• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12653.32
    • RUB161.89
    • EUR14822.1
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +26°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Лайфстайл Илм-фан

    Олимлар чапақайлик инсоннинг ижодкорлик қобилиятига қандай таъсир ўтказиши юзасидан тадқиқот ўтказди

    Леонардо да Винчи, Алберт Эйнштейн, Наполеон Бонапарт, Исаак Ньютон, Никола Тесла, Искандар Зулқарнайн, Иван Павлов — санъат, фан ва сиёсатдаги бу машҳур шахсларни нима бирлаштиради? Уларнинг барчаси чапақай бўлган.

    Фото: Hi-tech.mail.ru

    Ўнлаб йиллар давомида баъзи умумеътироф этилган даҳоларнинг чапақайлиги уларнинг ўнақайларга қараганда анча истеъдодлироқ деган барқарор афсонани кучайтирди. Бироқ Kornell университети психологларининг янги тадқиқоти етакчи қўл ва ижодкорлик қобилияти ўртасидаги боғлиқлик ҳаддан ташқари баҳоланганини кўрсатиб, бу кенг тарқалган қарашни рад этади.

    Профессор Даниэль Касасанто раҳбарлигидаги бир гуруҳ олимлар қарийб бир аср давомида ёзилган мавзуга оид кўплаб илмий нашрларни — мингга яқин ишни таҳлил қилди. Улардан атиги 17 таси мета-таҳлилга киритишнинг қатъий мезонларига жавоб берди. Дивергент, яъни ижодий фикрлашга масъул бўлган мия ярим шарининг ўнг томони чапақайларда кучлироқ фаоллашади, деган машҳур фикрга қарамай, умумлаштирилган таҳлил натижалари кутилмаган бўлиб чиқди: чапақайлар ижодий тестларда ҳеч қандай устунлик кўрсатмади. Баъзи ҳолларда эса, озгина устунлик ҳатто ўнақайлар томонида бўлган.

    Шундай бўлса-да, санъат ва мусиқа соҳаларида чапақайларнинг аҳолидаги улуши — тахминан 10 фоиздан кўпроқ учрайди. Бу эса чапақайлик ижодкорлик қобилияти билан бевосита боғлиқ деган нотўғри тушунчани келтириб чиқарди. Бу ҳақиқатми ёки йўқлигини аниқлаш учун олимлар 770 дан ортиқ соҳада фаолият юритаётган 12 мингга яқин кишининг касблари ва фаолият соҳалари ҳақидаги кенг қамровли маълумотлар базасини таҳлил қилишди. Турли касбларда — рассомлардан тортиб физикларгача — талаб этиладиган ижодкорлик даражасини таққослаганда, энг ижодий касбларнинг аксариятида, аксинча, чапақайлар кам вакил экани аниқланди.

    Фото: Hi-tech.mail.ru

    Хўш, “чапақай даҳо” қабилидаги афсона қаердан келиб чиққан? Муаллифларнинг фикрича, бунинг сабабларидан бири инсоннинг статистик хатога мойиллиги бўлиб, бунда ягона, аммо ёрқин мисоллар қоидага айланади. Бир-икки машҳур чапақай рассом ёки мусиқачини кўриб, одамлар умумлаштиришга мойил: агар улар ижодкор ва айни пайтда чапақай бўлса, демак, бу хусусиятлар ўртасида боғлиқлик бор, деб ўйлашади. Романтиклаштирилган “санъат фидойиси” ғояси ҳам ўз таъсирини кўрсатган: маълумки, чапақайлар ҳақиқатан ҳам кўпроқ депрессия ёки шизофрениядан азият чекишади ва жамоат онгида узоқ вақтдан бери ижодкорлик билан руҳий азоб-уқубатлар ўртасида мустаҳкам алоқа мавжуд.

    Тадқиқот муаллифлари таъкидлашича, чапақайлик на қарғиш, на инъом, балки оддий меъёр вариантидир. Чапақайларда ижодий фикрлашда ёки ғайриоддий ечимларни топишда туғма устунлик мавжуд эмас. Бундан ташқари, бундай устунликка ишониш — холисона илмий маълумотларни эътиборсиз қолдириш демакдир. Профессор Касасанто шундай хулоса қилади: чапақайларнинг алоҳида ижодкорлигига ишониш — шунчаки чиройли, аммо нотўғри афсонадир. Бу афсонани тасодифий мисоллар, маданий қолиплар ва эҳтиётсиз умумлашмалар озиқлантирган, холос.

    7 июл, 20:00   Изоҳ (0)   1139
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    #Олимлар#Чапақайлик#Тадқиқот#Леонардо да Винчи#Исаак Ньютон#Алберт Эйнштейн

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Савол-жавоб: Ким иқтидорлироқ — чапақайми ё ўнақай?

    12.02.2016, 14:45

    «Бегона қўл синдроми» нима?

    23.01.2019, 20:27

    Кореяда иссиқда совитувчи, совуқда эса иситувчи “ақлли” деразалар яратилди

    30 июн, 13:50

    Ёшлар – Янги Ўзбекистон тараққиётининг асосий кучи

    30 июн, 15:08

    Шавкат Мирзиёев ёшларнинг турли соҳалардаги лойиҳалари, кашфиёт ва ютуқлари билан танишди (фото)

    30 июн, 16:59

    Сунъий интеллект шантаж қилиш, ёлғон гапириш, фитна уюштириш ва ҳатто таҳдид қилишни ўрганиб олди

    30 июн, 22:15

    Илон Маскда Аспергер синдроми, Билл Гейтсда эса аутизм бор: нега ақлли одамлар руҳий касалликларга мойил бўлади?

    1 июл, 15:15

    Америкада минг йиллар давомида мавжуд бўлган хавфли касалликнинг генетик излари топилди

    30 июн, 21:55

    Олимлар компьютерларни минг баробар тезлаштириш усулини топди

    30 июн, 22:05

    Тоҳир Содиқовдан Жонйгача: Хоразмдаги қовун сайлига қайси юлдузлар ташриф буюради?

    3 июл, 16:07

    Олимлар Францияда минглаб динозавр тухумларини топди 

    2 июл, 23:50

    Нега ақл тишларини оғримаса ҳам олиб ташлаш тавсия этилади?

    3 июл, 10:49

    Хитойда 300 минг йиллик сирли ёғоч қуроллар топилди

    4 июл, 23:30

    Мадагаскар яқинида 300 йил олдин чўкиб кетган ва денгиз қароқчилари ўлжасига айланган кема топилди 

    5 июл, 23:55
    ×Lightbox Image
     

    Тавсия этамиз

    “Ўлим шарбати”: СССРда Сталиндан сўнг иккинчи қудратли шахс номи берилган қурол қандай пайдо бўлганди?

    6 июл, 15:23

    СССРнинг қўшни давлатга босқини тарихи: Афғонистонда ёдгорлик ўрнатилган ягона совет аскари ким эди?

    5 июл, 15:22

    “Эришиб бўлмайдиган балл белгилангани йўқ” — “Эл-юрт умиди” жамғармаси ижрочи директори

    4 июл, 22:11

    “АҚШ ўйиндан чиқмоқчи”. Украина Қўшма Штатлар ёрдамисиз қаергача бора олади?

    4 июл, 19:55
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Латвия давлат хизматчиларининг Россия ва Беларусияга боришини тақиқлади

    Дунё | 10 июл, 00:05

    Озарбайжон ва Россия ўртасидаги можаро: нега бу икки томонлама зиддият Марказий Осиёда акс-садо бермоқда?

    Дунё | 9 июл, 23:45

    Жозе Моуриньо собиқ шогирдини “Фенербаҳче”га олиб келмоқчи

    Спорт | 9 июл, 23:30

    “Икки марта кўрган инсонимга турмушга чиққанман”. Шаҳзода Муҳаммедова оиласи, фарзандлари ва бизнеси ҳақида гапирди

    Шоу-бизнес | 9 июл, 23:25

    Тошкент 20 йилдан кейин қай кўринишда бўлади? Президентга янги режа тақдим этилди

    Ўзбекистон | 9 июл, 22:50

    The Guardian: Грок сунъий интеллекти нацистга айланди ва ўзини МехаГитлер деб атади

    Дунё | 9 июл, 22:45

    Ўзбекистонга гўшт импорти кескин кўпайди

    Ўзбекистон | 9 июл, 22:25
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.