Donald Tramp musulmon mamlakatlardan kelayotgan muhojirlarning AQShga kirishini cheklash to‘g‘risidagi farmonni imzolaganidan keyingi birinchi kunda AQSh chegara xizmatlari 200 nafarga yaqin odamni qo‘lga oldi. Aeroportlarda muhojirlarning qo‘lga olinishiga qarshi namoyishlar boshlandi; o‘nlab xalqaro yetakchilar va boshqa nufuzli shaxslar Trampning ko‘rsatmalarini tanqid ostiga oldi. Namoyishlarning birinchi kuni yakuniga ko‘ra, sud prezident farmoni ijrosini to‘xtatib qo‘ydi. Meduza nashri Tramp va musulmon mamlakatlar muhojirlari qarama-qarshiligining asosiy jihatlariga to‘xtalib o‘tdi.
Foto: Meduza
Donald Tramp 27-yanvar kuni AQShga qochoqlarning kirishini cheklash to‘g‘risidagi hujjatni imzoladi. Farmonga muvofiq, barcha qochoqlarni qabul qilish to‘rt oyga to‘xtatiladi. Bundan tashqari, farmon Iroq, Suriya, Eron, Sudan, Liviya, Somali va Yamanning hatto AQSh vizasiga ega fuqarolariga mamlakatga kirishni uch oyga taqiqlaydi. Cheklov “grin-karta” egalariga — ya’ni, AQShda rasman yashash va ishlash uchun guvohnomaga egalarga ham taalluqli. CNN’ning yozishicha, endi “grin-karta”ning mavjudligi nomlari sanab o‘tilgan mamlakatlardan kelganlarning AQSh hududiga kiritilishiga asos bo‘la olmaydi. Tramp mazkur farmon terrorchilikka qarshi kurash uchun zarurligini ta’kidlagan.
Hukumat bu farmonni qanday talqin qilish kerakligini darhol anglay olgani yo‘q. CNN ma’lumotlariga ko‘ra, odatdagi amaliyotdan farqli ravishda, bu hujjat Adliya vazirligi mutaxassislari ishtirokisiz tayyorlangan — vazirlik vakillari odatda ijro hokimiyati uchun farmon va qonunlar ijrosi bo‘yicha yo‘riqnoma tayyorlab berardi. Bundan tashqari, chegara xizmatiga mas’ul hisoblangan vazirlik ham farmon matni bilan faqat hujjat imzolanayotgan kunda tanishishga muvaffaq bo‘lgan.
CNN’ning xabar berishicha, chegara xizmati cheklov aynan qaysi mamlakatlarning fuqarolariga daxl qilishini dastlab bilmagan. Hujjatda mamlakatlarning nomi ko‘rsatilmagan: u Obama ma’muriyatining vizasiz kirishni cheklash to‘g‘risidagi nizomi bilan tasdiqlangan mamlakatlar ro‘yxatiga havola beradi (mazkur nizomga muvofiq, nomlari ko‘rsatilgan mamlakatlarda bo‘lgan xorijliklar ham AQShga vizasiz kira olmaydi).
Dastlab vazirlik xodimlari farmon “grin-karta”si borlarga ta’sir qilmaydi, degan fikrga kelgan; bu haqdagi tegishli ma’lumotnomalar aeroportlarga yo‘llangan. Biroq ko‘p o‘tmay Oq uy “grin-karta” egalarining AQShga kiritilishi masalasi individual tarzda hal etilishi lozim, deb turib olgan.
28-yanvar kuni Amerika hukumati Trampning ko‘rsatmasini bajarishga kirishdi. Prezident farmonida ko‘rsatilgan mamlakatlardan kelayotganlarni aeroportlarda qo‘lga olish boshlandi. The New York Times’ning hisob-kitobiga ko‘ra, birinchi kuni Kennedi aeroporti va mamlakatning boshqa xalqaro aeroportlarida 200 nafarga yaqin odam qo‘lga olingan. Reuters’ning xabar berishicha, Qohira aeroportidagi aviakompaniyalarga farmonda ko‘rsatilgan mamlakatlarning fuqarolarini AQShga olib ketish taqiqlangan — ularning vizasi yoki “grin-kartasi” bo‘lsa ham.
AQShning yirik aeroportlarida Trampning farmoniga qarshi norozilik namoyishlari boshlandi. Shanba kuni tongdan Nyu-York, San-Fransisko, Chikago, Sietl va boshqa yirik shaharlarning aeroportlarida muhojirlarni qo‘llab-quvvatlovchi namoyishlar bo‘lib o‘tdi. Aeroportlarga kelgan odamlar prezidentning harakatlari aksilkonstitutsiyaviy deb topilishini talab qilgan. Butun mamlakat bo‘ylab norozilik namoyishlarida minglab odamlar qatnashmoqda.
Trampning ko‘rsatmalariga xalqaro tashkilotlar va bir qator mamlakatlarning yetakchilar qarshi chiqdi. Xususan, Kanada bosh vaziri Jastin Tryudo Amerika aeroportlarida qo‘lga olingan odamlarni qabul qilishga tayyorligini bildirdi. Trampning farmonini Germaniya kansleri Angela Merkel (u 2015-yilgi migratsiya inqirozi vaqtida qariyb million qochoqni Germaniyaga joylashtirishga rozi bo‘lgan edi), Buyuk Britaniya bosh vaziri Tereza Mey va AQShning sobiq davlat kotibi Madlen Olbrayt tanqid qildi. Siyosatchilar qatoriga boshqa nufuzli shaxslar, xususan, Facebook rahbari Mark Sukerberg va Google asoschisi Sergey Brin ham qo‘shildi — Verge’ning yozishicha, Brin hatto San-Fransisko aeroportida namoyishchilar bilan bir safda turgan. Ayni vaqtda, The New York Times’ning qayd etishicha, bir qator tashkilotlar, xususan, teraktlar natijasida yaqinlarini yo‘qotgan amerikaliklar birlashmasi Trampning farmonini olqishlagan.
29-yanvarga o‘tar kechasi sudlar prezident farmoni ijrosini to‘xtatishni boshladi. Vizasi bo‘lgani holda, Nyu-York aeroportida qo‘lga olingan ikki Iroq fuqarosi nomidan huquq himoyachilari Bruklindagi federal okrug sudiga da’vo bilan murojaat qilgan. Sudya bu va boshqa odamlarning AQShga kirishini rad etish bilan ularga “tuzatib bo‘lmas zarar” yetkaziladi, deb hisobladi va ularning deportatsiyasini 90 kunga to‘xtatish haqida qaror chiqardi. Keyinroq Trampning farmoni ijrosini to‘xtatuvchi sud qarorlari Boston, Aleksandriya va Sietlda ham qabul qilingan.
Diqqat, diqqat! “Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy kanali — “Toshqin ‘Daryo’” (@toshqindaryo)ga obuna bo‘lib, yangiliklardan ovozli ko‘rinishda bahramand bo‘lishingiz mumkin.
