Суд жараёни иштирокчилари яхши билишади — илгари судларда қораловчи-прокурор ўзини худди вазиятнинг эгасидек тутар, судья ҳам асосан прокурор талаб қилган жазони белгиларди. Судланувчини оқлаши керак бўлган адвокат эса судга номига қатнашар ёки ҳар қанча жон куйдирмасин унинг гапи кўп ҳам инобатга олинмасди. Боиси шу пайтга қадар адвокат фаолияти ва ижтимоий ҳимояси Конституция томонидан ҳимояланмаган эди. Янгиланаётган Конституцияга кўра эндиликда адвокатура ҳам, суд ва прокуратура билан тенг мақомда бўлади. Адвокатни, унинг шаъни, иш бўйича фаолиятини давлат ҳимоя қилади.
Мазкур ўзгаришлар адвокатлар фаолияти яхшиланиши ва ҳимоя қилаётган мижозининг ҳуқуқлари таъминланиши учун қанчалик аҳамият касб этади? “Дарё” мухбири адвокат Муродилла Турсунов билан суҳбатлашиб, шу ҳақда қизиқди.
“Тан олиш керак, шу пайтга қадар ҳам бизда адвокатура ҳақида бизда қонунлар, Жиноят процессуал кодексда адвокатларнинг юридик мақоми белгилаб қўйилган эди. Аммо ҳали адвокат мақомини прокурор ва судья билан тенглаштириш масаласи Ўзбекистоннинг бош қомусида акс этмаганди. Ўйлашимча, бу республикадаги барча адвокатлар фаолиятини яхшилашга қаратилган ижобий қадам бўлди”, — дейди 2016 йилдан бери адвокатлик фаолияти билан шуғулланиб келаётган Муродулла Турсунов.
Адвокатнинг тан олишича, шу пайтга қадар суд жараёнларида адвокатларнинг даражаси судья ва прокурор мақомида бир неча баробарга кам бўлган.
“Илгари адвокат судга қонуний тайёргарлик кўриб, ҳимояси остидаги айбдорни оқлаш учун барча далилларни тўплаб, судга тақдим қилса-да, бу далиллар билан танишишни ҳам истамаган прокурор иш ҳужжатларини ўқимай шу жиноят бўйича қонунчиликда кўзда тутилган жавобгарликдан келиб чиқиб, айбдорга муддат сўрарди. Масалан, ўғрилик бўйича 5 йилдан 10 йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси бўлса, прокурор 7 йил муддат сўраб, суддан чиқиб кетаверарди.
Минг афсуски, судья ҳам асосан прокурор сўраган жавобгарлик бўйича жавобгарликка тортарди. Ҳолбуки адвокат ҳимояси остидаги фуқарони оқловчи, унинг бу жиноят ишига алоқадор эмаслигини исботловчи далиллар келтирса-да, адвокат тингланмасди. Тингланса-да, эътиборга олинмасди. Шунақа пайтларда адвокатларнинг барча меҳнати йўққа чиқарди. Ўзгартирилаётган Конституцияда бу каби ҳолатларни чеклаш учун адвокат мақомини оширилиши, бу давлат эътиборида, ҳимоясида экани айтилмоқда. Бу адвокатлар учун катта ютуқ аслида”, — дейди адвокат.
Адвокатнинг маълумот беришича, яқинда унинг ҳимояси остидаги фуқарога босим ўтказилиб, содир этмаган жиноятини бўйнига қўйиш ҳолати кузатилган. Адвокат эса буни исботлаб берса-да, судда прокурор сўрови бўйича жавобгарлик белгиланган.
“Куни кеча бир жиноят ишида қатнашдик. Айбдор гиёҳванд моддалар олди-сотдисида айбланаётган эди. Ҳимоям остидаги фуқарони Қарши шаҳридан ушлаб кетишган ва Бухорога олиб боришган. Энг ёмони ҳеч кимга хабар берилмай, адвокати огоҳлантирилмай уч кун давомида уни сабабсиз олиб ўтиришган. Шунингдек, ҳимоям остидаги фуқарога адвокатинг келиб-кетувчи сен биз билан қоласан, деб уни қўрқитиб, ўзлари хоҳлагандек айбига иқрор қилишган. Янги Конституцияда тилга олинаётган Миранда қоидаси бузилган.
Бундан ташқари, тергов жараёнида ҳам айбланувчи судга олиб борилиб, менга хабар қилинмай, давлат томонидан ажратилган адвокат орқали ишни ҳал этишга уриниш бўлган. Хуллас суд айбланувчига нисбатан озодликдан чеклаш жазосини қўллаган. Аслида тақдим этилган ҳужжатларга кўра, оқланиши керак эди. 2-3 ой қамоқда ўтирган 19 ёшли йигит ўзига тайинланган ноқонуний жазога ҳам рози бўлиб, шикоят қилишни ҳам истамаяпти, мени тинч қўйишса бўлди деган фикрга келиб қолган”, — дейди Муродулла Турсунов.
Адвокат янгиланаётган Конституциядан мамнун эканини, бу каби воқеа республика тарихида бўлмаганини айтмоқда.
“Адвокатлар мақомини ошириш учун, уларнинг мавқейини прокурор ва судьяларга тенглаштириш учун адвокатларнинг дахлсизлигини ҳам таъминлаш керак. Янгиланаётган Конституцияда адвокатнинг шаъни ва иш фаолиятини давлат ҳимоя қилмоқчилиги таъкидланмоқда. Ўйлаймизки, бу уларнинг дахлсизлиги таъминланиши учун катта аҳамият касб этади”, — дейди адвокат.
Изоҳ (0)