Оксфорд тадқиқотчилари Ўзбекистондаги «троллар фабрикаси» ҳақида сўзлаб берди

Оксфорд университети тадқиқотчилари 70 мамлакатларида компаниянинг ижтимоий тармоқларида жамоатчилик фикрини тарғиб қилиш, мухолифатни бостириш ва манипуляция қилиш далилларини топди. Улар орасида Ўзбекистон ҳам бор, деб хабар беради Spot.

Оксфорд интернет институти — ижтимоий ва компьютер фанлари факультети бўлиб, у ахборот, алоқа ва технологияларни ўрганиш билан шуғулланади. Факультет Оксфорд университети ижтимоий фанлар бўлинмаси таркибига киради.

Ахборот кампаниялари, одатда, босим, таҳқирлаш ва чалғитишга қаратилган. Фейк ва манипуляцияни тарқатиш учун асосий платформа Facebook бўлиб қолмоқда. Ҳисобот муаллифлари буни 56 мамлакат мисолида исботлади, уларнинг орасида Ўзбекистон ҳам бор.

Фақат етти мамлакат Facebook ва Twitter ёрдамида ўз чегараларидан ташқарида жамоатчилик фикрига таъсир ўтказишга ҳаракат қилган: Хитой, Ҳиндистон, Эрон, Покистон, Россия, Саудия Арабистони ва Венесуэла. Бошқалар буни мамлакат ичида кун тартибини шакллантириш учун қилади.

Ҳисобот муаллифлари сохта ва манипуляция реклама орқали эмас, балки вирусга айланиб, бепул тарқатиладиган мемлар, видеолар ёки бошқа контентларни яратиш орқали тез-тез ривожланиб бораётганини таъкидлайди.

Ўзбекистон сохта аккаунтлар учун ботлардан эмас, балки ҳақиқий одамлардан фойдаланадиган бир неча мамлакатлар қаторига кирди. Улар одатда бошқа одамларнинг ўғирланган ёки бузилган аккаунтларидан фойдаланади:

Ҳисобот муаллифлари Ўзбекистондаги «троллар фабрикаси»нинг неча нафар аъзоси борлигини баҳолай олмаган. Аммо Тожикистонда 500 киши, Украинада эса 20 мингдан ортиқ киши борлиги маълум.

Асосий стратегияларга келсак, мамлакатда фақат битта нарса ишлатилади — троллар томонидан ҳужум. Мисол учун, Қозоғистонда дезинформация стратегияси фаол равишда қўлланилмоқда. Эрон каби мамлакатларда оммавий хабарларни кучайтириш каби барча спектрлар мавжуд.

Ўзбекистон, шунингдек, ахборот хуружларини қўллаб-қувватлаш, яхши маънода намоён этиш ёки чалғитишга эмас, балки зўравонлик хавфи остида қўрқитиш ва босим ўтказиш учун ташкил этилган бир неча давлатлардан бирига айланди:

Тадқиқотчилар Ўзбекистонда ахборотни манипуляция қилишнинг асосий ташкилотчилари фуқаролар эканлигини аниқлади. Мамлакатда партиялар ёки сиёсатчилар томонидан ташвиқот деярли тарқалмаганлиги маълум бўлди.

Шу сабабларга кўра, Ўзбекистон дезинформацияни тарқатиш бўйича жамоалар «ўрта салоҳият» ва изчил стратегияга эга бўлган мамлакатлар тоифасига кириб, кампанияларда бутун йил давомида фаолият юритаётган ҳақиқий ходимлар иштирок этмоқда.

Ахборот маконини бошқариш учун илмий тадқиқотлар ўтказиладиган, сезиларли даражадаги маблағ сарфланадиган, юзлаб ва минглаб ходимлар жалб қилинадиган «Юқори салоҳият»га эга давлатлар рўйхатидан фақат саккиз мамлакат — АҚШ, Россия, Хитой, Миср, Эрон, Исроил, Саудия Арабистони ва Сурия ўрин эгаллаган.