Ўзбекистон ҳукумати ва БМТнинг мамлакатдаги ваколатхонаси Европа Иттифоқи ва АҚШ Давлат департаментининг молиявий кўмаги билан можароли ҳудудлардан қайтган аёллар ва болаларни қўллаб-қувватлаш бўйича БМТ / ЕИ / АҚШ мувофиқлаштирилган ҳаракатларини бошлади. «Gazeta.uz»нинг ёзишича, бу ҳақда томонларнинг 27 май куни тарқатилган баёнотида айтилган.
Эслатиб ўтамиз, 2019 йилдан буён Ўзбекистон Сурия, Ироқ ва Афғонистондан аёллар ва болаларни қайтариш бўйича бешта «Меҳр» операсиясини амалга оширди. Можароли ҳудудлардан жами 531 киши мамлакатга олиб келинган.
Мувофиқлаштирилган ҳаракатлар репатриация қилинган (ватанга қайтарилган)ларнинг реинтеграцияси (жамиятга қўшилиши)ни қўллаб-қувватлаш учун техник ва молиявий ресурслар тақдим этади.
«Ушбу ёндашув болаларнинг қурбон сифатидаги мақомини тан олиш ва уларнинг шахсий манфаатларини гендер жиҳатларни ҳисобга олган ҳолда болалар ва аёллар учун жамоа даражасида ўтказиладиган реинтеграция дастурлари орқали ҳимоя қилиш заруратига асосланади», — дейилади баёнотда.
АҚШ Давлат департаменти томонидан қўллаб-қувватланадиган дастур Ўзбекистонга қаратилган, ЕИ томонидан қўллаб-қувватланадиган дастур эса субминтақавий бўлиб, Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон ва Ўзбекистонни ўз ичига қамраб олади.
Ёрдам Сурия ва Ироқдан қайтарилган шахсларга нисбатан БМТга аъзо давлатларни қўллаб-қувватлашнинг глобал асослари доирасида кўрсатилади. Дастур иккита таркибий қисмдан иборат. Биринчиси қайтарилган одамларнинг ҳимояси ва инсонпарварлик эҳтиёжлари учун жавоб беради (ЮНИСЕФ раҳбарлигида), иккинчиси эса қайтиб келганларнинг айримлари томонидан содир этилган эҳтимолий жиноятлари учун жавобгарлик ва хавфсизликни таъминлайди (БМТнинг Терроризмга қарши курашиш бошқармаси бошчилигида).
«Ишончли техник ёрдам кўрсатиш ва инсон салоҳиятини ошириш орқали ушбу ҳаракатлар инсон ҳуқуқларини рўёбга чиқариш, демократияни ривожлантириш ва қонун устуворлигини мустаҳкамлашга ёрдам беради. Қайтарилаётган болалар ва оилаларни реинтеграция қилиш аҳолининг ижтимоий ҳимояга муҳтож қатлами ва умуман, аҳолининг ҳуқуқ ва имкониятларини кенгайтиришга, уларнинг янада кенг ижтимоий-иқтисодий интеграсияси учун салоҳиятларини ошириш орқали тинчлик ва барқарорликни мустаҳкамлашга, қашшоқлик ва ижтимоий яккаланишни қисқартиришга ёрдам беради», — деган Европа Иттифоқининг Марказий Осиё бўйича махсус вакили Питер Буриан.
«АҚШ Ўзбекистоннинг ўз фуқароларини можароли ҳудудлардан, шу жумладан, Ироқ ва Суриядан репатриация ва реинтеграция қилиш борасидаги саъй-ҳаракатларини олқишлайди. Ушбу ҳаракатларда Ўзбекистон каби фаол иштирок этган давлатлар кам», — деган АҚШнинг Ўзбекистондаги элчиси Дениел Розенблюм.
«ЮНИСЕФ Марказий Осиё ҳукуматларининг қуролли тўқнашувлар даҳл қилган болаларнинг реинтеграция ҳуқуқига асосланган ёндашувни қўллаш борасидаги ишларида ҳамкорлик қилишда давом этади, — деган ЮНИСЕФнинг Европа ва Марказий Осиё бўйича минтақавий директори Афшан Хон. — Бизни қанчадан қанча болалар ўз оилалари билан бирлаштирилгани руҳлантиради ва ҳар бир бола дискриминациядан ҳимояланиши ва бошдан ўтказганларидан ўзига келиш имконига эга бўлишини таъминлаш учун мамлакатлар билан ҳамкорлик қилишга содиқ қоламиз».
БМТнинг мамлакатлардаги ваколатхоналари маълумотларига кўра, репатриация қилинганларнинг аксарияти, тахминан, 900 киши, шу жумладан, 600 нафардан ортиқ болалар Ўзбекистон ва Қозоғистон ҳиссасига тўғри келади. 2019 йил апрель ойи охирида Тожикистон Ироқдан 84 нафар болани ватанга қайтариш бўйича бир марталик операсия ўтказган. 2021 йил март ойида узоқ тайёргарликдан сўнг Қирғизистон Ироқдан ҳамроҳликда кузатиб боришсиз 79 нафар болани қайтарган.
Репатриация қилинганлар — ИШИД ва бошқа террорчилик гуруҳларига қўшилиш учун Сурия ва Ироққа кетганларнинг оила аъзолари. «Оила аъзоларининг айримлари уларга ихтиёрий равишда қўшилган бўлса, аксарияти бўйсундирилган, манипуляция қилинган ёки уларга эргашишга мажбур қилинган. Бундан ташқари, Сурия ва Ироқдаги можароларда минглаб болалар чет эллик ота-оналардан туғилган», — дейилади хабарда.
«Гарчи жанг пайтида кўплаб хорижий террорчилар ўлдирилган бўлса-да, кўплаб одамлар, айниқса аёллар ва болалар жанглардан қочган, лагерларга кўчирилган», — дея таъкидланган хабарда.
БМТ маълумотларига кўра, айни пайтда 68 минг киши Суриянинг шимоли-шарқидаги Ал-Ҳол ва Ал-Рож лагерларида. 50 дан ортиқ мамлакатдан бўлган, тахминан, 10 минг киши ироқлик ҳам, суриялик ҳам бўлмаган «учинчи мамлакат фуқаролари» дир. Уларнинг 99 фоизи — аёллар ва болалар.
«Лагерларда вазият беқарор ва яшаш шароити, табиийки, ёмон, айниқса, Ал-Ҳол ва Ал-Рож лагерларида. Ҳукм сураётган ишончсизлик ва зўравонлик эса лагерлардаги заиф гуруҳларнинг хавфини янада кучайтиради. Сурия ва Ироқдаги ишлардан ташқари, юзлаб аёллар ва болалар Афғонистонда тутқунликда сақланмоқда», — дейилади хабарда.
ИШИД экстремистик гуруҳи жаҳоннинг бир қатор мамлакатлари ва халқаро ташкилотлар томонидан «террорчилик ташкилоти» деб топилган.
Изоҳ (0)