AQShda 8-noyabr kuni bo‘lib o‘tgan prezident saylovida kutilmaganda Respublikachilar partiyasidan nomzod Donald Tramp g‘alaba qozondi. U kim? Saylovdagi g‘alabagacha nima bilan shug‘ullangan? Qanday qilib saylovga aralashib qoldi? Shu kabi savollarga Meduza javob beradi, “Daryo” esa uning javoblarini qisman to‘ldiradi.
Yoshi: 70 da.
Oilasi: Kelib chiqishi chexoslaviyalik Ivana Mari Tramp (qizlik familiyasi — Zelnichkova) bilan 1977—1992-yillardagi birinchi turmushidan uch farzandi (o‘g‘illari kenja Donald Tramp va Erik Fredrik Tramp, qizi Ivanka Mari Tramp), amerikalik aktrisa Marla Meyplz bilan 1993—1999-yillardagi ikkinchi turmushidan bir qizi (Tiffani Tramp), kelib chiqishi sloveniyalik fotomodel Melaniya Tramp (qizlik familiyasi — Knavs) bilan 2005-yildan beri davom etayotgan uchinchi turmushidan bir o‘g‘li (Berron Tramp) bor, shuningdek, sakkiz nevarasi bor. E’tiborli tomoni, Melaniya Tramp o‘z turmush o‘rtog‘idan 24 yoshga kichkina, uning eng katta o‘g‘lidan esa atigi 9 yoshga katta.
Boyligi: Forbes va Bloomberg talqiniga ko‘ra, uch milliard dollardan ziyod, Trampning o‘z hisob-kitoblariga ko‘ra, taxminan to‘qqiz milliard. Asosiy biznesi — qurilish, lekin unga tegishli The Trump Organization amalda har narsa bilan — go‘zallik tanlovlaridan tortib stol o‘yinlarigacha uyushtirish bilan shug‘ullanadi. Trampning biznes-saltanati asosi uning buvisi Elizabet va otasi Fred tomonidan qo‘yilgan.
Siyosiy faoliyati: 1980-yillardan beri bir AQSh prezidenti, bir Nyu-York gubernatori bo‘lishni istayotganini ta’kidlab kelsa-da, shu vaqtgacha hech qachon hech qanday davlat lavozimida ishlamagan va hech qachon saylovlarda qatnashmagan. O‘tgan bir necha o‘n yil davomida u bir necha bor partiyasini o‘zgartirgan: dastlab respublikachilar tarafdori bo‘lgan, so‘ng Islohotlar partiyasini qo‘llab-quvvatlagan, 2001—2008-yillarda demokrat edi, so‘ng yana respublikachilar safiga qaytgan. 2011-yili Tramp besh oyga o‘zini partiyasiz deb e’lon qilgan, biroq keyin Respublikachilar partiyasi a’zosiga aylangan.
Qanday qilib prezidentlikka nomzod bo‘lib qoldi? Respublikachilarning praymerizida Trampdan boshqa hamma favorit edi: saylovoldi poygasi boshlanishidan ancha avval Oval xonadagi o‘rindiq uchun asosiy kurash Hillari Klinton va Jeb Bush o‘rtasida kechadi, degan fikr shakllanib ulgurgandi. Tramp nomzodining ilgari surilishini deyarli hamma hazil deb qabul qilgan edi. Biroq Trampning populistik nuqtai nazari va muhojirlar masalasidagi keskin, mojaroli bayonotlari, saylovchilarning an’anaviy siyosatchilardan charchab ulgurgani hamda raqiblarining ko‘plab xatolari o‘z mevasini berdi: dastlab Jeb Bush prezidentlik poygasida qatnashishdan bosh tortdi, so‘ng Marko Rubio, Ted Kruz va Jon Keysik yo‘lni bo‘shatdi. Ularning hech biri praymeriz vaqtida Trampga jiddiy qarshilik ko‘rsata olmadi.
Saylovoldi dasturining asosiy bandlari: Meksika bilan chegarada devor qurish; chet elda tuzumlarning almashinaverishiga barham berish; AQSh “sovuq urush”da qanday g‘alaba qozongan bo‘lsa, IShIDni ham shunday mag‘lub etish (IShID bir qator mamlakatlar va xalqaro tashkilotlar tomonidan “terrorchilik tashkiloti” deb topilgan); onalar uchun tug‘uruq ta’tili muddatini uzaytirish; 25 millionta yangi ish o‘rni yaratish; qurolga egalik qilish huquqini himoya qilish.
Soliqlar bo‘yicha taklifi: Soliqdan bo‘yin tovlash bo‘yicha tuynuklarni yopish, oilalar uchun soliq imtiyozlarini tatbiq etish, kompaniyalar uchun soliqlarni kamaytirish, soliqqa tortish biznesga zarar yetkazmayotganiga ishonch hosil qilish. Saylov arafasida ekspertlar Tramp va Klintonning soliqqa doir dasturlarini “qarama-qarshi qutb” deb atagan edi: AQShning yangi prezidenti saylov arafasida aholining barcha toifalari uchun soliqlarni pasaytirishni taklif qilgan, bu narsa avvalo biznesga ta’sir qiladi. Forbes’ning yozishicha, umumiy hisobda Tramp yaqin 10 yillarda soliqlarni 6,2 trillion dollarga kamaytirishni taklif qilgan.
Muhojirlik masalalariga munosabati: Tramp Meksika bilan chegarada devor qurishga, bu devor Meksika hisobidan qurilishiga bir necha bor va’da bergan, musulmon muhojirlarning xavfli ekani va ish o‘rinlari kelgindilarga emas, avvalo amerikaliklarga nasib etishi kerakligi haqida bir necha bor aytib o‘tgan. Milliarder chegara nazoratini imkoni boricha kuchaytirish, muhojirlarni ijtimoiy ta’minotdan mahrum qilish va Barak Obamaning noqonuniy muhojirlarni javobgarlikdan qutilib qolishiga yordam beradigan barcha qonunlarini bekor qilishga va’da bergan.
Uni nima uchun yaxshi ko‘rishadi? Dangalligi, an’anaviy siyosatchilarga o‘xshamasligi, o‘ta konservativ ekanligi hamda Amerikaning buyukligini qaytarmoqchiligi uchun. Tramp ko‘pchilik o‘ylagan, lekin ovoz chiqarib o‘qishga jur’ati yetmagan so‘zlarni baralla aytadi. U AQSh aholisining boshqa siyosiy arboblar umuman e’tibor qaratmayotgan qismi manfaatlarini himoya qiladi, deb hisoblaniladi.
Uni nima uchun tanqid qilishadi? Tramp raqiblarining fikricha, mamlakatni boshqarish borasida milliarderda yetarlicha tajriba va ko‘nikma yo‘q; u AQSh bosh qo‘mondoni bo‘lish va uning yadroviy qurolini boshqarish uchun haddan tashqari qiziqqon odam. Trampning qarashlari yaqqol irqchilik bilan ufurib turadi, deb ta’riflanadi (haqiqatan ham, uning takliflari amerikalik o‘ta o‘nglar orasida ancha ommabop), muhojirlarga qarshi devor qurish taklifi esa mamlakat uchun xavfli, deb ko‘riladi.
Prezident bo‘ldi. Endi nima qiladi? “Birlashish vaqti keldi”, — deb hisoblaydi Tramp.
Diqqat, diqqat! “Daryo”ning Telegram’dagi rasmiy kanali — “Toshqin ‘Daryo’”ga obuna bo‘lib, yangiliklardan ovozli ko‘rinishda bahramand bo‘lishingiz mumkin.
Izoh (0)