Ўзбекистонда эски намунадаги 25 сўм ва ундан кичик бўлган танга ва банкнотлар 1 мартдан бошлаб муомаладан чиқарилиши хабар берилган эди. Марказий банк бунинг сабаби юзасидан кўплаб мурожаатлар бўлаётгани сабабли мутахассис изоҳини тақдим этди.
Қайд этилишича, ушбу ўзгариш нақд пулларнинг номинал қаторини оптималлаштириш мақсадида амалга оширилмоқда. Бутун дунёда амал қилинадиган муомаладаги пул белгиларининг номинал қаторини белгилаш назариясига кўра, энг кичик номиналдаги пул белгиси (асосан, танга кўринишида) ўртача кунлик иш ҳақининг 1/1000 қисмини ташкил этиши лозим.
Мазкур ҳисоб-китобларга кўра, Ўзбекистонда бу нисбат 85,2 ни ташкил этади (Давлат статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2019 йил якунида ўртача ойлик ҳисобланган иш ҳақи — 2 324,5 минг сўм, даромад солиғи чегирилганда — 2 045,6 минг сўм). Шунга кўра, республикада нақд пулдаги ҳисоб-китоблар учун энг кичик номиналдаги пул белгисининг 50 сўмлик танга бўлиб қолиши юқоридаги назарияга асосланган.
Бундан ташқари, 1994—2001 йилларда муомалага киритилган 25 сўмлик ва ундан кичик номиналдаги тангалар ҳамда банкнотлар мамлакатдаги иқтисодий жараёнлар, нархлар ўзгариши каби омиллар таъсирида табиий равишда муомаладан чиқиб кетган бўлиб, бугунги кунда нақд пулдаги тўловларда улардан умуман фойдаланилмаяпти.
Ушбу номинал қийматдаги пул белгиларига талаб бўлмаганлиги сабабли 2006 йилдан буён Марказий банк ҳам бундай қийматдаги тангалар зарб қилинмаяпти ва банкнотлар босиб чиқармаяпти.
Шу сабабли 25 сўм ва ундан кичик қийматдаги эски намунадаги тангалар ва банкнотлар 2020 йил 1 мартдан бошлаб қонуний тўлов воситаси сифатида ўз кучини йўқотади ва уларни айирбошлаш муддати 2021 йил 1 январгача этиб белгиланган.
Бундай ҳолатда аҳоли томонидан харид қилинган товарлар учун тўловлар нақд пул шаклида амалга оширилганда товарлар умумий қийматини 50 сўмга яхлитлаган ҳолда ҳисоб-китоб қилиниши тавсия этилади.
Масалан, бугунги кунда аҳоли фойдаланаётган табиий газ нархи 1 метр куб – 380 сўм, электр энергияси нархи 1кВт/соат – 295 сўм бўлиб, фуқаро 212 метр куб табиий газ ва 115 кВт/соат электр энергияси учун тўловларни амалга оширмоқчи.
Бунда табиий газ учун – 80 560 сўм, электр энергияси учун – 33 925 сўм тўланиши лозим бўлгани ҳолда тўловни нақд шаклда амалга оширмоқчи бўлган фуқаро банк тўлов ҳужжатини табиий газ бўйича 80 550 сўмга, электр энергияси бўйича 33 950 сўмга расмийлаштириши мумкин.
Яхлитлаш нақд пулсиз ва банк карталари орқали амалга ошириладиган ҳисоб-китобларга татбиқ этилмайди.
Маълумот учун, 2019 йилнинг 1 июлидан 50 сўмлик ва 100 сўмлик банкнотлар муомаладан чиқарилди. 2020 йилнинг 1 июлидан бошлаб 200 сўмлик ва 500 сўмлик банкнотлар ҳам тўлов қобилиятини йўқотади.
Изоҳ (0)