Ўтирувчи ҳаёт тарзи асрида умуртқа поғонасини қандай асраш мумкин? Нэйрожарроҳ маслаҳатлари

Ёш ўтган сари одамлар кўпроқ белида ноқулайлик ҳис қила бошлайди: кимдир тортувчи оғриқдан, кимдир эрталаб бели қотиб қолишидан ёки кечқурун чарчоқдан шикоят қилади. Гарчи кўпчилик буни “ёш нормаси” деб ҳисобласа-да, бундай ҳис-туйғулар умуртқа поғонаси ортиқча юкланишни бошдан кечираётгани ва эътибор талаб қилаётгани ҳақидаги сигналдир.

Нейрохирург, тиббиёт фанлари номзоди Василий Королишин қандай қилиб фурсатни бой бермаслик ва бел соғлиғини сақлаш ҳақида сўзлаб беради.

40 дан кейин танада нималар ўзгаради?

Ёш ўтиши билан тана тез-тез ўзи ҳақида эслата бошлайди: ҳаракатчанлик аввалгидек эмас, узоқ кундан кейин бел оғриши мумкин, одатий юкламалар эса кескинроқ сезилади. Чунки организмнинг ресурслари аста-секин камайиб боради. 25 ёшда изсиз ўтиб кетган нарса 40 ёшдан кейин ўзини кўрсатиши мумкин, айниқса, ўтмишда жароҳатлар олган бўлса, ҳозир эса ўтириб ишлаш кўп ва ҳаракат кам бўлса. Бу ўзгаришлар ҳар доим ҳам дарҳол сезилмайди, лекин улар ҳис қилиш, ҳаракатчанлик ва энергия даражасига таъсир қилиши мумкин.

Организмда айнан нималар содир бўлади:

1. Умуртқалараро дисклар қуруқлашади ва юпқалашади — ёмон амортизацияланади ва протрузиялар, чурралар ҳамда оғриқлар келтириб чиқариши мумкин.
2. Умуртқа поғонаси бўғимлари ейилади, айниқса, ўтириб ишлаганда ва елкалар букилганда. Бу эса яллиғланиш ва карахтликни келтириб чиқаради.
3. Бўғимлар эгилувчанлигини йўқотади — қаттиқ бўлиб қолади, асабларни сиқиши ва карахтликни келтириб чиқариши мумкин.
4. Орқа ва қорин мушаклари заифлашади — уларнинг ёрдамисиз умуртқа поғонаси ҳаддан ташқари зўриқади.

Умуртқанинг кўринмас душманлари: 40 ёшдан кейин умуртқа поғонасида қандай ўзгаришлар содир бўлади?

Умуртқа — бу бизнинг ички таянчимиз бўлиб, у ҳар куни туришимизга, ҳаракатланишимизга, бир маромда яшашимизга ёрдам беради. Аммо айнан у чарчоқ, ортиқча юк ва кундалик бепарволигимизга биринчи бўлиб жавоб беради. Оғриқ, сиқилиш, зўриқиш — буларнинг барчаси кўпинча ёш ёки жароҳатлар билан эмас, балки ҳаддан ташқари ҳаракатсиз ва травматик бўлиб қолган турмуш тарзи билан боғлиқ.

Қайси одатлар кўпинча умуртқа поғонаси саломатлигига зарар етказишини кўриб чиқамиз.

1. Иш столида умуртқамиз қанчалик азият чекади?

Агар сиз бир неча йил давомида бир хил ҳолатда 8 соат ўтириб ишлаш режимида яшаган бўлсангиз, бу қўлларда увишиш, бош оғриғи, бўйин ёки бел оғриғига олиб келиши мумкин ва буларнинг барчаси кўпинча ноқулай ўриндиқ ёки жуда паст монитор билан боғлиқ.

Бунда, айниқса, бўйин қисми зарар кўради. Телефон, ноутбук, планшет туфайли доимо пастга эгилган бош уни ортиқча зўриқтиради. Шундай қилиб, “компьютер бўйни” синдроми ривожланади: тортувчи оғриқ, қотиб қолиш, қўлларда заифлик пайдо бўлади. Баъзида бу мигрен ёки қон босимининг кўтарилишига ўхшайди, лекин кўпинча сабаб умуртқа поғонасида бўлади.

2. Спорт билан шуғулланишдан эҳтиёт бўлинг! Нима учун кутилмаган фаоллик белингизга зарар етказиши мумкин?

   

Ҳар биримизга бу ҳолат таниш: бирдан мотивация уйғонади ва биз ҳозир бутун ҳаётимизни ўзгартириб юборадигандек ҳаракат қиламиз. Тайёргарликсиз кескин жисмоний юкламалар энг кенг тарқалган хатолардан биридир. Айниқса, сиз узоқ вақт ҳаракат қилмаган бўлсангиз, кейин эса “ҳаммасини бир вақтнинг ўзида қувиб етишга” қарор қилган бўлсангиз, бу умртқа поғонаси учун ўта хавфлидир.

Бунинг натижасида нима содир бўлиши мумкин?

• Белдаги микрожароҳатлар. Умуртқа диски — юмшоқ капсула каби. Агар у ҳадеб ортиқча зўриқаверса, қобиқ ёрилиб кета бошлайди. Шундай қилиб, оғриқ ва карахтликни келтириб чиқарадиган протрузиялар ва чурралар пайдо бўлади.
• Чўзилиш ва яллиғланишлар. Агар мушаклар заиф бўлса, бутун таянч бўғимларга тушади — улар бунга тайёр эмас. Бу ҳаракат пайтида оғриқ, яллиғланиш ва ноқулайлик келтириб чиқаради.
• Эски оғриқларнинг кучайиши. Ҳатто илгари ҳаммаси яхши бўлган бўлса-да, нотўғри юклама кескин оғриқни келтириб чиқариши, ҳатто тўғри туриш ёки ёзилиш имконсиз бўлиши мумкин.

Шуни ёдда тутиш керакки, кам ҳаракатли ҳаёт тарзининг ойлари ёки йилларини бир вақтнинг ўзида қоплаш мумкин эмас. Тана “спорт тажрибаси”ни тўпламайди — у ғамхўрлик, юмшоқлик ва мунтазамликни талаб қилади.

3. Бунинг акси бўлса-чи, умуман спорт билан шуғулланмасангиз нима бўлади?

Бу ҳам хавфл. Умуртқа поғонаси қорин, орқа, тос мушакларига “тиркалади”. Корсет бўшашиб кетса, бутун оғирлик бўғим ва дискларга тушади. Улар эса бунга мўлжалланмаган.

Кам ҳаракатли турмуш тарзининг қандай оқибатлари бор:

• жисм “мувозанатини йўқотади”, оғирлик маркази силжийди;
• юриш ва ҳаракатланиш пайтида юклама нотўғри тақсимланади;
• бўғим ва тоғайлар тезроқ ейила бошлайди.

Бир омил бошқасини қўзғатади ва энди оғриқ, ҳаракат чекланиши ва сурункали ноқулайлик пайдо бўлади.

Шундай қилиб, сизнинг умуртқангиз учун қила оладиган энг яхши нарсангиз қаҳрамонлик қилиш эмас, балки танангиз билан яқин инсонингиз каби муносабат ўрнатишдир: эҳтиёткорлик, мунтазамлик ва ғамхўрлик билан.

Белингиз саломатлиги учун 3 та фойдали одат — айниқса, 40 ёшдан кейин

Бел оғриқ манбаи эмас, балки таянч бўлиши учун уни нафақат даволаш, балки ҳар куни парвариш қилиш ҳам муҳимдир. Оддий, мунтазам одатлар мушакларни мустаҳкамлашга, зўриқишни камайтиришга ва ёшга боғлиқ ўзгаришларни секинлаштиришга ёрдам беради. Энг осонидан бошланг ва танангиз сизга миннатдорчилик билдиради.

1. Иш жойингизни жиҳозланг

Ҳатто уйдан туриб ошхона столида ёки ноутбукда ётган ҳолатда каравотда ишлаётган бўлсангиз ҳам, ҳамма нарсани қулай ва тежамкор тарзда жиҳозлашингиз керак.

• Бел ва бўйин суянчиқли кресло. Орқага ёстиқ қўйинг — бу шу ондаёқ кайфиятингизни ўзгартиради.
• Монитор кўз даражасида. Бош олдинга чўзилмаслиги, бўйин таранглашмаслиги ва мушаклар сурункали спазмга учрамаслиги учун шундай қилинг.
• Клавиатура ва сичқонча қулай зонада. Қўллар 90° бурчак остида, елкалар сиқилмаган ва букилмаган, билаклар нейтрал ҳолатда бўлсин.

2. Кундалик ҳаётингизга озгина ҳаракат қўшинг: ўзингизга зўравонлик қилмасдан, қулайлик билан.

Белингиз соатлаб ўтиришни ёқтирмайди. Лекин тўсатдан бўладиган спорт машқлари ҳам унга ёқмайди.

Ҳар соатда иш жойингиздан туринг: юринг, қўлларингиз билан 10 марта силталанинг, эгилинг, гавдангизни буринг, 5-10 марта ўтириб туринг. Бу турғунликни олиб ташлайди, қон айланишини яхшилайди ва умуртқа поғонасини енгиллаштиради.

Кўпроғини хоҳласангиз, кунига 5 дақиқа машқ қилинг. Пресс машқларидан бошланг, бу белдаги муаммоларнинг олдини олишга ва ўзингизни яхши ҳис қилишингизга ёрдам беради.

3. Овқатланиш ва витаминлар

   

Умуртқа поғонаси нафақат суяклар, балки моддалар алмашинувига боғлиқ бўлган тўқималардан иборат. Микроэлементларнинг етишмаслиги бўғимлар саломатлигига ва тикланиш тезлигига бевосита таъсир қилади. Уларни қўшимча равишда — шифокор билан келишилган ҳолда қабул қилинг.

• Д витамини — нафақат кайфият учун, балки суяклар учун ҳам фойдали.
• Омега-3  — тўқималарнинг эгилувчанлиги ва эластиклигини сақлайди, яллиғланишни камайтиради.
• Оқсил — белингиз учун қурилиш материали. Тухум, балиқ, гўшт, дуккаклилар, ёнғоқлар ҳақида унутманг.

Шифокорга қачон бориш керак ва қандай қилиб ўзингизни операция столигача олиб бормаслик мумкин?

Биз кўпинча ўз-ўзидан ўтиб кетади деб умид қиламиз. Дори ичдик, ётдик, дам олдик — қўйиб юборгандек бўлди. Аммо оғриқ қайта-қайта такрорланса, бу шунчаки чарчоқ эмас, балки танангизда нимадир содир бўлаётганидан даракдир.

Дард душман эмас. Оғриқ — бу сигнал. Агар уни эътиборсиз қолдирсангиз, чурра, асаб сиқилиши ёки ҳатто ўсимтагача бўлган жиддий муаммонинг бошланишини сезмай қолишингиз мумкин.

Эътиборсиз қолдирмаслик керак бўлган сигналлар:

• Дам олиш ёки оғриқ қолдирувчи воситалардан кейин ўтиб кетмайдиган оғриқ.
• Қўл ёки оёқларда ҳолсизлик, увишиш.
• Сезувчанликнинг бузилиши.
• Сийдик чиқариш ёки дефекация билан боғлиқ муаммолар.
• Бош оғриғи, бош айланиши, айниқса компьютерда ишлаш фонида.

Бу аломатлар умуртқа поғонаси, асаб тизими ёки томирлардаги бузилишлар билан боғлиқ бўлиши мумкин. Ва бунинг ўз-ўзидан тузалиб кетишини кутиш жуда хавфли.

Қайси шифокорга мурожаат қилиш керак?

Биринчи навбатда — невропатологга. Яхши мутахассис шунчаки дори ёзиб бермайди, балки оғриқ сабабини қидиради. Агар шифокор “қўл учида” текширганини сезсангиз, бошқасини излашдан қўрқманг.

Умуртқа поғонаси саломатлиги ҳақиқий заруратдир. Эртага муаммоларга дуч келмаслик учун бугун соғлиғингиз ҳақида олдиндан қайғуриш муҳим.