Ryanair reysining Minskka majburiy qo‘ndirilishi Yevroittifoq sammitida muhokama qilinadi. Aviakompaniyalar Belarus ustidan uchishdan bosh tortmoqda. Asosiy ma’lumotlar

23-may kuni kunduzi Afinadan Vilnyusga yo‘l olgan Ryanair aviakompaniyasi samolyoti Minskka shoshilinch qo‘ndi. Uning bortida Nexta Telegram kanalining sobiq bosh muharriri Roman Protasevich bor edi — samolyot qo‘nganidan keyin u qo‘lga olindi, qolgan yo‘lovchilar esa yetti soatdan keyin parvozni davom ettirish uchun qo‘yib yuborildi. Belarus hukumati qayd etishicha, uchuvchilar bortda xavfsizlikka tahdid tufayli Minskka qo‘nish haqida qaror qabul qilgan. Qo‘nishga qadar samolyotga qiruvchi samolyot hamrohlik qilib borgan. Meduza ushbu mavzu bo‘yicha hozirga qadar ma’lum bo‘lgan tafsilotlarni keltirib o‘tdi.

Samolyot bilan bog‘liq voqea Yevroittifoq sammiti kun tartibiga kiritilgan. U 24-may, dushanba kuniyoq, forum ishining birinchi kunida muhokama qilinadi. Yevropa Kengashi raisi Sharl Mishelning bayonotida ta’kidlanishicha, hodisa “oqibatlarsiz qolmaydi”. Ehtimoliy variantlar orasida — Belarus osmonidan o‘tadigan parvozlarni taqiqlash, Belavia aviakompaniyasining Yevroittifoq mamlakatlari aeroportlariga reyslarni amalga oshirishini taqiqlash, shuningdek, samolyot bilan bog‘liq hodisaga aloqador odamlarga qarshi shaxsiy sanksiyalar bor. airBaltic aviakompaniyasi parvozlar Belarus hududi osmonidan o‘tmasligi uchun allaqachon ularning yo‘nalishini o‘zgartirishni boshladi.

Hodisani AQSh davlat departamenti rasman qoralab chiqdi. Davlat kotibi Entoni Blinkenning bayonotida voqea “Lukashenko rejimining 120 yo‘lovchi hayotini xavf ostiga qo‘ygan hayratlanarli xatti-harakati” deb ataldi. Litva politsiyasi hodisa yuzasidan rasmiy surishtiruv boshladi, u jinoyat kodeksining ikkita — samolyotni egallab olish va odamlarni noqonuniy ushlab turish moddalari bo‘yicha olib borilmoqda.

Roman Protasevich bilan birga uning sevgilisi ham qo‘lga olingan. U Vilnyusda yashovchi 23 yoshli Rossiya fuqarosi Sofya Sapegadir. Sapega o‘qiydigan Yevropa gumanitar universiteti Belarus hukumatidan uni zudlik bilan ozod etishni talab qildi. Reys yo‘lovchilaridan birining aytib berishicha, samolyot qo‘nishidan avvalroq Protasevich qizga o‘z kompyuteri va telefonini bergan, Minskdan uchib chiqqanlarida esa qiz bortda bo‘lmagan. Yana bir yo‘lovchi esa Afinada samolyotga o‘tirgan yana to‘rt kishi ham Vilnyusga ular bilan birga uchib kelmaganini aytgan va ular maxsus xizmat xodimlari bo‘lganini taxmin qilgan.

Yo‘lovchilarning aytishicha, qo‘nish oldidan salonda hech qanday hodisa bo‘lmagan. Ulardan birining so‘zlariga ko‘ra, uchuvchi shunchaki yo‘nalishni keskin o‘zgartirgan va samolyotni Minskka qo‘ndirishini aytgan, buning sababini esa izohlamagan. “Keyinroq tushuntirib berishni va’da qildi, ammo tushuntirmadi”, — dedi yo‘lovchi. Yana bir yo‘lovchining aytishicha, Protasevich, boshqalardan farqli o‘laroq, ikki marta tintuv qilingan — boshidanoq uni kuch tuzilmalari xodimlari kuzatib borgan va uning sumkasini ikki marta ko‘zdan kechirishgan, ammo u samolyotdan chiqqandan keyin darhol emas, oradan bir necha soat o‘tib, yo‘lovchilar aeroportdagi zalda o‘tirgan vaqtida qo‘lga olishgan. Yana bir yo‘lovchi ayolning ta’kidlashicha, qo‘nishdan oldin Protasevich bort kuzatuvchisiga: “Bunday qilmang, men qochqinman, ular meni o‘ldiradi”, — degan. “Qilishga majburmiz, boshqa yo‘limiz yo‘q, Ryanair’ning xalqaro majburiyatlari shunaqa”, — degan bunga javoban bort kuzatuvchisi.

Ryanair kompaniyasi Minskka qo‘nishni Belarus hukumati talab qilganini tasdiqladi. “Reys ekipaji Belarus havo harakati boshqarmasi tomonidan bortda xavfsizlikka potensial tahdid borligi haqida ogohlantirildi va bortni eng yaqin aeroport — Minskka yo‘naltirish haqida ko‘rsatma oldi”, deyiladi aviatashuvchi bayonotida. Samolyot o‘sha vaqtda o‘ziga yaqinroq bo‘lgan Vilnyusga emas, Minskka qo‘ngani sababiga aviakompaniya aniqlik kiritmadi. Shu bilan birga, Ryanair bosh direktori Maykl O’Liri hodisani “davlat qaroqchiligi” deya tavsifladi.

Aviamuhandis Vadim Lukashevich parvoz balandligi va tezligi haqidagi ma’lumotlarni tahlil qilib, uchuvchilar “oxirigacha Vilnyusga intilgan va ularni ta’qib qilayotgan qiruvchi samolyotdan deyarli qutulgan”, degan fikrni bildirdi — belgilangan aeroportga yaqinlashganiga qaramay, samolyot oddiy holatda bo‘ladigandek, pastlashni boshlamagan va tezlikni kamaytirmagan. Lukashevich taxmin qilishicha, ekipaj “Belarus qiruvchi samolyotidan ular bo‘ysunmasa, o‘t ochishi haqida ogohlantirish olganidan keyingina” ortga burilgan.

Ayni vaqtda Belarus rasmiy OAVlarida dispetcherning ekipaj bilan suhbati deya ta’kidlanayotgan audioyozuv tarqaldi, unda “dispetcher” “ekipaj”dan Minskka qo‘nish qarori kimning “tavsiyasi” bilan qabul qilingani haqida so‘ramoqda, unga esa “bu bizning tavsiyalarimiz” deb javob berilgan.