Қадимги Миср пирамидалари ҳақида гап кетганда, кўпчилик машаққатли меҳнат қилаётган, тўйиб овқатланишга имкони бўлмаган қулларни кўз олдига келтиради. Бироқ замонавий археологик тадқиқотлар бу назарияни мутлақо инкор этмоқда.
Аслида фиръавнларнинг муҳташам мақбараларини барпо этган ишчилар тўлақонли овқатланишган. Гизадаги қазишмаларда топилган артефактлар туфайли қурувчиларнинг рациони хилма-хил, тўйимли бўлгани, ҳатто доимий гўшт ҳам истеъмол қилишгани аниқланган.
Хеопс пирамидасининг шарқий томонидаги қазишлар давомида археологлар бутун бошли “ишчилар шаҳарчаси”ни топди. У ерда яшаш жойлари, казармалар, омборлар, ҳатто ишлаб чиқариш зоналари бўлган.
Топилмалар орасида хамир ёпиладиган печлар билан жиҳозланган новвойхоналар ҳам бор. Унда ҳар куни жуда кўп миқдорда нон пиширилгани Реҳмирага тегишли мақбарадаги деворий суратларда тасвирланган. Бундан ташқари, минглаб ҳайвон суяклари мунтазам гўшт истеъмол қилинганини исботлайди.
Пирамида қурувчиларининг турмуш тарзини ўрганиш давомида олимлар уларнинг ўзига хос иерархияси ҳақида ҳам қизиқарли маълумотларга эга бўлишди. Археологик топилмаларга кўра, қурувчилар бир нечта ишчи гуруҳга бўлинган ҳамда уларнинг озиқланиш, яшаш, ишлаш шароитларида тафовутлар бўлган.
Масалан, энг юқори мақомга эга бўлган қурилиш назоратчилари махсус уйларда яшаган. Уларнинг таомномасига қадимги мисрликлар учун энг қимматли маҳсулот — мол гўшти ҳам киритилган. Оддий қурувчиларнинг асосий қисми асосан қўй ҳамда эчки гўшти истеъмол қилган. Археологлар таъкидлашича, бу таомлар таркиби деворий тасвирлардаги иерархияга мос келади. Мол тасвири қўй ёки эчкиларникига нисбатан кўпроқ учрайди, бу эса молнинг қадри юқорироқ бўлганидан далолат беради.
Яна бир диққатга сазовор жиҳат — ибодатхоналар деворий суратларида чўчқанинг умуман тасвирланмагани. Бу ҳолат чўчқа гўшти озиқ-овқатлар орасида энг қуйи ўринда бўлганини билдиради. Ундан расмий қурувчи сифатида рўйхатда турмаган, озиқ-овқатни ўзлари топишга мажбур бўлган, кўпинча қурувчилар билан савдо орқали тирикчилик қилган одамлар фойдаланган. Бу топилмалар пирамида қурувчилар орасида аниқ ижтимоий табақаланиш бўлганини кўрсатади. Машҳур тарихчи ва мисршунос Заҳи Havasс шундай дейди:
“Одамлар фикрича, қадимги Миср ишчилари фақат саримсоқ, пиёз ва нон билан кун кўрган, бироқ топилган минглаб ҳайвон суяклари бунинг аксини исботлайди”.
Чикаго университети мутахассислари ўтказган тадқиқотларга кўра, қурувчилар учун ҳар куни ўртача 11 бош сигир ва 33 бош эчки сўйилган. Бу миқдор 10 минг кишини кунлик гўшт билан таъминлаш учун етарли бўлган, бу эса таъминот тизими яхши йўлга қўйилганини англатади.
Қурувчилар рационида нималар бўлган?
Пирамида қурувчиларининг асосий озуқаси нон бўлган. Мисрликлар арпа ва буғдой етиштиришган ва мева ёки асал қўшилган нонлар пиширган.
Қадимги Мисрда нон пишириш технологияси анча мураккаб бўлган. Улар нонни махсус лойдан ясалган қолипларда очиқ оловда тайёрлаган. Ўнлаб қолиплар билан жиҳозланган ҳақиқий “нон фабрикалари” топилмалари бунинг далилидир.
Рационга турли сабзавотлар, мевалар ва дуккаклилар ҳам кирган. Шунингдек, хурмо, анжир, узумдан энергия манбаи сифатида фойдаланилган, нўхат, ясмиқ ва ловия эса қурувчиларни оқсиллар билан таъминлаган. Айниқса мевалар ширинлик сифатида ишлатилган — чунки қадимги Мисрда шакар бўлмаган. Мисрликлар қорамол ва эчкилар боқишган, бу эса уларнинг овқатида сут ва пишлоқ ҳам бўлганини англатади.
Пирамидалар қурилиши улкан ресурсларни талаб қилган, шу боис “ишчилар шаҳарчаси”да марказлаштирилган новвойхоналар, мол сўйиш жойлари, ғалла, балиқ ва мевалар сақланадиган омборлар фаолият кўрсатган.
Айниқса гўшт билан таъминлаш тизими жуда яхши ташкил этилгани эътиборга лойиқ — суяклар таҳлили гўшт аниқ тизим бўйича тақсимланганини кўрсатади. Натижада ишчилар мунтазам ва тўйимли овқатланган, бу эса оғир жисмоний меҳнатни бажара олишлари учун муҳим бўлган.
Изоҳ (0)