“AQSh tashqi siyosatida katta o‘zgarishlar bo‘lmaydi”. Ekspertlar Jo Bayden davrida AQSh tashqi siyosati qanday bo‘lishi haqida nima demoqda?

Muhammadqodir Sobirov, “Daryo” yosh jurnalistlar maktabi tinglovchisi.

2020-yil 3-noyabr kuni AQShda navbatdagi prezident saylovi bo‘lib o‘tdi. Unda Demokratlar partiyasidan Jo Bayden g‘alaba qozondi. Garchi sobiq prezident Tramp mag‘lubiyatini hali tan olmayotgan bo‘lsa-da, amalda barchasi hal bo‘lgan. Media va ekspertlar Bayden hukumati ichki va tashqi siyosatda Tramp siyosatidan farq qiluvchi siyosat olib borishiga ishonch bildirmoqda. Lekin kimlardir, aksincha, mamlakat siyosati jiddiy o‘zgarmasligini aytmoqda.

Bu borada ba’zi ekspertlarning fikrlarini keltiramiz.

Bayden ma’muriyati Ikkinchi jahon urushi tugaganidan keyingi 70 yillik AQSh tashqi siyosatidan endilikda oxirgi 10–15 yillikdagi o‘zgarishlarni hisobga oladigan yangi tashqi siyosiy yo‘nalishga o‘tadi. Xitoyning iqtisodiy sohada AQSh bilan olib borayotgan teng kurashlari, taxminiy yadro quroliga ega Eron va Shimoliy Koreya bilan keskinlashib borayotgan munosabatlar fonida Bayden va uning hukumati xalqaro maydon o‘zgarishlarini hisobga olgan holda tashqi siyosatda ehtiyotkorlikni oshirish ehtimoli katta.

2016-yilgi saylovlarda ham bu muammolar mavjud edi va saylovda Tramp g‘alaba qozongach, savollar yanada aktuallashgan. Aytish mumkinki, AQShning keyingi siyosati bo‘yicha aniq tasavvurni 2024-yilgi saylov berishi mumkin.

Tomas Grem – siyosatchi, sobiq prezident Jorj Bushning Rossiya va Yevrosiyo masalalari bo‘yicha maslahatchisi, “Kissinjer siyosatchilar assosiatsiyasi” rahbari.

Tramp prezidentlik davri AQShning global superkuch maqomi avvalgidek mustahkam emasligini ko‘rsatdi. Tramp to‘rt yil davomida tashqi siyosatda o‘zi aniq tasavvurga ega bo‘lmagan narsalarni gapirdi va amalga oshirdi. Lekin Tramp bu ahmoqona harakatlari uchun elektoratini yo‘qotish yoki jamoatchilikning jiddiy noroziligi ko‘rinishida badal o‘tamadi.

Bayden hukumati shularni inobatga olgan holda ko‘proq ichki siyosatga urg‘u beradi, ammo bu uning tashqi siyosatda passivlashishini anglatmaydi. Endilikda AQSh tashqi siyosati aniq va konsetrvativ ko‘rinishga ega bo‘ladi.

Uilyam Uolfort – xalqaro siyosatchi, “Valday” xalqaro munozara klubi a’zosi.

Bayden hukumatining tashqi siyosatdagi asosiy yo‘nalishlari Xitoy bilan muzokaraga erishish va Yevropa bilan aloqalarni qayta yaxshilash bo‘ladi. Xitoy bilan shartnomani keyingi yil oxirlarigacha ko‘rishimiz mumkin. Shuningdek BMT va boshqa xalqaro tashkilotlar bilan munosabatlar oldingidek mustahkamlanadi. Eron bilan oldingi bitimlarga qaytilishi mumkin.

Ichki siyosatga esa Bayden ko‘proq e’tibor qaratadi. Oldingi hamkasbiga qaraganda u gubernatorlar bilan hamkorlikda ishlashni yaxshilaydi.

Aleksandr Kortunov – xalqaro siyosatchi va jamoat arbobi, Rossiya xalqaro ishlar bo‘yicha kengashi bosh direktori.

AQSh tashqi siyosatida postsovet hududlariga nisbatan munosabat tubdan o‘zgarmaydi. Tramp davrida ham Rossiya bilan do‘stona aloqalar bo‘lmagan, Bayden davrida ham bu bo‘lmasa kerak. AQSh Ukraina va Gruziyani qo‘llashda davom etadi.

Umuman, AQSh tashqi siyosatida katta o‘zgarishlar bo‘lmaydi, Tramp yoki Bayden shakllangan ierarxiyani to‘liq o‘zgartirishi qiyin jarayon. Chunki bu yerda tashqi siyosat ichki manfaatlarga bo‘ysunadi. Shuning uchun bu borada Vashingtondan jiddiy qadamlarni kutmas edim.

AQSh – Xitoy munosabatlari iliqlashishi mumkin. Ammo AQSh – Xitoy raqobatining asosiy sabablari o‘z ahamiyatini yoְ‘qotmaydi. Bundan tashqari, biz bu yerda ortiqcha narsalarga ishonmasligimiz kerak, sababi AQSh hukmron doiralarida ko‘pchilik XXRga nisbatan shubha bilan qaraydi.

Andrey Bistristkiy – jurnalist, “Valday” xalqaro munozara klubining rivojlanish va qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi kengashi raisi.