Kechadan boshlab o‘zbek matbuotida ham, jahon OAVlarida ham bitta mavzu asosiy planga ko‘tarildi. JCh — 2014 finalini kim boshqaradi? Finalni boshqarishga asosiy nomzod kim? Stadion.uz jurnalistlari Qahramon Aslanov va Olimxo‘ja Bo‘ronov o‘zbekistonlik referi Ravshan Ermatovning finalni boshqarish imkoniyatlarini ikki xil rakursdan chamalab ko‘rishadi.
Qahramon Aslanov: “Men finalga Ermatovni tayinlamagan bo‘lardim”
Menimcha, FIFA Ravshan Ermatovga final o‘yinini boshqarishni topshirmaydi. Hamyurtimizning o‘ziga topshirilgan o‘yinlarda qanday ishlayotgani bu bir masala, boshqa tarafdan, baribir, u haqida ikkiyoqlama fikrlar bo‘laveradi. Men buni normal deb hisoblayman. Ermatov futboli rivojlanmagan qit’a va chempionat vakili, biz qanchalik ko‘z yummaylik, bu faktorning juda muhim ekani va qaror qabul qilishda ahamiyat kasb etishidan ko‘z yuma olmaymiz. Ermatov yana o‘nta o‘yinda o‘z saviyasini isbotlasin, lekin FIFAda bu hadik doim bo‘ladi. Umuman, ba’zi mutaxassislarning va boshqa yurt vakillarining Ermatovga mana shu jihatdan e’tirozini to‘g‘ri tushunishimiz kerak. U biz uchun Ermatov, biz uchun qahramon, boshqalar uchun, hech kim bilmaydigan, o‘yinini hatto o‘sha yurt vakillari ham ko‘rmaydigan chempionatdan kelgan hakamdir. “Qarang zo‘r-ku” deb har qancha ta’kidlamaylik, bu faktligicha qoladi va yagona xato tufayli unga mag‘zavalar ag‘darilishi tabiiy.
Tasavvur qiling, biz uchun muhim bir o‘yinda futboli bizdan ancha past bo‘lgan yurt hakami zararimizga xato qilishi uyoqda tursin, shunchaki, tayinlansa nima bo‘lardi? Xuddi shu gapni biz ham aytarmidik? Tan olaylik, bir yevropalik uchun Ermatov hech qachon Uebb yoki Ritssoli bo‘la olmaydi. Aytganimdek, hali maydonga tushmay turib, Ermatovning ulardan pasaytirib turadigan katta bir o‘zgarmas asos mavjud bo‘lib qolaveradi.
Yo‘q, men FIFAda Ermatovga nisbatan ishonchsizlik bor, demoqchi emasman. Muhim o‘yinda biror yevropalik hakamning qo‘pol xatosidan ko‘ra, Ermatovning xatosi ikki barobar ko‘proq muhokamalarga sabab bo‘ladi va bu holda to‘g‘ridan-to‘g‘ri FIFA ayblanadi. Ha, u jahon chempionatlarini boshqarish bo‘yicha rekordsmen, ammo yevropalik hakamlar bir yilda 20—30 talab yuqori saviya va tempdagi o‘yinlarni boshqarayotgan bir paytda, Ermatov har to‘rt yilda bu imkoniyatni qo‘lga kirityapti xolos. Bu juda jiddiy farq, nazarimda.
FIFA qo‘l ostida saviya va metodik tarafdan Ermatovdan kam bo‘lmagan boshqa hakamlar turib, aynan hamyurtimizga finalni topshirib, o‘ziga qo‘shimcha bosim yuklab olishiga ishonishim qiyin bo‘lyapti. Axir xatolardan hech kim kafolatlanmagan to‘g‘rimi?
FIFAning ehtiyotkor siyosatini hozir ham payqash qiyin emas. Birinchidan, hamyurtimizga shu paytgacha topshirilib kelgan o‘yinlarga e’tibor qarating: tan olaylik, eng murosasiz o‘yinlar hali shu paytgacha berilmagan. Birgina, JARdagi yarim finalni eslashimiz mumkin va ahamiyatli tarafi, o‘sha o‘yinda Ermatov gol bilan bog‘liq vaziyatda kichik xatoga yo‘l qo‘ygan.
Bu safar FIFA yanada ehtiyotkor bo‘lib oldi, hatto qit’alar prinsipidan ham voz kechdi. Yevropalik hakamlar bemalol, qit’adoshlarining boshqalar bilan o‘yinlarini boshqarishmoqda. Bu o‘zgarish Ermatovning imkoniyatlarini keskin kamaytirishi shubhasiz.
Nazarimda, FIFA Ermatovning saviyasini juda yuqori baholaydi, shu bilan birga, katta o‘yinlarni topshirishdan qo‘rqadi. Bu munosabatni xaspo‘shlash niyatida Ermatovga yengilroq va oddiyroq o‘yinlardan ko‘p-ko‘p berib, son jihatdan rekordsmenga aylantirdi. Qaysidir ma’noda, yuqori saviyasi uchun taqdirlanishi shart bo‘lgan hakamni unga finalni berish orqali emas, boshqa jihatdan e’tirofini namoyish qilayotganga o‘xshaydi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsam, mening taxminim — Ravshan Ermatovga uchinchi o‘rin uchun bahs topshiriladi va hamyurtimiz mundialda besh o‘yinni boshqargan yagona hakam bo‘ladi. Buyam katta natija. Finalni esa yevropalik hakam boshqaradi. Hamma xursand, hamma jim.(Albatta, bir o‘zbekistonlik sifatida, fikrlarim oqibatda noto‘g‘ri bo‘lib chiqishini chin dildan istayman).
Olimxo‘ja Bo‘ronov: “Ermatovning imkoniyati yuqori”
Darhol aytaman, Ravshan Ermatovning JCh — 2014 finalini boshqarishi ko‘p jihatdan hal qiluvchi o‘yinga qaysi jamoalar chiqishiga bog‘liq. Finalga Yevropaning ikkita jamoasi chiqsa, o‘yinga katta ehtimol bilan yevropalik hakam tayinlanadi. Chempionlik jangida Janubiy Amerikaning ikki terma ikki jamoasi qatnashadigan bo‘lsa, bu o‘yinni ham Yevropa yoki KONMEBOL vakili boshqarishi mumkin.
Finalga Yevropa va Janubiy Amerika terma jamoalari chiqadigan bo‘lishsa, Ermatovning finalni boshqarish imkoniyati juda yuqori. Finalda esa bu ikki qit’a vakili to‘qnash kelish ehtimoli - 50/50. Germaniya —Argentina yoki Braziliya — Gollandiya.
Aytishingiz mumkin, “FIFA hakamlarni tayinlashda qit’alar prinsipiga amal qilmayapti-ku” deya. To‘g‘ri, masalan, uzoqqa bormaymiz, Gollandiya va Argentina o‘rtasidagi yarim final bahsini turkiyalik Junayt Chaqir boshqarib boradi. Ammo, unutmaslik kerakki, bu final. Finalda barcha narsa imkon qadar ideal darajada bo‘lishi kerak. Hakamlar ham inson, xatoga yo‘l qo‘yishi mumkin. Yevropalik hakam Yevropa jamoasi foydasiga xato qilsa, FIFA katta bosim ostida qolib ketadi. Neytral qit’a hakamining xatosi esa “ataylab” deya baholanmaydi. Shu bois, shaxsiy fikrimcha, finalni neytral qit’a hakami boshqargani ma’qul.
Yana bir savol tug‘ilishi mumkin? Ermatovning o‘zi finalni boshqarishga munosibmi? Axir u futboli rivojlanmagan yurt vakili bo‘lsa. Oliy liga saviyasi bilan JCh finalini taqqoslab bo‘lmaydi-ku, to‘g‘rimi? Bir qarashda asosli fikr. Lekin masalaga “ichkari”dan yondashadigan bo‘lsak, Ermatov bunday fikrni allaqachon yo‘qqa chiqarib bo‘lgan. Qanday qilib, buni tushuntirib berishga harakat qilaman.
Ma’lumki, FIFA har to‘rt yilda bir marta bo‘ladigan JCh uchun yuzdan ortiq hakamlarni taxminan 2-yil davomida saralab boradi. Bu vaqt davomida hakamlar turli tuman seminarlar orqali jismoniy tayyorgarlik va nazariy imtihonlardan o‘tishadi. Bundan tashqari, JCh o‘yinlarini boshqarishga nomzod hakamlar FIFA hakamlar qo‘mitasi bilan internet orqali doimiy aloqada bo‘lib, turli vazifalarni olishadi va natijalarini FIFAga jo‘natishadi. Hakamlar FIFA rejasi asosida kundalik jismoniy mashqlarni bajarishadi (ikki kun shug‘ullanishadi, bir kun dam olishadi). Mashg‘ulotga kirishishdan oldin hakamlar o‘z badanlariga organizmning ishlashini, yurakning urishini o‘ziga yozib oladigan “datchik” o‘rnatishadi. Bu qurilma organizm olayotgan yuklamaning qay darajada bo‘layotganini yozib boradi. Mashg‘ulotdan keyin ushbu qurilmadagi ma’lumotlar kompyuterga tushiriladi va FIFAga yuboriladi. FIFA hakamlar qo‘mitasi ushbu ma’lumotlarni tahlil qilib, xulosa chiqarib boradi. Ermatov esa mashg‘ulotni rejadan ortiq bajarsa bajaradi-ki, kam shug‘ullanmaydi. U dam olish uchun tog‘li hududlarga chiqqanda ham mashg‘ulotni aslo kanda qilmaydi.
Ikkinchidan, FIFA hakamlar uchun maxsus sayt yaratgan va referilar vaqti-vaqti bilan ushbu saytda berilayotgan video-testlardan o‘tib turishadi. Ravshan Ermatov bunday nazariy imtihonlarni doimo yuqori baholarga topshiradi. U bir oyda bir marta topshiriladigan majburiy testlar bilan cheklanib qolmasdan, yana ixtiyoriy ravishda juda ko‘p test mashqlarini yechadi. Ushbu natijalarning barchasi FIFA hakamlar qo‘mitasida yig‘ilib boradi.
Qisqa qilib aytganda, Ermatov — “a’lochi talaba”. JCh esa “talabalar” uchun imtihon. Butun dunyo hakamlarga ana shu “imtihon” orqali baho berayotganda, FIFA har bir hakamning qilgan mehnatini, nimalarga qodirligini chuqurroq biladi. Ermatov O‘zbekiston chempionatini boshqarsa-da, u jismoniy va nazariy tayyorgarlik mashqlarini JCh finali darajasida bajaradi. Har kuni, har doim. U shu paytgacha JChning 9 ta o‘yinini yuqori saviyada boshqardimi, o‘ninchisini ham boshqarishga tayyor.
Hamyurtimizning finalni boshqarishga munosib ekaniga menda shubha yo‘q. Yuqorida aytib o‘tganimdek, finalga qaysi jamoalar chiqishiga ko‘p narsa bog‘liq.
Ravshan Ermatovning yana bir yutug‘i shundaki, u finalga qaysi jamoalar chiqishidan qat’i nazar o‘yinga tayinlanishi mumkin. Unga to‘sqinlik qiladigan hech narsa yo‘q. U OFK vakili, yarim finalda esa Osiyodan jamoalar qolmagan. Nimaga endi UYeFA hakami Yevropa jamoasi ishtirokidagi o‘yinni boshqarishi mumkinu, Ermatov Yevropa yoki Janubiy Amerikaning ikki jamoasi o‘rtasidagi o‘yinni boshqarmasligi kerak?
Kecha FIFA qolgan 4 ta o‘yinni boshqarish uchun nomzod bo‘lgan 15 ta hakamlar guruhi ro‘yxatini e’lon qilgan bo‘lsa-da, final va 3-o‘rin uchun bahsni boshqarish uchun asosan 3 ta guruh qoldi. Hakamlar soni 15 tani tashkil etgani bilan aslida o‘yinlarni boshqarish uchun 7 ta guruh ajratib olindi, ya’ni 7 nafar asosiy hakam bo‘lsa, yana 7 nafari zaxira hakami sifatida qoldirildi (mezbon hakam ham har ehtimolga qarshi ro‘yxatdan chiqarilmadi). Masalan, Ermatov guruhi uchun Yuichi Nishimura zaxira hakami vazifasini o‘taydi. Qisqa qilib aytganda, “asosiy guruh+zaxira hakami” prinsipi asosida har bitta qit’adan bittadan va Yevropadan 3 ta guruh olib qolindi (Okeaniyadan yo‘q). Yarim finallarga KONKAKAF (Meksika+AQSh) va UYeFA (Turkiya+Shvetsiya) tayinlanishdi va ular final bahsi uchun nomzodlar safidan chiqishdi. Afrika vakillari shunchaki “siyosat” uchun ekanligi sir emas. Final va 3-o‘rin uchun o‘yinlarda KONMEBOL terma jamoalari ishtirok etib qolsa, janubiy amerikalik hakamlar ham safdan chiqishadi. Natijada Yevropaning ikkita guruhi va Ermatov jamoasi qoladi.
Shu bois, Ravshan Ermatov JCh — 2014 da yana bitta o‘yinni boshqarish ehtimoli juda yuqori, finalni boshqarish imkoniyati esa elikka-ellik. Yuqorida aytganimdek, final qit’alar bo‘yicha qanday juftlik hosil qilishiga bog‘liq.
Demak, fikri ojizimcha, finalda O‘zbekiston vakili bo‘lishi uchun hal qiluvchi bahsda Yevropa va Janubiy Amerika jamoalari chiqishlari lozim.
Izoh (0)