O‘tiruvchi hayot tarzi asrida umurtqa pog‘onasini qanday asrash mumkin? Neyrojarroh maslahatlari

Yosh o‘tgan sari odamlar ko‘proq belida noqulaylik his qila boshlaydi: kimdir tortuvchi og‘riqdan, kimdir ertalab beli qotib qolishidan yoki kechqurun charchoqdan shikoyat qiladi. Garchi ko‘pchilik buni “yosh normasi” deb hisoblasa-da, bunday his-tuyg‘ular umurtqa pog‘onasi ortiqcha yuklanishni boshdan kechirayotgani va e’tibor talab qilayotgani haqidagi signaldir.

Neyroxirurg, tibbiyot fanlari nomzodi Vasiliy Korolishin qanday qilib fursatni boy bermaslik va bel sog‘lig‘ini saqlash haqida so‘zlab beradi.

40 dan keyin tanada nimalar o‘zgaradi?

Yosh o‘tishi bilan tana tez-tez o‘zi haqida eslata boshlaydi: harakatchanlik avvalgidek emas, uzoq kundan keyin bel og‘rishi mumkin, odatiy yuklamalar esa keskinroq seziladi. Chunki organizmning resurslari asta-sekin kamayib boradi. 25 yoshda izsiz o‘tib ketgan narsa 40 yoshdan keyin o‘zini ko‘rsatishi mumkin, ayniqsa, o‘tmishda jarohatlar olgan bo‘lsa, hozir esa o‘tirib ishlash ko‘p va harakat kam bo‘lsa. Bu o‘zgarishlar har doim ham darhol sezilmaydi, lekin ular his qilish, harakatchanlik va energiya darajasiga ta’sir qilishi mumkin.

Organizmda aynan nimalar sodir bo‘ladi:

1. Umurtqalararo disklar quruqlashadi va yupqalashadi — yomon amortizatsiyalanadi va protruziyalar, churralar hamda og‘riqlar keltirib chiqarishi mumkin.
2. Umurtqa pog‘onasi bo‘g‘imlari yeyiladi, ayniqsa, o‘tirib ishlaganda va yelkalar bukilganda. Bu esa yallig‘lanish va karaxtlikni keltirib chiqaradi.
3. Bo‘g‘imlar egiluvchanligini yo‘qotadi — qattiq bo‘lib qoladi, asablarni siqishi va karaxtlikni keltirib chiqarishi mumkin.
4. Orqa va qorin mushaklari zaiflashadi — ularning yordamisiz umurtqa pog‘onasi haddan tashqari zo‘riqadi.

Umurtqaning ko‘rinmas dushmanlari: 40 yoshdan keyin umurtqa pog‘onasida qanday o‘zgarishlar sodir bo‘ladi?

Umurtqa — bu bizning ichki tayanchimiz bo‘lib, u har kuni turishimizga, harakatlanishimizga, bir maromda yashashimizga yordam beradi. Ammo aynan u charchoq, ortiqcha yuk va kundalik beparvoligimizga birinchi bo‘lib javob beradi. Og‘riq, siqilish, zo‘riqish — bularning barchasi ko‘pincha yosh yoki jarohatlar bilan emas, balki haddan tashqari harakatsiz va travmatik bo‘lib qolgan turmush tarzi bilan bog‘liq.

Qaysi odatlar ko‘pincha umurtqa pog‘onasi salomatligiga zarar yetkazishini ko‘rib chiqamiz.

1. Ish stolida umurtqamiz qanchalik aziyat chekadi?

Agar siz bir necha yil davomida bir xil holatda 8 soat o‘tirib ishlash rejimida yashagan bo‘lsangiz, bu qo‘llarda uvishish, bosh og‘rig‘i, bo‘yin yoki bel og‘rig‘iga olib kelishi mumkin va bularning barchasi ko‘pincha noqulay o‘rindiq yoki juda past monitor bilan bog‘liq.

Bunda, ayniqsa, bo‘yin qismi zarar ko‘radi. Telefon, noutbuk, planshet tufayli doimo pastga egilgan bosh uni ortiqcha zo‘riqtiradi. Shunday qilib, “kompyuter bo‘yni” sindromi rivojlanadi: tortuvchi og‘riq, qotib qolish, qo‘llarda zaiflik paydo bo‘ladi. Ba’zida bu migren yoki qon bosimining ko‘tarilishiga o‘xshaydi, lekin ko‘pincha sabab umurtqa pog‘onasida bo‘ladi.

2. Sport bilan shug‘ullanishdan ehtiyot bo‘ling! Nima uchun kutilmagan faollik belingizga zarar yetkazishi mumkin?

   

Har birimizga bu holat tanish: birdan motivatsiya uyg‘onadi va biz hozir butun hayotimizni o‘zgartirib yuboradigandek harakat qilamiz. Tayyorgarliksiz keskin jismoniy yuklamalar eng keng tarqalgan xatolardan biridir. Ayniqsa, siz uzoq vaqt harakat qilmagan bo‘lsangiz, keyin esa “hammasini bir vaqtning o‘zida quvib yetishga” qaror qilgan bo‘lsangiz, bu umrtqa pog‘onasi uchun o‘ta xavflidir.

Buning natijasida nima sodir bo‘lishi mumkin?

• Beldagi mikrojarohatlar. Umurtqa diski — yumshoq kapsula kabi. Agar u hadeb ortiqcha zo‘riqaversa, qobiq yorilib keta boshlaydi. Shunday qilib, og‘riq va karaxtlikni keltirib chiqaradigan protruziyalar va churralar paydo bo‘ladi.
• Cho‘zilish va yallig‘lanishlar. Agar mushaklar zaif bo‘lsa, butun tayanch bo‘g‘imlarga tushadi — ular bunga tayyor emas. Bu harakat paytida og‘riq, yallig‘lanish va noqulaylik keltirib chiqaradi.
• Eski og‘riqlarning kuchayishi. Hatto ilgari hammasi yaxshi bo‘lgan bo‘lsa-da, noto‘g‘ri yuklama keskin og‘riqni keltirib chiqarishi, hatto to‘g‘ri turish yoki yozilish imkonsiz bo‘lishi mumkin.

Shuni yodda tutish kerakki, kam harakatli hayot tarzining oylari yoki yillarini bir vaqtning o‘zida qoplash mumkin emas. Tana “sport tajribasi”ni to‘plamaydi — u g‘amxo‘rlik, yumshoqlik va muntazamlikni talab qiladi.

3. Buning aksi bo‘lsa-chi, umuman sport bilan shug‘ullanmasangiz nima bo‘ladi?

Bu ham xavfl. Umurtqa pog‘onasi qorin, orqa, tos mushaklariga “tirkaladi”. Korset bo‘shashib ketsa, butun og‘irlik bo‘g‘im va disklarga tushadi. Ular esa bunga mo‘ljallanmagan.

Kam harakatli turmush tarzining qanday oqibatlari bor:

• jism “muvozanatini yo‘qotadi”, og‘irlik markazi siljiydi;
• yurish va harakatlanish paytida yuklama noto‘g‘ri taqsimlanadi;
• bo‘g‘im va tog‘aylar tezroq yeyila boshlaydi.

Bir omil boshqasini qo‘zg‘atadi va endi og‘riq, harakat cheklanishi va surunkali noqulaylik paydo bo‘ladi.

Shunday qilib, sizning umurtqangiz uchun qila oladigan eng yaxshi narsangiz qahramonlik qilish emas, balki tanangiz bilan yaqin insoningiz kabi munosabat o‘rnatishdir: ehtiyotkorlik, muntazamlik va g‘amxo‘rlik bilan.

Belingiz salomatligi uchun 3 ta foydali odat — ayniqsa, 40 yoshdan keyin

Bel og‘riq manbai emas, balki tayanch bo‘lishi uchun uni nafaqat davolash, balki har kuni parvarish qilish ham muhimdir. Oddiy, muntazam odatlar mushaklarni mustahkamlashga, zo‘riqishni kamaytirishga va yoshga bog‘liq o‘zgarishlarni sekinlashtirishga yordam beradi. Eng osonidan boshlang va tanangiz sizga minnatdorchilik bildiradi.

1. Ish joyingizni jihozlang

Hatto uydan turib oshxona stolida yoki noutbukda yotgan holatda karavotda ishlayotgan bo‘lsangiz ham, hamma narsani qulay va tejamkor tarzda jihozlashingiz kerak.

• Bel va bo‘yin suyanchiqli kreslo. Orqaga yostiq qo‘ying — bu shu ondayoq kayfiyatingizni o‘zgartiradi.
• Monitor ko‘z darajasida. Bosh oldinga cho‘zilmasligi, bo‘yin taranglashmasligi va mushaklar surunkali spazmga uchramasligi uchun shunday qiling.
• Klaviatura va sichqoncha qulay zonada. Qo‘llar 90° burchak ostida, yelkalar siqilmagan va bukilmagan, bilaklar neytral holatda bo‘lsin.

2. Kundalik hayotingizga ozgina harakat qo‘shing: o‘zingizga zo‘ravonlik qilmasdan, qulaylik bilan.

Belingiz soatlab o‘tirishni yoqtirmaydi. Lekin to‘satdan bo‘ladigan sport mashqlari ham unga yoqmaydi.

Har soatda ish joyingizdan turing: yuring, qo‘llaringiz bilan 10 marta siltalaning, egiling, gavdangizni buring, 5-10 marta o‘tirib turing. Bu turg‘unlikni olib tashlaydi, qon aylanishini yaxshilaydi va umurtqa pog‘onasini yengillashtiradi.

Ko‘prog‘ini xohlasangiz, kuniga 5 daqiqa mashq qiling. Press mashqlaridan boshlang, bu beldagi muammolarning oldini olishga va o‘zingizni yaxshi his qilishingizga yordam beradi.

3. Ovqatlanish va vitaminlar

   

Umurtqa pog‘onasi nafaqat suyaklar, balki moddalar almashinuviga bog‘liq bo‘lgan to‘qimalardan iborat. Mikroelementlarning yetishmasligi bo‘g‘imlar salomatligiga va tiklanish tezligiga bevosita ta’sir qiladi. Ularni qo‘shimcha ravishda — shifokor bilan kelishilgan holda qabul qiling.

• D vitamini — nafaqat kayfiyat uchun, balki suyaklar uchun ham foydali.
• Omega-3  — to‘qimalarning egiluvchanligi va elastikligini saqlaydi, yallig‘lanishni kamaytiradi.
• Oqsil — belingiz uchun qurilish materiali. Tuxum, baliq, go‘sht, dukkaklilar, yong‘oqlar haqida unutmang.

Shifokorga qachon borish kerak va qanday qilib o‘zingizni operatsiya stoligacha olib bormaslik mumkin?

Biz ko‘pincha o‘z-o‘zidan o‘tib ketadi deb umid qilamiz. Dori ichdik, yotdik, dam oldik — qo‘yib yuborgandek bo‘ldi. Ammo og‘riq qayta-qayta takrorlansa, bu shunchaki charchoq emas, balki tanangizda nimadir sodir bo‘layotganidan darakdir.

Dard dushman emas. Og‘riq — bu signal. Agar uni e’tiborsiz qoldirsangiz, churra, asab siqilishi yoki hatto o‘simtagacha bo‘lgan jiddiy muammoning boshlanishini sezmay qolishingiz mumkin.

E’tiborsiz qoldirmaslik kerak bo‘lgan signallar:

• Dam olish yoki og‘riq qoldiruvchi vositalardan keyin o‘tib ketmaydigan og‘riq.
• Qo‘l yoki oyoqlarda holsizlik, uvishish.
• Sezuvchanlikning buzilishi.
• Siydik chiqarish yoki defekatsiya bilan bog‘liq muammolar.
• Bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, ayniqsa kompyuterda ishlash fonida.

Bu alomatlar umurtqa pog‘onasi, asab tizimi yoki tomirlardagi buzilishlar bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Va buning o‘z-o‘zidan tuzalib ketishini kutish juda xavfli.

Qaysi shifokorga murojaat qilish kerak?

Birinchi navbatda — nevropatologga. Yaxshi mutaxassis shunchaki dori yozib bermaydi, balki og‘riq sababini qidiradi. Agar shifokor “qo‘l uchida” tekshirganini sezsangiz, boshqasini izlashdan qo‘rqmang.

Umurtqa pog‘onasi salomatligi haqiqiy zaruratdir. Ertaga muammolarga duch kelmaslik uchun bugun sog‘lig‘ingiz haqida oldindan qayg‘urish muhim.