Kristofer Ford AQShdagi Michigan universitetining slavyan tillari va adabiyoti bo‘limi doktoranti. 2015—2016-yillarda O‘zbekiston Milliy kutubxonasi va Davlat arxivida dissertatsiyasi uchun izlanishlar olib borgan. Ayni paytda Cho‘lponning “Kecha va kunduz” asarini ingliz tiliga tarjima qilmoqda, deb yozadi O‘zA.
U O‘zA muxbiriga O‘zbekiston haqidagi taassurotlarini so‘zlab berdi. Olimning intervyusi to‘laligicha taqdim etiladi.
“O‘zbekistonda 11 oy yashadim va ko‘plab adiblar, olimu san’atkorlar bilan tanishdim. Bu yurt odamlari meni hamisha hayratga soladi. Qalbimda O‘zbekistonga nisbatan begonalik tuyg‘usi yo‘q, shu bois xayrlashish lahzalari og‘ir kechdi menda.
O‘n oy davomida dissertatsiyam uchun material va ma’lumotlar to‘pladim. Ilmiy ishimda XX asr o‘zbek adabiyotini o‘sha davr rus adabiyoti bilan qiyoslab, tahlil qilganman. Mahmudxo‘ja Behbudiy, Hamza Hakimzoda Niyoziy, Abdulla Qodiriy, Abdulhamid Cho‘lpon, Abdurauf Fitrat, Abdulla Qahhor, G‘afur G‘ulom, Oybek, Pirimqul Qodirov, Asqad Muxtor, Odil Yoqubov, O‘tkir Hoshimov singari o‘zbek adabiyotining zabardast siymolari asarlarini o‘qidim. Ularni Denis Fonvizin, Chernishevskiy, Narimon Narimonov, Said Nasifiy, Maksim Gorkiy, Chingiz Aytmatov, Aleksandr Soljenitsin va boshqa adiblar ijodi bilan qiyosiy tahlil qilishga urindim.
Tadqiqotim davomida menga yordam bergan Naim Karimov, Rahmatulla Barakayev, Nigora Oxundadayevadan minnatdorman. O‘zbekistonda orttirgan do‘stlarim bilan bo‘lgan suhbatlarni, “Do‘rmon” ijod uyidagi qaynoq xotiralarni, qiziqarli seminarlarni juda sog‘inaman.
Ilmiy ishimda Cho‘lpon ijodi borasidagi ba’zi fikrlarimni ham bayon qilganman.
Cho‘lpon tavalludining 120 yillik yubileyi ulkan shoir, dramaturg va nosir qoldirgan adabiy merosni qayta kashf etish imkoniyatini beradi. Barchamiz Cho‘lpon arab-forscha she’riyat shaklini modern turk shakliga aylantirganini yaxshi bilamiz, ammo uning o‘y-fikri, badiiy tafakkuri va nihoyat Cho‘lponning o‘zini qanchalik bilamiz? Menimcha, juda kam.
Cho‘lponning merosi o‘tgan asrning 20-yillaridan katta sahnaga chiqa boshlagan. 1925-yilda o‘zini kommunist deb hisoblaydigan yosh adiblar oldingi avlod (jadidlar va boshqalar)ga qattiq zarba berishlari lozim edi. Cho‘lponga u o‘tgan va hozirgi zamonning ma’rifatsizligini qoralay oladi, xolos, yangi sovet qahramonini ko‘rsata olmaydi, degan yorliq yopishtirdilar. Sovet tanqidchilari Cho‘lponni millatchi, deb aytganlar, biz uni millatparvar deymiz.
Yana O‘zbekistonga kelish niyatim bor. Sovet-afg‘on urushi fojialari haqida yozgan mualliflar ijodi ustida tadqiqot o‘tkazish maqsadida har xil grantlarga ariza berganman. Nasib qilsa, mehmondo‘st va samimiy o‘zbek xalqi bilan yana uchrashamiz”.
Izoh (0)