«АҚШ ташқи сиёсатида катта ўзгаришлар бўлмайди». Экспертлар Жо Байден даврида АҚШ ташқи сиёсати қандай бўлиши ҳақида нима демоқда?

Муҳаммадқодир Собиров, «Дарё» ёш журналистлар мактаби тингловчиси.

2020 йил 3 ноябрь куни АҚШда навбатдаги президент сайлови бўлиб ўтди. Унда Демократлар партиясидан Жо Байден ғалаба қозонди. Гарчи собиқ президент Трамп мағлубиятини ҳали тан олмаётган бўлса-да, амалда барчаси ҳал бўлган. Медиа ва экспертлар Байден ҳукумати ички ва ташқи сиёсатда Трамп сиёсатидан фарқ қилувчи сиёсат олиб боришига ишонч билдирмоқда. Лекин кимлардир, аксинча, мамлакат сиёсати жиддий ўзгармаслигини айтмоқда.

Бу борада баъзи экспертларнинг фикрларини келтирамиз.

Байден маъмурияти Иккинчи жаҳон уруши тугаганидан кейинги 70 йиллик АҚШ ташқи сиёсатидан эндиликда охирги 10–15 йилликдаги ўзгаришларни ҳисобга оладиган янги ташқи сиёсий йўналишга ўтади. Хитойнинг иқтисодий соҳада АҚШ билан олиб бораётган тенг курашлари, тахминий ядро қуролига эга Эрон ва Шимолий Корея билан кескинлашиб бораётган муносабатлар фонида Байден ва унинг ҳукумати халқаро майдон ўзгаришларини ҳисобга олган ҳолда ташқи сиёсатда эҳтиёткорликни ошириш эҳтимоли катта.

2016 йилги сайловларда ҳам бу муаммолар мавжуд эди ва сайловда Трамп ғалаба қозонгач, саволлар янада актуаллашган. Айтиш мумкинки, АҚШнинг кейинги сиёсати бўйича аниқ тасаввурни 2024 йилги сайлов бериши мумкин.

Томас Грэм – сиёсатчи, собиқ президент Жорж Бушнинг Россия ва Евросиё масалалари бўйича маслаҳатчиси, «Киссинжер сиёсатчилар ассосиацияси» раҳбари.

Трамп президентлик даври АҚШнинг глобал суперкуч мақоми аввалгидек мустаҳкам эмаслигини кўрсатди. Трамп тўрт йил давомида ташқи сиёсатда ўзи аниқ тасаввурга эга бўлмаган нарсаларни гапирди ва амалга оширди. Лекин Трамп бу аҳмоқона ҳаракатлари учун электоратини йўқотиш ёки жамоатчиликнинг жиддий норозилиги кўринишида бадал ўтамади.

Байден ҳукумати шуларни инобатга олган ҳолда кўпроқ ички сиёсатга урғу беради, аммо бу унинг ташқи сиёсатда пассивлашишини англатмайди. Эндиликда АҚШ ташқи сиёсати аниқ ва консетрватив кўринишга эга бўлади.

Уильям Уолфорт – халқаро сиёсатчи, «Валдай» халқаро мунозара клуби аъзоси.

Байден ҳукуматининг ташқи сиёсатдаги асосий йўналишлари Хитой билан музокарага эришиш ва Европа билан алоқаларни қайта яхшилаш бўлади. Хитой билан шартномани кейинги йил охирларигача кўришимиз мумкин. Шунингдек БМТ ва бошқа халқаро ташкилотлар билан муносабатлар олдингидек мустаҳкамланади. Эрон билан олдинги битимларга қайтилиши мумкин.

Ички сиёсатга эса Байден кўпроқ эътибор қаратади. Олдинги ҳамкасбига қараганда у губернаторлар билан ҳамкорликда ишлашни яхшилайди.

Александр Кортунов – халқаро сиёсатчи ва жамоат арбоби, Россия халқаро ишлар бўйича кенгаши бош директори.

АҚШ ташқи сиёсатида посцовет ҳудудларига нисбатан муносабат тубдан ўзгармайди. Трамп даврида ҳам Россия билан дўстона алоқалар бўлмаган, Байден даврида ҳам бу бўлмаса керак. АҚШ Украина ва Грузияни қўллашда давом этади.

Умуман, АҚШ ташқи сиёсатида катта ўзгаришлар бўлмайди, Трамп ёки Байден шаклланган иэрархияни тўлиқ ўзгартириши қийин жараён. Чунки бу ерда ташқи сиёсат ички манфаатларга бўйсунади. Шунинг учун бу борада Вашингтондан жиддий қадамларни кутмас эдим.

АҚШ – Хитой муносабатлари илиқлашиши мумкин. Аммо АҚШ – Хитой рақобатининг асосий сабаблари ўз аҳамиятини ёְ‘қотмайди. Бундан ташқари, биз бу ерда ортиқча нарсаларга ишонмаслигимиз керак, сабаби АҚШ ҳукмрон доираларида кўпчилик ХХРга нисбатан шубҳа билан қарайди.

Андрей Бистристкий – журналист, «Валдай» халқаро мунозара клубининг ривожланиш ва қўллаб-қувватлаш жамғармаси кенгаши раиси.