O‘zbekiston hukumati va BMTning mamlakatdagi vakolatxonasi Yevropa Ittifoqi va AQSh Davlat departamentining moliyaviy ko‘magi bilan mojaroli hududlardan qaytgan ayollar va bolalarni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha BMT / YeI / AQSh muvofiqlashtirilgan harakatlarini boshladi. “Gazeta.uz”ning yozishicha, bu haqda tomonlarning 27-may kuni tarqatilgan bayonotida aytilgan.
Eslatib o‘tamiz, 2019-yildan buyon O‘zbekiston Suriya, Iroq va Afg‘onistondan ayollar va bolalarni qaytarish bo‘yicha beshta “Mehr” operasiyasini amalga oshirdi. Mojaroli hududlardan jami 531 kishi mamlakatga olib kelingan.
Muvofiqlashtirilgan harakatlar repatriatsiya qilingan (vatanga qaytarilgan)larning reintegratsiyasi (jamiyatga qo‘shilishi)ni qo‘llab-quvvatlash uchun texnik va moliyaviy resurslar taqdim etadi.
“Ushbu yondashuv bolalarning qurbon sifatidagi maqomini tan olish va ularning shaxsiy manfaatlarini gender jihatlarni hisobga olgan holda bolalar va ayollar uchun jamoa darajasida o‘tkaziladigan reintegratsiya dasturlari orqali himoya qilish zaruratiga asoslanadi”, — deyiladi bayonotda.
AQSh Davlat departamenti tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan dastur O‘zbekistonga qaratilgan, YeI tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan dastur esa submintaqaviy bo‘lib, Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston va O‘zbekistonni o‘z ichiga qamrab oladi.
Yordam Suriya va Iroqdan qaytarilgan shaxslarga nisbatan BMTga a’zo davlatlarni qo‘llab-quvvatlashning global asoslari doirasida ko‘rsatiladi. Dastur ikkita tarkibiy qismdan iborat. Birinchisi qaytarilgan odamlarning himoyasi va insonparvarlik ehtiyojlari uchun javob beradi (YuNISEF rahbarligida), ikkinchisi esa qaytib kelganlarning ayrimlari tomonidan sodir etilgan ehtimoliy jinoyatlari uchun javobgarlik va xavfsizlikni ta’minlaydi (BMTning Terrorizmga qarshi kurashish boshqarmasi boshchiligida).
“Ishonchli texnik yordam ko‘rsatish va inson salohiyatini oshirish orqali ushbu harakatlar inson huquqlarini ro‘yobga chiqarish, demokratiyani rivojlantirish va qonun ustuvorligini mustahkamlashga yordam beradi. Qaytarilayotgan bolalar va oilalarni reintegratsiya qilish aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlami va umuman, aholining huquq va imkoniyatlarini kengaytirishga, ularning yanada keng ijtimoiy-iqtisodiy integrasiyasi uchun salohiyatlarini oshirish orqali tinchlik va barqarorlikni mustahkamlashga, qashshoqlik va ijtimoiy yakkalanishni qisqartirishga yordam beradi”, — degan Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo bo‘yicha maxsus vakili Piter Burian.
“AQSh O‘zbekistonning o‘z fuqarolarini mojaroli hududlardan, shu jumladan, Iroq va Suriyadan repatriatsiya va reintegratsiya qilish borasidagi sa’y-harakatlarini olqishlaydi. Ushbu harakatlarda O‘zbekiston kabi faol ishtirok etgan davlatlar kam”, — degan AQShning O‘zbekistondagi elchisi Deniyel Rozenblyum.
“YuNISEF Markaziy Osiyo hukumatlarining qurolli to‘qnashuvlar dahl qilgan bolalarning reintegratsiya huquqiga asoslangan yondashuvni qo‘llash borasidagi ishlarida hamkorlik qilishda davom etadi, — degan YuNISEFning Yevropa va Markaziy Osiyo bo‘yicha mintaqaviy direktori Afshan Xon. — Bizni qanchadan qancha bolalar o‘z oilalari bilan birlashtirilgani ruhlantiradi va har bir bola diskriminatsiyadan himoyalanishi va boshdan o‘tkazganlaridan o‘ziga kelish imkoniga ega bo‘lishini ta’minlash uchun mamlakatlar bilan hamkorlik qilishga sodiq qolamiz”.
BMTning mamlakatlardagi vakolatxonalari ma’lumotlariga ko‘ra, repatriatsiya qilinganlarning aksariyati, taxminan, 900 kishi, shu jumladan, 600 nafardan ortiq bolalar O‘zbekiston va Qozog‘iston hissasiga to‘g‘ri keladi. 2019-yil aprel oyi oxirida Tojikiston Iroqdan 84 nafar bolani vatanga qaytarish bo‘yicha bir martalik operasiya o‘tkazgan. 2021-yil mart oyida uzoq tayyorgarlikdan so‘ng Qirg‘iziston Iroqdan hamrohlikda kuzatib borishsiz 79 nafar bolani qaytargan.
Repatriatsiya qilinganlar — IShID va boshqa terrorchilik guruhlariga qo‘shilish uchun Suriya va Iroqqa ketganlarning oila a’zolari. “Oila a’zolarining ayrimlari ularga ixtiyoriy ravishda qo‘shilgan bo‘lsa, aksariyati bo‘ysundirilgan, manipulyatsiya qilingan yoki ularga ergashishga majbur qilingan. Bundan tashqari, Suriya va Iroqdagi mojarolarda minglab bolalar chet ellik ota-onalardan tug‘ilgan”, — deyiladi xabarda.
“Garchi jang paytida ko‘plab xorijiy terrorchilar o‘ldirilgan bo‘lsa-da, ko‘plab odamlar, ayniqsa ayollar va bolalar janglardan qochgan, lagerlarga ko‘chirilgan”, — deya ta’kidlangan xabarda.
BMT ma’lumotlariga ko‘ra, ayni paytda 68 ming kishi Suriyaning shimoli-sharqidagi Al-Hol va Al-Roj lagerlarida. 50 dan ortiq mamlakatdan bo‘lgan, taxminan, 10 ming kishi iroqlik ham, suriyalik ham bo‘lmagan “uchinchi mamlakat fuqarolari” dir. Ularning 99 foizi — ayollar va bolalar.
“Lagerlarda vaziyat beqaror va yashash sharoiti, tabiiyki, yomon, ayniqsa, Al-Hol va Al-Roj lagerlarida. Hukm surayotgan ishonchsizlik va zo‘ravonlik esa lagerlardagi zaif guruhlarning xavfini yanada kuchaytiradi. Suriya va Iroqdagi ishlardan tashqari, yuzlab ayollar va bolalar Afg‘onistonda tutqunlikda saqlanmoqda”, — deyiladi xabarda.
IShID ekstremistik guruhi jahonning bir qator mamlakatlari va xalqaro tashkilotlar tomonidan “terrorchilik tashkiloti” deb topilgan.
Izoh (0)