Rossiyani SWIFT tizimidan uzib qo‘yishlari mumkin. Bu o‘zi nima va qanday oqibatlarga olib keladi?

AQSh, Buyuk Britaniya va Yevropa Ittifoqi Rossiyaning Ukrainadagi harakatlariga javoban Rossiyaga qarshi yangi sanksiyalar joriy etish va ularni kuchaytirish haqida o‘ylamoqda, deya xabar qiladi Bloomberg.

Bu yo‘lda ular muhokama qilayotgan g‘oyalardan biri SWIFTdeb nomlangan xabar almashish tizimiga kirishni to‘xtatishni o‘z ichiga oladi. 

SWIFT nima?

Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication so‘zining qisqartmasi bo‘lgan SWIFT’ni global bankning Gmail manzili sifatida tasavvur qilishimiz mumkin. 

U 200 dan ortiq mamlakat va hududlardagi 11 000 dan ortiq moliya institutlari va kompaniyalari orasida xavfsiz xabarlarni yetkazib beradi. 

O‘tgan yili SWIFT’da kuniga o‘rtacha 42 million xabar almashinuvi sodir bo‘lgan. Bunga to‘lovlar, savdolar, valyuta ayirboshlash uchun buyurtmalar va tasdiqlar kiradi. 

Nima uchun SWIFT’dan uzilish juda katta muammo?

SWIFT’dan uzilgan mamlakat ulkan iqtisodiy muammolarni boshdan kechirishi mumkin. Yaqqol misol qilib 2012-yilda Eron bilan sodir bo‘lgan voqeani keltirishimiz mumkin. 

Eron banklari Yevropa Ittifoqining mamlakat yadroviy dasturi va uning moliya manbalariga qarshi sanksiyalari doirasida SWIFT’dan foydalanish imkoniyatidan mahrum bo‘lgan (ko‘pgina Eron banklari 2016-yilda Yevropa Ittifoqi ularni sanksiyalar ro‘yxatidan olib tashlagach, qayta ulangan edi). 

Rossiyaning SWIFT’dan uzilishi boshqa davlatlar uchun ham jiddiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Chunki Rossiya Yevropa uchun asosiy energiya yetkazib beruvchi hisoblanadi va davlatlar yoqilg‘i uchun to‘lovni Swift tizimi orqali amalga oshiradi. 

SWIFT’ni o‘rnini bosuvchi tizim bormi?

SWIFT tizimini o‘rnini bosishi mumkin bo‘lgan muqobili hozircha mavjud emas. 2014-yildan beri Rossiya Banki Rossiya va xorijiy banklar uchun o‘zining moliyaviy xabar almashish tizimini boshqaradi. 

Ammo bu tizimning atigi 400 ga yaqin foydalanuvchisi bor. 2021-yilda Xitoy Xalq banki SWIFT bilan qo‘shma korxona tashkil etishini e’lon qilgan edi. 

Bu ba’zi choraklarda jahon moliya tizimidan uzilib qolishdan sug‘urta polisi sifatida aytilmoqda. Kriptovalyutalar ham bir necha yillardan beri SWIFT uchun tahdid sifatida e’tirof etiladi. 

SWIFT’ni kim tartibga soladi?

Depozitlarga ega emasligi sababli SWIFT tizimi bank kabi tartibga solinmaydi. U Belgiya Milliy banki va AQSh Federal zaxira tizimi, Angliya banki, Yevropa Markaziy banki, Yaponiya banki va boshqa yirik markaziy banklarning vakillari tomonidan nazorat qilinadi. 

Umuman olganda, Yevropa Ittifoqi ma’lum bir tashkilot yoki mamlakatga qarshi sanksiyalarni qabul qilgan taqdirdagina SWIFT’ga kirish to‘xtatiladi.