shri-Lankagacha bo‘lgan mamlakatlarda tartibsizliklarni keltirib chiqarmoqda.
Eng fundamental darajada, dunyo hozir o‘zi uchun zarur bo‘lgan barcha neftni ishlab chiqarish uchun kurashmoqda.
Bu pandemiya talabni so‘nggi o‘n yilliklardagi eng past darajaga tushirgan va xom neft narxi keskin pastga tushgan 2020-yilning bahoridan ancha farq qiladi.
IEA ma’lumotlariga ko‘ra, kelasi yili global neft iste’moli pandemiyadan oldingi darajadan oshib, 2 foizdan ko‘proq o‘sadi.
Ta’minotni ushlab turish qiyin bo‘ladi. Iyun oyida JPMorgan Chase & Co jarayonning daxshatli ssenariyini keltridi.
Bunda Rossiya millionlab barrel rus neftini bozordan ushlab qoladi va neft narxi bir barrel uchun 380 dollargacha ko‘tariladi.
Garchi mamlakat Xitoy va Hindistonda tayyor xaridorlarni topgan bo‘lsa-da, Rossiyaning umumiy ishlab chiqarishi sanskiyalar ortidan kuniga bir million barreldan ko‘proqqa kamaydi.
Rossiyadan tashqarida ishlab chiqarish istiqbollari anchagina mavhum. Dunyodagi xom neftning qariyb 40 foizini ishlab chiqaradigan OPEK ishlab chiqarish maqsadlariga erishishda qiynalmoqda.
May oyida OPEK+ (Neft eksport qiluvchi davlatlar tashkiloti va ittifoqchilari) umumiy rejadan kuniga 2,7 million barrel kam neft qazib oldi.
Ko‘proq neft yetkazib berish umidlari ortiqcha ishlab chiqarish quvvatiga ega bo‘lgan ikki a’zoga bog‘liq: Saudiya Arabistoni va Birlashgan Arab Amirliklari.
AQSH prezidenti Jo Bayden ikkala davlatni ham ko‘proq harakat qilishga undadi.
Saudiya Arabistonining davlat neft giganti Aramco kuniga 12 million barrel neft qazib chiqarishi mumkinligini da’vo qilmoqda.
BAAga kelsak, mamlakat Fransiya prezidenti Emmanuel Makronga G7 yig‘ilishida ishlab chiqarish maksimal darajada bo‘lganini aytgan.
Amerikaning slanets sanoati dunyoni qutqarishga tayyor yoki tayyor emasligi haqida hech qanday alomat yo‘q.
To‘g‘ri, Texas va Nyu-Meksikoning ulkan Perm havzasida ishlab chiqarish ko‘paymoqda. Ammo AQSHning qolgan neft sanoati to‘xtab qoldi.
Mamlakatning umumiy ishlab chiqarishi hali ham pandemiyadan oldingi cho‘qqisidan kuniga 1 million barrel kam.
Ko‘pchilik neft ishlab chiqarishni xohlamayapti ham. Dunyodagi eng yirik beshta neft kompaniyasi joriy yilda neftga 81,7 mlrd dollar sarmoya kiritishni rejalashtirmoqda, bu 2013-yilda sarflangan mablag‘ning yarmini tashkil etadi.
AQSH slanets burg‘ulovchilari ko‘p yillar davomida naqd pul yo‘q bo‘lib ketganidan so‘ng xarajatlarni jilovlashga urinmoqda.
Yevropaning yirik neft kompaniyalari kapitalni neftdan uzoqlashtirib, kamroq uglerodli energiyaga yo‘naltirmoqda.
Bundan tashqari, tozalash muammosi ham mavjud. Pandemiya bir nechta eskirgan, samarasiz neftni qayta ishlash zavodlarini butunlay yopishga majbur qildi.
Narxlar nega pasaydi?
Oxirgi oyda AQSHda neft narxi 13 foizga tushdi. Ayni paytda benzin narxi atigi 6,5 foizga pasaydi.
Narxlarning pasayishiga sabab iqtisodiy tanazzul kamdan kam hollarda yoqilg‘iga bo‘lgan talabni keltirib chiqardi.
Pandemiyadan kelib chiqqan qisqarishdan tashqari, yirik pasayishning yagona zamonaviy misoli global moliyaviy inqirozdir. Odatda, bu vaziyatda iste’mol shunchaki sekinroq ko‘payadi.
Dunyodagi 20 million elektromobil neftga bo‘lgan umumiy talabni kamaytirish uchun yetarli emas.
Citigroup kompaniyasi yaqinda retsessiya holatida neftning bir barreli 65 dollargacha tushishi mumkinligi haqidagi eslatmani chop etdi.
Neftga bo‘lgan talab faqat “eng yomon global retsessiyalarda” tushishi mumkin, dedi bank.
Retsessiya — vaqtinchalik iqtisodiy pasayish davri bo‘lib, bu davrda savdo va anoat faoliyati qisqaradi, odatda ikki chorakda yalpi ichki mahsulotning pasayishi bilan belgilanadi.
Izoh (0)