Европа давлатлари ичида фақат Швейцария ҳақиқий қалъа ҳисобланади. Бу кичик Алп тоғларидаги мамлакат, тинчликсевар обрўсига қарамай, табиий, ҳарбий ва маданий омилларни ўзида мужассам этган бўлиб, уни ташқи босқинлар олдида деярли енгилмас қилади. Нега Швейцарияни Европанинг энг забт этиб бўлмайдиган давлати деб аташади ва нима учун уни эгаллаш деярли имконсиз?
Швейцариянинг юраги бу улкан Алп тоғлари бўлиб, улар ҳар қандай душманга қарши табиий қалқон вазифасини бажаради. Юқори тоғ тизмалари, чуқур жарликлар ва тор довонлар юриш қилаётган ҳарбий кучлар учун енгиб бўлмас тўсиқларни яратади. Сен Готард каби асосий йўллар осонлик билан назорат қилинади. Тоғлардаги иқлим, ўзгарувчан об-ҳаво ва қор кўчкилари махсус тайёргарликсиз қўшинлар учун катта хавф туғдиради, озиқ-овқат ва бошпана каби ресурслар эса чекланган бўлиб, узоқ давом этувчи ҳарбий юришларни деярли имконсиз қилади. Алп тоғлари Швейцарияни табиий лабиринтга айлантиради, бунда доимий устунлик ҳимоячилар томонида бўлади.
Бироқ Швейцарияни забт этиб бўлмас қиладиган жиҳат фақат табиий шароит эмас. Бу мамлакат 1815 йилда Вена конгрессида мустаҳкамланган “қуролли бетарафлик” доктринасига амал қилади. Бетарафлик заифлик дегани эмас. Ҳар бир эркак 19 ёшдан 34 ёшгача ҳарбий хизматни ўташи шарт ва улар захирада қолади. Бу эса катта армияни тез сафарбар қилиш имконини беради. Мамлакат бурчакларида ерости бункерлар, туннеллар ва қалъалар мавжуд. Кўплаб кўприклар, йўллар ва туннеллар миналаштирилган бўлиб, босқин бўлса портлатиб юборилиши мумкин. Совуқ уруш даврида Швейцария ҳар бир фуқаро сиғиши мумкин бўлган бункерларга эга тизимни сақлаган. Катта ҳарбий базалар ўрнига мамлакат марказлашмаган мудофаа тизимига таянади, бу эса душман учун ҳал қилувчи зарба беришни жуда қийинлаштиради. Швейцария армияси ҳужум учун эмас, балки мукаммал даражадаги ҳимоя учун мўлжалланган.
Швейцарияни ҳимояловчи яна бир муҳим омил бу миллий руҳдир. Швейцарияликлар ўз мустақиллигидан фахрланади ва уни охиригача ҳимоя қилишга тайёр. Швейцариянинг миллий қаҳрамони бўлган Вилгелм Телл ҳақидаги афсона, озодлик учун кураш рамзи бўлиб, ҳанузгача халқни руҳлантиради. Швейцарияда немис, француз, италян ва рето-романс тиллари мавжуд бўлишига қарамай, фуқаролар ўз мамлакатини сақлаб қолиш мақсадида бирлашган. Ҳар бир фуқаро омон қолиш ва қаршилик кўрсатиш асосларига ўргатилган, кўпчиликнинг уйида эса хизматдан кейин берилган қуроллар сақланади. Бундан ташқари, Швейцарияда босқинчиларни жалб қиладиган катта табиий бойликлар йўқ, бу эса уни иқтисодий жиҳатдан ҳам забт этишга арзимас ҳолга келтиради.
Тарих Швейцариянинг енгилмаслигини тасдиқлайди. Ҳатто Наполеон ҳам бу мамлакатни эгаллаш ўрнига ундан айланиб ўтишни ёки иттифоқ тузишни афзал кўрган. Иккинчи жаҳон уруши даврида нацистлар Германияси Швейцарияга “Танненбаум операцияси” деб номланган босқинни режалаштирган эди, бироқ бунинг баҳоси ҳаддан ташқари баланд бўлишини тушуниб, бу фикрдан воз кечган. Швейцария Европадаги босқиндан омон қолган кам сонли давлатлардан бири бўлди. Бугунги кунда ҳам у мудофаа қобилиятини сақлаб қолмоқда ва замонавий технологияларга сармоя киритмоқда. Шу билан бирга, бетарафлик тамойили ўзгармаслигича қолмоқда. Швейцария НАТО каби ҳарбий блокларга аъзо эмас, аммо бошқа давлатлар билан гуманитар ва тинчликпарварлик миссияларида фаол ҳамкорлик қилади.
Швейцария оддий давлат эмас, балки пухта ўйланган мудофаа тизимидир. Бу тизимда ҳамма нарса — Алп тоғларидан тортиб фуқароларгача — мустақилликни ҳимоя қилишга хизмат қилади. Босқин қилишга уринишлар тоғли ва ўта мураккаб ҳудуд, пухта тайёрланган армия ҳамда халқ қаршилиги, асосий инфратузилманинг йўқ қилиниши ва иқтисодий фойданинг йўқлиги сабабли муваффақиятсизликка учрайди.
Европада чегаралар кўп маротаба ўзгарган бўлса-да, Швейцария озодликнинг мустаҳкам қалъаси бўлиб қолмоқда.
Изоҳ (0)