2021-yilda jahon iqtisodiyotini nimalar kutmoqda?

Farrux Hasanov, “Daryo” yosh jurnalistlar maktabi tinglovchisi.

Yakuniga yetayotgan 2020-yil butun insoniyat uchun sinovli davr bo‘lgani rost. Koronavirus pandemiyasi iqtisodiy va ijtimoiy hayotimizning har bir bo‘g‘inida sezilarli darajada nuqsonlar paydo qildi, kamchiliklarimizni ko‘rsatib berdi va, albatta, insoniyatni yalpi sinovdan o‘tkazdi. Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (Organization for Economic Co-operation and Development, OECD) ekspertlari kelayotgan yilda jahon iqtisodiyotida ro‘y berishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlarni tahlil qildi.

“Mutaxassislarning ijobiy taxminlariga qaramasdan, 2021-yilda jahon iqtisodiyoti o‘zini yetarlicha tiklay olmaydi. 2019-yilning oxiridagi holat bilan solishtirsak, vaziyat hamon sust bo‘ladi. Pandemiya davom etar ekan, ahvol ham shunga yarasha. Virusga qarshi kurash cheklovlar talab qiladi, bu esa iqtisodiyotni sekinlashtiradi”, – deydi tashkilot bosh kotibi Xose Anxel Gurria.

Pandemiya sharoitida jahon iqtisodiyoti pandemiyagacha bo‘lgan holatini qayta tiklash uchun ko‘p vaqt talab qiladi. Tahlillarga ko‘ra, jahon iqtisodiyotidagi o‘sish 2021-yilda 4,2 foiz, 2022-yilda 3,7 foizni tashkil etadi. Tashkilotning sentabr oyidagi tahlillarida kelgusi yil uchun iqtisodiy o‘sish 5 foiz qilib ko‘rsatilgan edi. Yil yakunidagi sarhisoblar pandemiya sabab iqtisodiyotda paydo bo‘lgan nuqsonlar kutilganidan jiddiyroq ekanini ko‘rsatmoqda.

Pandemiya sabab iqtisodiy turg‘unlik hech bir mamlakatni chetlab o‘tmadi. Zarar minimal miqdorda bo‘lsa ham bor. Buning asoratlarini sanoat ishlab chiqarish, aholini ish bilan ta’minlash, real daromad, ulgurji va chakana savdo bo‘g‘inlarida ko‘rish mumkin.

Xususan, Germaniyada YaIM hajmi 5,5 foizga pasayib ketdi, yevrohududda esa bu ko‘rsatkich o‘rtacha 7,5 foizni tashkil qildi. Yaqinlashayotgan yangi moliya yilida AQShning iqtisodiy o‘sish ko‘rsatkichi 6,7 foiz bo‘lishi taxmin qilinayotgan bo‘lsa ham, bu yil Qo‘shma Shtatlarning iqtisodiy turg‘unlik darajasi 3,7 foizga yetdi.

2020-yilning ikkinchi yarmida ro‘y bergan pandemiya hurujlari yilning birinchi yarmidagidek talofatli bo‘lmadi. Chunki har qanday soha bu holatga nisbatan o‘zida immunitet hosil qila oldi va iqtisodiyotning qayta tiklanish tempiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi, ya’ni bundan keyingi to‘lqinlarga ham jahon iqtisodiyoti qiynalmay dosh beradi. Lekin jahon YaIM hajmiga, ayniqsa Yevropa mamlakatlariga salbiy ta’sir qiladi. Shunga binoan, jahon YaIM hajmi 2021-yilda 4,25 foizga, 2022-yilda 3,75 foizga o‘sishi taxmin qilinmoqda.

Keyingi ikki yil jahon iqtisodiyoti uchun pandemiyagacha bo‘lgan holiga qaytish va qayta tiklanish davri bo‘ladi. Yirik korxonalar yana investitsiya stimulini topadi, pandemiya davrida oshib ketgan ishsizlik darajasi qisqaradi, ishlab chiqarish hajmi kengayadi. Eng muhimi, keyingi to‘lqinlar nazorat ostida bo‘lib, ommaviy vaksinatsiya yo‘lga qo‘yiladi.

Koronavirusga qarshi samarali vaksinalar ustida olib borilayotgan ilmiy tadqiqotlar kelgusi yildagi iqtisodiy istiqbolga umid uyg‘otadi, lekin virusga qarshi antibiotik yaratilib, ommaviy emlash boshlanmaguncha bu virus insoniyat rivojiga, xavfsizligiga chang solib turaveradi, jahon iqtisodiyotining ham foni noma’lumligicha qoladi.