29 декабрь санасига боғлиқ диққатга сазовор воқеалар қаторидан Вундед-Нида қириб ташланган ҳиндулар, «Внуково» аэропортига қўнишда ҳалокатга учраган самолёт ҳамда Доғистон фуқаролари томонидан Волгоградда уюштирилган терактларга оид фактлар ўрин олган.
Вундед-Нидаги қирғин: ҳиндуларнинг охирги жанги
1890 йил 29 декабрь Вундед-Ни сойидаги қирғинда америкалик аскарлар бир неча юзлаб ҳиндуларни ўлдирган эди. Қурбонлар орасида аёллар ва эркаклардан ташқари болалар ҳам бўлган.
1860—1880 йиллар давомида оқ танли овчилар миллионлаб бизон ва буғуларни ўлдирган. Бу ҳиндулар учун нафақат озиқ-овқат, балки кийим-кечак, тўшак ва бошқа маиший буюмлар манбаи бўлиб хизмат қилган. 1890 йилга келиб Шаенн, Сиу, Пайют ва бошқа ҳинду қабилалари ғазаб отига минган. Жанубий Дакотадаги қашшоқлик уларни охири мағлубият билан тугаши муқаррар исёнга бошлаган.
Ўша йилнинг ёзида Ҳиндулар ва ҳукумат ишлари бўйича бюро агентлари «ёввойи»ларнинг ноодатий ҳаракатлари бу — ҳарбий маросим эканини пайқаб қолган. Улар дарғазаб Сиу қабуласи жангга тайёрланяпти деб ҳисоблаган. Аслида ҳиндуларнинг пайғамбари Вовока уларни урушга чақирмаган, аксинча «Сизлар уришмаслигингиз керак. Ҳеч кимга ёмонлик қилманг. Доимо адолатли йўл тутинг», деган.
Аммо бошқа тарафдан, айрим ҳиндулар ушбу насиҳатларни бошқача талқин қилган (курашда илоҳий қўллаб-қувватлов), бошқа томондан эса мустамлакачилар янги диннинг нозик жиҳатларига эътибор қаратган. Газеталарда ваҳима кўтаришни бошлаган ва бу ҳақдаги гап-сўзлар Вашингтонга қадар етиб борган. Натижада резервацияга бундан 14 йил олдин Литтл-Bigхорнда шармандали мағлубиятга учраган 7-кавалерия полка қўшинлари етиб келган. Кўплаб аскар ва офицерлар қасос олиш ниятида бўлган.
Ҳиндулар буни Қўшма Штатлар янги жангга тайёргарлик кўряпти деб баҳолаган. Генерал Нелсон Майлз қўшинлари назоратни қўлга олиши ва ҳиндуларни қуролсизлантириши, шунингдек, мустақил қабила бошлиқларини асирга олиши керак эди. 15 декабрь куни полиция «Ўтирган буқа»ни ҳибсга олган — оқ танлилар Литтл-Bigхордаги жангда ғалабага эришган машҳур сардор исён келтириб чиқаришидан хавотирланган. У мустамлакачиларни ёмон кўрар ва таслим бўлишни истамаган, натижада иккала томондан ҳам бир неча киши, жумладан, қабила сардори ва унинг 17 ёшли ўғли ўлдирилган.
Полковник Жеймс Форсайт ҳиндулар билан 1860 йилларнинг ўрталаридан буён жанг қилиб келарди. 29 декабрь соат 08:00 да қуролланган аскарлар «Катта оёқ» лагерини қуршаб олган. Қабила сардорининг ўзи оғир пневмонияга чалингани боис тўшакда ётган, қолган эркаклар эса «музокараларга» чиққан. Форсайт уларга қуролларни топширишни буюрган ва улар иккита милтиқни олиб чиққан. Бундан полковник ва офицерларнинг жаҳли чиққан — ҳиндулар ўз қуролларини топшириш ниятида эмаслиги аён эди. Шунда у кавалериячилар гуруҳига барча вигвамларни текшириб чиқишни буюрган. Аскарлар ҳама жойни кўздан кечиришни бошлаган, аёллар бундан бақир-чақир қилган. Уларнинг ортидан эркаклар ҳам ғазабланган. Бироздан сўнг Форсайтнинг оёқлари остида 40 га яқин қурол тўпланган, бу ҳам камлик қилгани боис у энди эркакларни тинтув қилишни буюрган.
Кейинги бир неча дақиқада нималар содир бўлгани аниқ эмас. Айримларнинг сўзларига кўра, таҳқирланган ҳиндулар милтиқлари билан чиқиб, аскарларни ўққа тута бошлаган. Форсайтнинг одамлари бир неча залп ўт очишлар орқали ҳиндуларни бостирган. Артиллериячилар лагерга ўт очган, қирғин отишма бир неча дақиқа давом этган, холос. Шундан кейин ҳиндуларни таъқиб қилиб, ўлдириш бошланган. Бунда уларнинг жинси, ёшига қараб ўтирилмаган — барча бирдек ўлдирилган.
Кейинроқ ҳатто Америка матбуоти ҳам содир бўлган воқеани жанг эмас, қонли қасос деб таърифлаган. Тибблс исмли журналист шундай ёзганди: «Фаол ҳужум, эҳтимол, йигирма дақиқа давом этган бўлса-да, бирор аскар тирик жонни кўриб қолганида бомбардимон бир ёки икки соат давом этган. Ҳинду аёллари ва болалари жанубдаги дарага қочиб кетишган, уларнинг баъзилари даштга қочишга муваффақ бўлган, лекин аскарлар уларга эргашиб, шафқатсизларча ўлдирган».
«Внуково»да Чехиядан қайтган самолёт ҳалокати
Бундан 10 йил олдин 29 декабрь куни Red Wings авиакомпаниясининг «Ту-204-100В» самолёти Москванинг «Внуково» аэропортига қўнишда учиш-қўниш йўлагидан ташқарига чиқиб кетганди.
Ҳаво кемаси Чехиянинг Пардубице шаҳрида чартер рейс билан Москвага қайтаётган эди. Унинг бортида саккиз нафар экипаж аъзоси (борт командири, иккинчи учувчи, бортмуҳандис ва беш нафар стюардесса) бўлган. Йўловчилар эса бўлмаган.
«Ту-204» самолётини тажрибали экипаж бошқарган. Ҳаво кемаси командири 15 минг соатга яқин парвоз қилган, иккинчи учувчи ҳисобида эса 10 минг соат, бортмуҳандисда ҳам худди шунча парвоз вақтлари бўлган.
Соат 16:36 да «Внуково» аэропортига қўнишда ҳаво кемаси учиш-қўниш йўлагидан чиқиб кетиб, тўсиқларни бузиб кетган, учга бўлиниб кетган ва ёнғин юзага келган. Фюзеляжнинг бир қисми Киев шоссесига қулаган. Ҳодиса жойига зудлик билан аэропорт фавқулодда хизматлар ва Россия ФВВ бўлинмалари ходимлари юборилган. Фалокат оқибатларини бартараф этишга 468 киши ва 118 та техника жалб этилган.
Ёнғин соат 17:03 да ўт ўчириш бўлинмалари томонидан бартараф этилган, улар оловнинг ёнилғи бакига яқинлашишига йўл қўймаган. Ёнғин зудлик билан ўчирилган бўлса-да (олов машина қанотларидан бирининг 100 квадрат метр жойини эгаллаб олган) қурбонлардан қочиб бўлмаган. Беш киши ҳалок бўлган (тўрт нафари воқеа жойида, яна бири шифохонада), уч киши (стюардессалар) омон қолган, бироқ жиддий жароҳат олган.
Бахтли тасодиф билан Киев шоссесида ҳаракатланган машиналар ва йўловчиларга ҳеч қандай зарар етмаган. «Volvo» ҳайдовчисига шикаст етган — самолётнинг ажралиб кетган ғилдираги унинг автомобилига келиб урилган. Эркак бўйин умуртқасининг синиши, ёпиқ бош мия жароҳати ва мия чайқалиши билан шифохонага ётқизилган.
Фавқулодда ҳолат транспорт соҳасида жиддий оқибатларни юзага келтирган — «Внуково» аэропорти вақтинча ёпилган, Киев шоссесининг ҳар икки томони бўйлаб автомобиллар ҳаракати тўхтатилган. Аэропорт олдида машиналар тирбандлиги 6 километрдан ошиб кетган.
Бундан ташқари, самолёт учиш йўлагига кириш аниқлигини таъминлайдиган тизимга шикаст етказганди. Соат 18:45 да «Внуково» аэропорти нормал ишлай бошлаган, Киев шоссесида ҳаракат тикланган. Фавқулодда ҳолат факти бўйича жиноят иши қўзғатилган, «Росавиация» ва «Ространснадзор» иштирокида ҳолат тергови бошланган.
Фавқулодда ҳолатнинг дастлабки сабаби сифатида учувчилар хатоси ҳисобланган, бироқ тергов фожианинг бошқа версиясини ҳам кўриб чиққан, жумладан, ноқулай об-ҳаво шароити ҳамда самолётнинг техник носозлиги. Текширувлар давомида прокурорлар Red Wings авиакомпаниясида қонунбузилишларни аниқлаган, хусусан, учувчилар ёзги тренажёрларда керакли тайёргарликлардан ўтмаган.
2013 йил 24 январь куни авиация ҳодисасини тергов қилиш бўйича техник комиссия раиси «Ту-204» ҳалокатига нима сабаб бўлганини маълум қилган. Унинг сўзларига кўра, самолёт қўниш вақтида унинг реверс тизими ишламай қолган, натижада иккала двигателнинг реверсив қурилмалар тавақаси очилмаган, шунингдек, ҳаво тормозлари автоматик ишга тушмаган. Самолёт тормозланишни амалга оширмаган ва у 32 сониядан кейин учиш-қўниш йўлагидан чиқиб кетган.
Волгоградда теракт уюштирган доғистонликлар
2013 йил охирида Волгоградда иккита теракт содир бўлганди: 29 декабрь куни темир йўл вокзалида худкуш металлни аниқлаш мосламаси ёнида ўзини портлатиб юборган, яна бир портлаш шаҳарда эртаси куни тиғиз вақтда троллейбусда рўй берганди.
29 декабрь куни соат 12:43 да Волгоград темир йўл вокзалининг биринчи қаватида портлаш овози эшитилган. Миллий антитеррорчилик қўмитаси (МАҚ)нинг маълум қилишича, қуввати 10 килограмм тротилга тенг бомбани худкуш эркак ҳаракатга келтирган. Ҳодиса оқибатида 18 киши ҳалок бўлган, яна ўнлаб одам жароҳатланган.
Куч тузилмаларининг маълум қилишича, хавфсизлик тизими ва полициячиларнинг ҳушёрлиги бўлмаганида, қурбонлар сони бундан ортиқ бўларди. Транспорт полицияси катта сержанти Дмитрий Маковин темир йўл вокзали биносига кириш вақтида шубҳали эркакни тўхтатишга уринган, у эса полициячилар келаётганини кўриб, портлашни амалга оширган. Ҳодиса оқибатида икки киши ҳалок бўлган.
Ярадорлар олдига биринчи бўлиб ёрдамга таксичилар етиб келган. Кўплаб жабрланганларни улар шифохонага ўз машиналарида олиб борган. Биринчи тез ёрдам машинасининг фожиа жойига келиши учун тўрт дақиқа вақт кетган. Жабрланганлар GLONASS тизими орқали шифохоналарга тақсимланган. Эртаси куни аҳволи оғирлар мамлакатнинг етакчи тиббиёт муассасаларига кўчирилган.
Ҳодиса жойи кўздан кечирилганида портламай қолган Ф-1 гранатаси топилган. Россия Жиноят кодексининг тегишли моддалари билан жиноят иши қўзғатилган.
Волгоградда иккинчи теракт 30 декабрь куни соат 08:27 да 15-сонли йўналишда ҳаракатланувчи троллейбусда содир бўлган. Йўловчилар билан тўла транспорт воситаси тиғиз вақтда шаҳар маркази томон ҳаракатланаётганди. Портлаш троллейбус Дзержинский тумани бозори яқинида юз берган. Портлаш тўлқини қўшни уйларнинг ойналарини ҳам синдириб юборган. Троллейбус салони бутунлай ёниб кетган бўлса-да, ҳайдовчи омон қолган. Теракт 16 кишининг умрига зомин бўлганди.
Фавқулодда ҳолат жойига барча тезкор хизматлар жалб этилган. Умумий гуруҳдаги ходимлар сони 450 кишидан ошган ва 120 та техника жалб этилган, жумладан, Россия ФВВнинг 200 нафардан зиёд шахсий таркиби ва 30 дан ортиқ техникаси етиб келган.
Иккита портлаш оқибатларини бартараф этишга жами 1837 киши ва 506 та техника жалб этилганди. Терактларда 34 киши ҳалок бўлган, 78 киши оғир тан жароҳатлари билан шифохоналарга ётқизилган.
Волгограддаги терактлардан кейин «Гирдоб-антитеррор» операцияси ўтказилган. Ҳаёт учун муҳим объектлар кучайтирилган қўриқловга олинган. Фуқаролар полицияга фаол ёрдам кўрсата бошлаган, улар шубҳали шахслар ва предметлар ҳақида мунтазам хабар бериб келган.
2014 йил 7 май куни терактдан кейин жабр кўрган темир йўл вокзали қайта фойдаланишга топширилган бинога киришга террорчилик ҳужуми оқибатида ҳалок бўлганларнинг исм-шарифи ёзилган мемориал тахта ўрнатилган. Июнь ойи бошида эса троллейбус портлаган жойга гранит плита ётқизилган.
Тергов қўмитаси ва ФХХ ходимларининг саъй-ҳаракатлари билан террорчиликка алоқадор барчанинг шахсига аниқлик киритилган. Аниқланишича, 2013 йил охирида «Кадарская» қўпорувчи-террорчилик гуруҳи етакчиси Жамолтин Мирзаев Волгоград шаҳрида террорчилик ҳужумини ўтказишни режалаштирган. Ўз режасини амалга ошириш учун у ноқонуний қуролли тузилма шакллантирган. Шунингдек, уларнинг ёрдамида артиллерия снарядларидан иккита қўлбола портловчи қурилма ясаган.
Теракт ташкилотчиларига доғистонлик Алоутдин Дадаев ва Иброҳим Магомедов ёрдам кўрсатган, улар ўз уйларидан жиноятчиларга вақтинча бошпана берган. 28 декабрь кечаси худкушлар Волгоград вилоятига етказилган. 2014 йил январь охирида Доғистонда терактга алоқадор ака-ука Магомеднаби ва Таги Батировлар ушланган.
Шу йилнинг 5 декабрида Дзержинский туман суди портлашга алоқадор тўрт нафар Доғистон фуқаросига ҳукм чиқарган. Суд ҳукми билан уларнинг икки нафари 19 йилга озодликдан маҳрум этилган, яна икки нафарига эса 2 йилга озодликни чеклаш жазоси тайинланган.
«Кун хронологияси» лойиҳаси доирасида ҳар куни эрталаб соат 09:30 да ушбу санага боғлиқ энг муҳим ва қизиқарли воқеалар ёритиб борилади.
Изоҳ (0)