Bu kasb bir qaraganda jozibali, o‘ta zavqliga o‘xshaydi. Ayniqsa, bolalikdagi “Styuardessa bo‘laman” degan orzu hammasidan shirin. Lekin ezgu tilak vaqt o‘tib yo ushaladi, yoki yo‘q. Bunga sabablar turlicha. Kimdir soha bo‘yicha ma’lumot topolmasligi, qayerga murojaat qilishni bilmasligi, turfa qiyinchilik va imtihonlardan cho‘chib, yarim yo‘lda qolib ketishi mumkin. Ammo ahdida sobit, maqsadi yo‘lida past-balandlardan qo‘rqmaydiganlargina orzusiga erishishini qahramonlarimiz isbotlab bergan. “Daryo” ko‘pchilikka qizig‘-u, lekin sirlari ko‘p bort kuzatuvchilarining osmondagi hayoti, parvoz mashaqqatlari haqida batafsil ma’lumot beradi.
Sitora Karimova, 23 yoshUzbekistan Airways aviakompaniyasi bort kuzatuvchisi
– Hech qachon bort kuzatuvchisi bo‘laman, deb o‘ylamaganman. Aeroportga shunchaki, qandaydir ish bormi, yo‘qmi, deb bilishga kelganman. Chunki avvaldan qiziqardim. Samolyotlarni ko‘rganimda havasim kelardi, juda boshqacha bo‘lsa kerak derdim.
Birinchi kelganimda maxsus kiyim-boshdagi bo‘ylari baland, chiroyli styuardessalarni ko‘rib, ulardan murojaat qilishimni so‘raganman. Yo‘l-yo‘rig‘ini tushuntirishgan. Keyin aytilgan hujjatlarni topshirib, saralashdan o‘tdim. Mana, hozir bort kuzatuvchisiman.
Lekin birinchi martadayoq emas. Saralashning ikkinchi bosqichida ingliz tilidan bilimim yetarli darajada bo‘lmagani uchun “yiqilganman”.
Odamda motivatsiya-ishtiyoq bo‘lishi kerak. Shu ishni egallashni o‘zi xohlasin. O‘zim ham bort kuzatuvchisi bo‘laman, demaganman. Shunchaki, aeroportda ishlayman, samolyotlarni ko‘rib yuraman, ularni oldida bo‘laman, deb orzu qilardim, xolos.Sabinaxon Nazirova, 29 yoshAsiana Airlines aviakompaniyasi bort kuzatuvchisi
– Yoshligimda orzu qilardim-u, kun kelib, shu sohada ishlayman deb jiddiy o‘ylamasdim. Uch yil dasturchi bo‘lib ishladim. Negadir bu soha meniki emasligini sezdim. Zerikdim. Bir joyda o‘tirib, faqat kompyuterga termulib ishlash men uchun emasligini tushundim. Keyin boshqa ish qidira boshladim. Facebook tarmog‘i orqali tanlov bo‘layotganini ko‘rib, ma’lumotnomamni yubordim. Suhbatga chaqirishdi. Aytilgan kuni bordim. Ko‘pchilik edik, taxminan, 320 nafar qiz to‘plangandi. Hammaga bir daqiqadan vaqt berildi. Belgilangan vaqtda o‘zingiz haqingizda ingliz tilida batafsil gapirib berishingiz kerak edi. O‘shanda tilni bilardim-u, onalik ta’tilidan chiqqanimdan so‘ng sal sustlashib qolgandim.
Imtihondagi holatimdan ko‘nglim to‘lmay, “Bo‘ldi, o‘tmadim”, degan xulosaga keldim. Sal o‘tib, pochtamga 1-bosqichdan o‘tganim to‘g‘risida xat keldi. Kutmagandim. Birinchi suhbatdan keyin o‘zimga ishonchim so‘nib bo‘lgandi.
Ikkinchi bosqichga bordim. Koreys aktyor, aktrisalari haqida fikrimni so‘rashdi. Nima deyishni ham bilmayman. Amallab javob berdim. Ingliz tilidan yozma imtihon o‘tkazishdi. Keyin bo‘yimiz, vaznimizni o‘lchashdi. Bo‘yingiz 160 santimetrdan yuqori bo‘lishi kerak. Bu narsani nima uchun talab qilishlarini ishga kirganimdan keyin bilganman.
Ikkinchi suhbatdan ham o‘tdim. Tibbiy ko‘rikdan o‘tish vaqti keldi. Uchinchi bosqichda 30 nafarcha qiz qoldik, raqobat kuchli edi. Yurak, qon bosimi, eshitish, ko‘rish qobiliyatimizni tekshirishdi. Oxiri 300 dan 9 nafar qiz qoldik. Buni omad, desak ham bo‘ladi.Rustam Davletov, 23 yoshUzbekistan Airways aviakompaniyasi bort kuzatuvchisi
– Ishga 2019-yilda kirganman. Yoshlikdagi orzu shu yerga yetakladi. Tanlov e’lon qilingan, baxtimni sinab ko‘rdim. Ingliz tili, geografiya, tarixdan savollar berilgan. O‘zbek va rus tillarida suhbat bo‘lgan. Tanlovdan bittada o‘tganman, omadim kelgan. Shundan keyin o‘qishimiz boshlandi, bizga ingliz, o‘zbek va turli psixologik fanlar, metereologiya darslari o‘tilgan. Darslar qiyin emas, juda qiziqarli bo‘lgan.
Toshkent aviasozlik kasb-hunar kollejini tamomlaganman. Uydagilarim avtomobil va yo‘llar yo‘nalishida o‘qishimni xohlashgandi. Hujjatlar qabuli tugashiga ikki kun qolganda o‘zim xohlagan yo‘nalishga topshirdim.
– Ilk parvozingizda nimalarni his qilgansiz?
Sitora Karimova: Birinchi sinov reysimda samolyot ichidagi narsalarni haqida so‘rashgan. Nima qayerda joylashgan, qanday xizmat ko‘rsatish kabi. Hammasini bilsangiz ham hayajondan o‘zingizni yo‘qotib qo‘yishingiz mumkin. Parvozdan emas, savol-javobdan ozroq cho‘chiganman. Lekin hammasi yaxshi o‘tgan.
Sabinaxon Nazirova: Tepalik, tog‘larga chiqishga qo‘rqsam ham, samolyotda uchishdan hech qachon qo‘rqmaganman. Ilk parvozim esimda. Kichik yo‘nalishda Xitoyga uchganmiz. Unda biz amaliyotchi bo‘lib boshqa styuardessalarning ishini kuzatganmiz. O‘zimning mustaqil, dastlabki parvozim esa Tailandga bo‘lgan. Yonimizda katta boshlig‘imiz, ya’ni menejerimiz turadi. Birinchi menejerim juda qattiqqo‘l ayol edi. Bir so‘zni xato aytganimda yo‘lovchilar oldida urishib, dakki bergan. Kayfiyatimga juda yomon ta’sir qilgan.
Rustam Davletov: Birinchi parvozim yodimda. Hamkasbimning tug‘ilgan kuni edi. Brifingda barcha bort kuzatuvchilarining kayfiyati chog‘ edi. O‘zi har doim yaxshi, ammo o‘sha kuni boshqacha edi.
– Eng uzoq davom etgan parvozingiz qayerga bo‘lgan va necha soat davom etgan?
Sitora Karimova: Eng uzog‘i Vladivostokka bo‘lgan, taxminan, 7 soat uchganmiz.
Sabinaxon Nazirova: Hozirgacha 25 dan ortiq mamlakatda bo‘ldim. Uzoq davom etadiganlari 13-14 soatlik parvozlar Yevropaga, asosan, Fransiya, Barselona, Sidney, Londonga bo‘ladi.
– Yo‘lovchilarning noodatiy iltimoslari bo‘lganmi?
Sitora Karimova: Bo‘lib turadi, chunki odamlar ham har xil. Bir yo‘lovchi sizlarda sushi bormi deb so‘ragan. Sushi buyurtirib, bortda yemoqchi bo‘lgan. Afsuski, samolyotda sushi bo‘lmaydi. Yana bir qiziq voqealardan biri, yo‘lovchilar chiqib ketgandan keyin biz samolyotda nimadir qolib ketdimi, yo‘qmi tekshirishimiz kerak. Tekshirayotgan vaqtimda o‘rindiqning ortida qog‘ozchaga chiroyli qilib “Kattakon rahmat!” deb minnatdorlik xatini tashlab ketishgan.
Sabinaxon Nazirova: Eng kulgili desam ham, achinarli desam ham bo‘ladi. Bizning o‘zbeklar ko‘p Coca-Cola so‘rashadi. Boshqa davlatlarga uchganimizda 2 tagina kola ochilsa, 8 tasi qoladi. Lekin O‘zbekistonga uchganimizda umuman yetmasdi. Koreys hamkasblarim “Nima, O‘zbekistonda Coca-Cola yo‘qmi yoki qimmatmi?” deb so‘rashardi. Bu men uchun kulgili, ham uyatli savol. Bilmayman nima uchun bunday. Boshqa yaxshi ichimliklar ham bor, lekin aynan Coca-Cola so‘raydilar.
Rustam Davletov: Samolyot uchayotgan paytda silkinish bo‘layotgandi. Bir yo‘lovchi ekonom klassda o‘tirgandi. Baqirib “Samolyotni to‘xtating, to‘xtating!”, deb hammani vahimaga soldi. Bort kuzatuvchilari ham bunday silkinish vaqtida xavfsizlik qoidalariga rioya qilib, kamar taqib o‘tiradi, salonda yurish mumkin emas. Men ham o‘tiribman, ularni ovozini eshitib, silkinish sal pasaygach oldiga bordim. Tushunaman: qo‘rqyapti. O‘zim bilan dori oldim-da, yo‘lovchiga yuzlandim: “Nega xavotir olasiz? Yoningizdamiz. Siz bilan birgamiz. Xavotir olmang! Qo‘lingizdan ushlab olib chiqaman samolyotdan, hammasi yaxshi bo‘ladi”, deya tinchlantirdim. Shundan keyin tezda o‘ziga kelib, jilmayib qo‘ydi. Bizning ishda tinchlantirishni bilish kerak.
– Faoliyatingiz davomida qiziqarli holatlarga ham uchrab turasizmi?
Sitora Karimova: Ba’zan silkinishlar payti ayrim yo‘lovchilar qo‘rqishga tushadi. Vahimachilar bo‘ladi. Oldimizga kelib, menga tez yordam kerak, o‘zimni yomon his qilyapman deyishadi. Lekin ularning qon bosimini o‘lchaganimizda hammasi joyida bo‘ladi. Shunda yo‘lovchilarga chiroyli muomala qilib, yaxshi gapirib: “Qahvami yoki choy? Nima ichasiz? Shuni ichsangiz, o‘zingizga kelasiz” deb yaxshi gapirib vaziyatdan chiqishga harakat qilamiz.
Sabinaxon Nazirova: Sal aqli joyida emasmi yoki mastmi, nimadir chekib olganmi bilmadim. Shunday yo‘lovchi chiqqan. Qayerda o‘tirganini ham tushunmaydi, hatto samolyotning eshiklarini ham ochmoqchi bo‘lgan. Samolyot hojatxonasiga kirib sigaret ham chekkan. Bu juda ham xavfli holat. O‘sha parvozim qiyin bo‘lgan. Naq 7 soat shu yo‘lovchining ortidan yurganman.
– Kasbingiz sizga nimalarni o‘rgatdi? Qanday xislatlarga ega bo‘ldim deb o‘ylaysiz?
Sitora Karimova: Bort kuzatuvchisi bo‘lishdan oldin juda ko‘p gapirardim-u, odamlarni eshitmasdim. Styuardessa bo‘lgach, atrofimdagilarni ko‘proq eshitishni o‘rgandim. Odam nima xohlayotganini bilish uchun avval eshitishi kerak. Samolyotda, masalan, 150 yo‘lovchi bo‘lsa, 150 xarakter, kayfiyat degani. Bu hayotda ham asqatadi, chunki sabrli bo‘lishni, eshitishni va yaqinlarimga ko‘proq vaqt ajratishni o‘rgandim. Parvozlar vaqtingizni olib qo‘yadi. Shuning uchun yaqinlarimni qadrlay boshladim.
Sabinaxon Nazirova: Hayotda juda ham yig‘loqiman. Yana ham ko‘proq sog‘inadigan bo‘ldim uydagilarni. Aksar holatlarda, bayram va to‘ylarda oilamni tashlab ketish qiyin. Sabr qilishni, har xil insonlarni ko‘rib ularni psixologiyasini o‘rgandim, deb o‘ylayman.
– Styuardessalik uchun chiroyli tashqi ko‘rinish, pul va tanish-bilish bo‘lsa bas, deyishadi. Bunga qanday qaraysiz?
Sitora Karimova: Bundan deb hisoblamayman. Chunki aviatsiya sohasiga o‘zim kirib kelganman. Birov yordam bermagan. Saralashdan o‘tib, bilimingizni isbotlasangiz bas. Pul va chiroyli tashqi ko‘rinish – noto‘g‘ri tushuncha. Hammasi faqat o‘zingizga bog‘liq. Bilimi bo‘lgan har bir o‘g‘il-qiz bort kuzatuvchisi bo‘lishi mumkin.
– Bu kasbni yana “samolyotda ofitsiantlik qilish” deydi ayrimlar. Aslida ularning vazifasi nimalardan iborat?
Sitora Karimova: Birinchi o‘rinda xavfsizlik. Xizmat ko‘rsatish keyingi o‘rinda. Bizga turli vaziyatlarda, avariya holatlarida qanday qilib yo‘lovchilarga yordam berish, evakuatsiya qilish, birinchi tibbiy yordam ko‘rsatishlarni o‘rgatishgan. Parvoz payti hatto tug‘uruqni ham qabul qilishga tayyormiz.
Sabinaxon Nazirova: Styuardessalarning ilk vazifasi yo‘lovchilarning manziliga yetib borgunigacha xavfsizlikni ta’minlash. Xizmat ko‘rsatish bu oxirgi o‘rinlarda. Samolyotda har xil vaziyat bo‘lishi mumkin. Kimningdir sog‘lig‘i yomonlashsa, tug‘uruq holatlarida birinchi tez yordam ko‘rsatishni bilish kerak. Odamlar aytganidek, bu faqat ofitsiantlik degani emas. Mas’uliyati katta. Favqulodda holatlarda yerga, suvga qo‘nishga to‘g‘ri keladi. Shunday vaziyatda birinchi navbatda yo‘lovchilarni evakuatsiya qilish, qutqarish kerak.
Rustam Davletov: Hamma odamni hurmat qilish kerak. Qiz bolami, o‘g‘il bolami, ofitsiantmi, farroshmi va bu ishda kim xohlasa, ishlashi mumkin.
Suhbatning to‘liq variantini “Daryo”ning YouTube’dagi sahifasi orqali tomosha qilishingiz mumkin.
Sevara Mirzarahimova suhbatlashdi.
Tasvirchi va montajchi – Ma’murjon Obrahmatov.
Suratga olish ishlarida yaqindan yordam bergan “Marmaristour.uz” tur agentligiga minnatdorlik bildiramiz.
Izoh (0)