“Kapalak effekti”: AQSh iqtisodiy dasturining Markaziy Osiyoga ta’siri

2017-yildan G‘arbning tashqi iqtisodiy strategiyasi bilan bog‘liq jarayonlar Markaziy Osiyo mamlakatlariga bevosita yoki bilvosita tarzda tobora ko‘proq ta’sir o‘tkaza boshlaydi. Bu haqda mutaxassis Rustam Mahmudov o‘zining “Kapalak effekti”: AQSh iqtisodiy dasturining Markaziy Osiyoga ta’siri maqolasida fikr bildirdi.

Xususan, AQShning yangi prezidenti Donald Tramp tomonidan Transatlantika savdo va investitsiya sherikligidan voz kechilishi bugungi kunda Yevroittifoqning ko‘pchilik mamlakatlarida hokimiyat tepasida bo‘lgan yevropalik globalistlarga kuchli zarba beradi, bu esa Yevrosiyodagi iqtisodiy jarayonlar uchun uzoq muddatli oqibatlarga ham ega bo‘ladi.

Yevropalik globalistlar uchun Trampning NATO doirasida Yevropani tashqi xavflardan himoya qilishni moliyalashtirish bo‘yicha AQSh siyosatining qayta ko‘rib chiqilishi ham yana bir zarba bo‘lishi mumkin.

AQSh va Yevropaning o‘zaro munosabatlarida yuzaga kelishi ehtimoli bo‘lgan o‘zgarishlar iqtisodiy nuqtai nazardan Markaziy Osiyoga Rossiya-Yevropa aloqalari orqali ham bevosita, ham bilvosita ta’sir o‘tkazishi mumkin.

Bunday sharoitlarda Yevroittifoq mamlakatlarida ikkita talab paydo bo‘lishi mumkin. Birinchisi Vashington va London o‘tkazmoqchi bo‘lgan demping siyosatini olib borish bilan bog‘liq. Bunga tabiiyki, Yevroittifoqdagi yagona siyosat ustidan o‘z nazoratini saqlashga urinayotgan bryussellik mansabdorlar to‘sqinlik qiladi. Ikkinchi talab esa Yevroittifoq mamlakatlarining tezroq Yevropadan tashqaridagi bozorlarga chiqishi bo‘ladi, chunki bu ularning milliy iqtisodiyotlari rivojlanishi uchun turtki bo‘lib xizmat qiladi. Shu tufayli, Rossiyadan iqtisodiy sanksiyalarni olib tashlash, shuningdek, yetakchi sobiq ittifoq bozorlari, shu jumladan, O‘zbekiston bilan hamkorlikni kuchaytirish tarafdorlari soni oshishini kutish mumkin

Bundan tashqari, Tramp agar Pekin yuan kursini sun’iy ravishda pasaytirishni bas qilmasa, Xitoy bilan iqtisodiy hamkorlik borasida qator cheklov choralarini qo‘llashga tayyorligini bildirdi. AQSh va Xitoy o‘rtasidagi ehtimoliy savdo-iqtisodiy urush Xitoyning iqtisodiy taraqqiyoti uchun xavf tug‘dirishi mumkin, ushbu mamlakat esa Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun yetakchi savdo-iqtisodiy va investitsiya sherigidir, tabiiyki, ushbu mamlakatlar uchun Xitoy iqtisodiyotining zaiflashuvi manfaatli emas.

Albatta, prezident Trampning rejalari ilk 100 kun ichida darhol amalga oshirilishi haqida gapirishga hali erta. Bunga Kongressdagi kuchli opponentlar qarshilik ko‘rsatadi. Trampning soliq islohoti, uglevodorodlar qazib chiqarish va eksport qilishni ko‘paytirish hisobiga mudofaa xarajatlarini oshirish, ekologik talablarni yumshatish kabi radikal qadamlari qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyat o‘rtasida juda qizg‘in bahslarni va ziddiyatlarni keltirib chiqarishi aniq.

Shunga qaramay, jahon iqtisodiyoti, shu jumladan, Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotlari ham Amerika iqtisodiy siyosatining qator yo‘nalishlari jiddiy o‘zgarishlarga uchrashiga tayyor turishi kerak.