AQShning xalqaro diniy erkinlik sohasida alohida topshiriqlar bo‘yicha elchisi Samuel Braunbek o‘zining Twitter’dagi sahifasida 20-yanvar kuni qoldirgan tvitida O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev bilan “suhbatlashish sharafiga muyassar bo‘lgani, uning rahbarligidagi O‘zbekistonda diniy erkinlikning takomillashayotganini yuqori qadrlashi hamda uning sa’y-harakatlari davom etishiga umidvor” ekanini bildirdi.
AQSh vakili hamda O‘zbekiston Prezidenti suhbati haqida rasmiy xabar tarqatilmagan. Shuningdek, suhbat mazmuni va unda muhokama etilgan masalalar haqida ma’lumot yo‘q.
Honored to speak with President #Mirziyoyev. Appreciate his leadership improving religious freedom in #Uzbekistan and hope his efforts will continue.
— US Ambassador at Large for Int'l Religious Freedom (@IRF_Ambassador) January 19, 2021
“Kun.uz”ning yozishicha, AQShning xalqaro diniy erkinlik sohasida alohida topshiriqlar bo‘yicha elchisi 1998-yilda Bill Klinton ma’muriyati davrida AQSh tashqi siyosatining xorijiy davlatlarga ta’sirchan vositasi sifatida joriy etilgan. Vakil oldiga qo‘yilgan maqsad va vazifalar qatorida xalqaro miqyosda diniy erkinlikni targ‘ib qilish, uning buzilish holatlariga toqat qiluvchi mamlakatlarga nisbatan diplomatik, siyosiy, iqtisodiy va harbiy cheklovlar joriy qilish, diniy e’tiqod va faoliyati bois ta’qib qilingan shaxslar nomidan advokatlik qilish hamda diniy erkinlikning butun dunyoda keng rivojlanishini ta’minlash masalalari mavjud.
Avvalida Vyetnam, Kuba, Laos, Xitoy, Shimoliy Koreya, aksariyat aholisi musulmon bo‘lgan davlatlar, shu jumladan, Sudanda nasroniylik, bahoiy va boshqa diniy ozchilikka nisbatan avj olayotgan ta’qiblarga nisbatan qat’iyroq choralar ko‘rish maqsadi ko‘zlangandi.
AQSh Davlat departamenti qoshida foaliyat ko‘rsatuvchi alohida topshiriqlar emissaridan tashqari, Vashington nigohidagi ishkal mamlakatlarni “qora ro‘yxat”ga kiritish masalasiga doir qarorlar AQSh Kongressi huzuridagi Xalqaro diniy erkinlik komissiyasiga kelib tushgan shikoyat va o‘rganishlar asosidagi tavsiyalar paketi bilan prezident huzuridagi Milliy xavfsizlik kengashi maxsus maslahatchisi voqif qilinib, o‘zaro muvofiqlashtirilgan holda qabul qilinadi.
Sem Braunbek Toshkentga 2018-yil sentabrda tashrif buyurib, O‘zbekiston Prezidenti qabulida bo‘lgan.
Prezident veb-sahifasida keltirilgan ma’lumotga ko‘ra, Samuel Braunbek “samimiy qabul uchun davlatimiz rahbariga minnatdorlik bildirib, AQSh O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan keng miqyosli o‘zgarishlarni yuqori baholashi va qo‘llab-quvvatlashi”ni ta’kidlagan.
Birinchi prezident Islom Karimov ham 2002-yil mart oyida AQShga tashrifi chog‘ida Braunbek bilan uchrashgan. U Amerika safari xotiralari haqida jurnalistlar bilan uyushtirgan suhbatida amerikalik senator “O‘zbekistonga tom ma’nodagi xayrixohligi, bu ajoyib inson o‘zbek delegatsiyasini qabul qilib, ikki soat band bo‘lgani, aloqani yanada mustahkamlash, zaruriyat tug‘ilsa, yanada ko‘proq ko‘mak berishga bel bog‘laganini qayta-qayta ta’kidlagani, 60-70 arboblardan iborat banketning bosh mehmonini ularga tanishtirgan”ini hayajon bilan” eslagan.
Ammo AQSh Xalqaro diniy erkinlik komissiyasi tavsiyasiga ko‘ra, mavjud samimiy xayrixohliklarga qaramasdan, Andijon voqealaridan so‘ng O‘zbekiston 2005-yildan boshlab to 2019-yilning apreliga qadar diniy erkinlik borasida alohida xavotirga molik mamlakatlar ro‘yxati (Countries of Particular Concern)da, 2019-yil apreldan boshlab esa maxsus nazorat ro‘yxatida ushlab turilgan.
“Qora ro‘yxat” tahlika darajasi bo‘yicha “qizil” va “sariq” toifalariga ajratilib, alohida xavotirga molik mamlakatlar “qizil”, maxsus nazorat ostidagi mamlakatlar ro‘yxatidagi (Special Watch List-SWL) davlatlar esa “sariq” guruhlari bo‘yicha tabaqalashtirilgan.
AQSh davlat departamenti kotibi Maykl Pompeo 2020-yil fevralda Toshkentga buyurgan safari natijalari bo‘yicha o‘tkazilgan matbuot anjumanida O‘zbekiston tomoni “inson o‘lchovi borasidagi o‘zaro anglashuv darajasi oshgani hamda avval mavjud bo‘lgan ayrim asabga teguvchi onlarni ikki tomonlama munosabatlar kun tartibidan butkul olib tashlashga kelishib olishganini alohida qayd etgan”.
2020-yil 7-dekabrda Maykl Pompeo “so‘nggi o‘tgan yilda hukumatlar erishgan ahamiyatli, aniq rivojlanishga asoslanib, Sudan va O‘zbekistonni maxsus kuzatuvdagi mamlakatlar ro‘yxatidan chiqarilganini e’lon qilishdan mamnun ekani, ularning qonun va amaliyotlaridagi jasoratli islohotlari boshqa xalqlar uchun model sifatida xizmat qilishi” haqida chiqish qilgandi. Ushbu tezkor bayonot o‘zbek delegatsiyasining AQShga qilgan shoshilinch tashrifidan so‘ng bir oy o‘tmay bildirilgan.
Amerika ovozining o‘zbek xizmati muxbiri Navbahor Imomova Samuel Braunbek bilan 2018-yil oktabrda Vashingtonda bo‘lib o‘tgan suhbatida, undan AQSh endi Toshkentga nisbatan yondashuvlarida “kamroq kaltak, ko‘proq shirmoy non siyosatini qo‘llaydimi”, degan savoliga, amerikalik diplomat “O‘zbekiston katta salohiyatga ega, agar mamlakat ochilsa, o‘zgarishlar bo‘yicha oldingi qatorlardan joy olsa, o‘shanda haqiqiy shirmoy nonlarning kelishini ko‘rasiz. Biz ko‘rishni istayotgan narsa – G‘arb sarmoyalari. Chunki G‘arb sarmoyalar bilan G‘arb qadriyatlari kirib keladi. Bizning kompaniyalar, xitoyliklardan farqli o‘laroq, muayyan jiddiy inson huquqlari e’tiqodidan kelib chiqib, buni mezbon hukumat talab qiladimi-yo‘qmi, o‘z mehnat odobi nizomi asosida faoliyat ko‘rsatadi”, deb aytgan edi.
Davlat departamentining xalqaro diniy erkinlik yillik hisoboti odatda har yilning aprel oyida qabul qilinadi. Bugungi kun holatiga ko‘ra, AQSh komissiyasining O‘zbekistonga doir hisobot bo‘yicha hali ham “sariq” ro‘yxatda turib, Pompeo aytgan o‘zgarishlar hisobotda o‘z aksini topmagan. Chunonchi, unda o‘tgan yillarda respublikada ro‘y bergan holatlar – beso‘naqay o‘stirilgan 100 dan ortiq kishilarning soqolini majburiy qirdirish va o‘quv yurtlariga hijoblilarning dag‘dag‘a bilan qo‘ymaslik holatlari qayd etilgan.
Umuman olganda, Markaziy Osiyo davlatlari orasida O‘zbekistondan tashqari Qozog‘iston ham maxsus nazorat ro‘yxatida, Tojikiston va Turkmaniston esa “qizil” ro‘yxatdan joy olgan. Qirg‘iziston bu ro‘yxatda yo‘q.
Izoh (0)