Ryanair рейсининг Минскка мажбурий қўндирилиши Евроиттифоқ саммитида муҳокама қилинади. Авиакомпаниялар Беларусь устидан учишдан бош тортмоқда. Асосий маълумотлар

23 май куни кундузи Афинадан Вильнюсга йўл олган Ryanair авиакомпанияси самолёти Минскка шошилинч қўнди. Унинг бортида Nexta Telegram каналининг собиқ бош муҳаррири Роман Протасевич бор эди — самолёт қўнганидан кейин у қўлга олинди, қолган йўловчилар эса етти соатдан кейин парвозни давом эттириш учун қўйиб юборилди. Беларусь ҳукумати қайд этишича, учувчилар бортда хавфсизликка таҳдид туфайли Минскка қўниш ҳақида қарор қабул қилган. Қўнишга қадар самолётга қирувчи самолёт ҳамроҳлик қилиб борган. Meduza ушбу мавзу бўйича ҳозирга қадар маълум бўлган тафсилотларни келтириб ўтди.

Самолёт билан боғлиқ воқеа Евроиттифоқ саммити кун тартибига киритилган. У 24 май, душанба куниёқ, форум ишининг биринчи кунида муҳокама қилинади. Европа Кенгаши раиси Шарл Мишелнинг баёнотида таъкидланишича, ҳодиса «оқибатларсиз қолмайди». Эҳтимолий вариантлар орасида — Беларусь осмонидан ўтадиган парвозларни тақиқлаш, Belavia авиакомпаниясининг Евроиттифоқ мамлакатлари аэропортларига рейсларни амалга оширишини тақиқлаш, шунингдек, самолёт билан боғлиқ ҳодисага алоқадор одамларга қарши шахсий санкциялар бор. airBaltic авиакомпанияси парвозлар Беларусь ҳудуди осмонидан ўтмаслиги учун аллақачон уларнинг йўналишини ўзгартиришни бошлади.

Ҳодисани АҚШ давлат департаменти расман қоралаб чиқди. Давлат котиби Энтони Блинкеннинг баёнотида воқеа «Лукашенко режимининг 120 йўловчи ҳаётини хавф остига қўйган ҳайратланарли хатти-ҳаракати» деб аталди. Литва полицияси ҳодиса юзасидан расмий суриштирув бошлади, у жиноят кодексининг иккита — самолётни эгаллаб олиш ва одамларни ноқонуний ушлаб туриш моддалари бўйича олиб борилмоқда.

Роман Протасевич билан бирга унинг севгилиси ҳам қўлга олинган. У Вильнюсда яшовчи 23 ёшли Россия фуқароси Софя Сапегадир. Сапега ўқийдиган Европа гуманитар университети Беларусь ҳукуматидан уни зудлик билан озод этишни талаб қилди. Рейс йўловчиларидан бирининг айтиб беришича, самолёт қўнишидан аввалроқ Протасевич қизга ўз компьютери ва телефонини берган, Минскдан учиб чиққанларида эса қиз бортда бўлмаган. Яна бир йўловчи эса Афинада самолётга ўтирган яна тўрт киши ҳам Вильнюсга улар билан бирга учиб келмаганини айтган ва улар махсус хизмат ходимлари бўлганини тахмин қилган.

Йўловчиларнинг айтишича, қўниш олдидан салонда ҳеч қандай ҳодиса бўлмаган. Улардан бирининг сўзларига кўра, учувчи шунчаки йўналишни кескин ўзгартирган ва самолётни Минскка қўндиришини айтган, бунинг сабабини эса изоҳламаган. «Кейинроқ тушунтириб беришни ваъда қилди, аммо тушунтирмади», — деди йўловчи. Яна бир йўловчининг айтишича, Протасевич, бошқалардан фарқли ўлароқ, икки марта тинтув қилинган — бошиданоқ уни куч тузилмалари ходимлари кузатиб борган ва унинг сумкасини икки марта кўздан кечиришган, аммо у самолётдан чиққандан кейин дарҳол эмас, орадан бир неча соат ўтиб, йўловчилар аэропортдаги залда ўтирган вақтида қўлга олишган. Яна бир йўловчи аёлнинг таъкидлашича, қўнишдан олдин Протасевич борт кузатувчисига: «Бундай қилманг, мен қочқинман, улар мени ўлдиради», — деган. «Қилишга мажбурмиз, бошқа йўлимиз йўқ, Ryanair’нинг халқаро мажбуриятлари шунақа», — деган бунга жавобан борт кузатувчиси.

Ryanair компанияси Минскка қўнишни Беларусь ҳукумати талаб қилганини тасдиқлади. «Рейс экипажи Беларусь ҳаво ҳаракати бошқармаси томонидан бортда хавфсизликка потенциал таҳдид борлиги ҳақида огоҳлантирилди ва бортни энг яқин аэропорт — Минскка йўналтириш ҳақида кўрсатма олди», дейилади авиаташувчи баёнотида. Самолёт ўша вақтда ўзига яқинроқ бўлган Вильнюсга эмас, Минскка қўнгани сабабига авиакомпания аниқлик киритмади. Шу билан бирга, Ryanair бош директори Майкл O'Лири ҳодисани «давлат қароқчилиги» дея тавсифлади.

Авиамуҳандис Вадим Лукашевич парвоз баландлиги ва тезлиги ҳақидаги маълумотларни таҳлил қилиб, учувчилар «охиригача Вильнюсга интилган ва уларни таъқиб қилаётган қирувчи самолётдан деярли қутулган», деган фикрни билдирди — белгиланган аэропортга яқинлашганига қарамай, самолёт оддий ҳолатда бўладигандек, пастлашни бошламаган ва тезликни камайтирмаган. Лукашевич тахмин қилишича, экипаж «Беларусь қирувчи самолётидан улар бўйсунмаса, ўт очиши ҳақида огоҳлантириш олганидан кейингина» ортга бурилган.

Айни вақтда Беларусь расмий ОАВларида диспетчернинг экипаж билан суҳбати дея таъкидланаётган аудиоёзув тарқалди, унда «диспетчер» «экипаж»дан Минскка қўниш қарори кимнинг «тавсияси» билан қабул қилингани ҳақида сўрамоқда, унга эса «бу бизнинг тавсияларимиз» деб жавоб берилган.