2015 йилнинг 1 сентябридан олий таълим муассасаларида тўлов-контракт асосида ўқитиш қиймати миқдорларининг 15 фоизга ошганлиги сабабли Ўзбекистон Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги талабалар ва уларнинг ота-оналарига шарҳ берди. Шарҳ матни вазирлик сайтида эълон қилинган.
Ўзбекистонда жорий этилган олий таълим тизимига мувофиқ, тест синовлари натижаларига кўра энг юқори баллар тўплаган талабалар давлат гранти бўйича бепул (ўқишга қабул қилинганларнинг ўртача 33 фоизи) ўқийди. Ўз навбатида, қабул квоталари доирасида «ўтиш» балларини тўплаган талабалар эса, уларни ўқитишга сарфланадиган харажатларни қисман қоплашни назарда тутувчи тўлов-контракт шакли асосида таълим олади.
Шу билан бирга талабаларга, уларнинг давлат гранти ёки тўлов-контракт шакли асосида ўқишидан қатъи назар, ҳар ойда стипендия тўлаб борилади. «Кўрсатиб ўтиш жоизки, хорижий давлатларда талабаларга ҳар ойлик стипендиялар тўланмайди», — дейилади вазирлик шарҳида.
Ҳозирги вақтда стипендиянинг ўртача ойлик миқдори 300 минг сўмни ёки йилига 3,6 миллион сўмни ташкил этади ва у ўқитиш қиймати контракт миқдорига тўлиқ киритилади. Бунда тўлов-контракт асосида ўқитиш қийматининг 40—60 фоизини стипендия ташкил этади, яъни талабага ўзи томонидан ўқиш учун тўланган маблағнинг тахминан ярми ўқув йили давомида ойлик стипендия кўринишида қайтарилади. Бу механизм талабаларнинг ўқишига зиён келтирган ҳолда пул ишлашга вақт сарфламасдан, бутун диққат-эътиборларини таълим олишга қаратишларига имкон яратади.
«Юқоридагиларга асосан янги ўқув йилида тўлов-контракт қиймати миқдорини индексация қилишда, асосий омил сифатида, ўтган ўқув йилида стипендия ва ўқитувчиларнинг иш ҳақи миқдорларининг 23,2 фоизга, тўлов-контракт миқдорларининг эса атиги 10 фоизга ошганлиги, аниқроғи олий таълим муассасалари харажатлари уларнинг тушумларидан тезроқ ўсганлиги инобатга олинди», — деб ёзади Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги.
Шу билан бирга, тўлов-контракт миқдорини 15 фоизга оширишда 2015 йилнинг 1 сентябридан стипендиялар ва ўқитувчиларнинг иш ҳақи миқдорини 10 фоизга оширилганлигини қоплаш лозимлиги, акс ҳолда, янги ўқув йилининг якунига келиб, олий таълим муассасаларининг бюджетдан ташқари маблағлари бўйича тегишли харажатлар учун маблағлар етишмовчилиги келиб чиқиши ҳам ҳисобга олинди.
Жумладан, жорий йилнинг 1 сентябридан тўлов-контракт қиймати бир талабани ўқитиш учун келиб чиқадиган харажатлар танланган таълим йўналиши харажатларидан келиб чиқиб, 5,8 миллион сўмдан 8,5 миллион сўмгача миқдорда белгиланди. Масалан, «Педагогика» йўналиши бўйича тўлов-контракт миқдори 5,8 миллион сўмни ташкил этгани ҳолда, моддий-техник ва лаборатория базаси ҳамда педагогик ставкалар сонига (ўқитувчиларга) талаб юқори бўлган «Соғлиқни сақлаш» йўналишида 7,65 миллион сўмни ташкил этади.
«Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, талабага тўланаётган стипендияни ҳисобга олмаган ҳолдаги ўқитиш учун тўловнинг хақиқий миқдори 2,2—4,9 миллион сўмни ёки 850-1900 долларни ташкил этмоқда, бу эса Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги давлатлари, айниқса, узоқ хорижий давлатлардаги олий таълим муассасаларида ўқитиш қийматидан бир неча бор пастдир», — дейилади шарҳда.
Яна таъкидлаш лозимки, контракт асосида таълим олаётган талабалар томонидан амалга оширилаётган тўловлар олий таълим муассасалари жорий харажатларининг фақат маълум бир қисмини қоплайди, қачонки, олий таълим муассасаларининг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш, ўқув ва ижтимоий инфратузилмасини модернизация қилиш, замонавий ўқув-лаборатория ускуналари, компьютер техникаси ва мебеллар билан жиҳозлаш, кутубхона фондини тўлдириш ва бошқа харажатларнинг 90 фоизидан ошиғи давлат маблағлари ҳисобидан амалга оширилмоқда.
«Хусусан, Ўзбекистон Республикаси Президенти Қарори билан тасдиқлаган олий таълим муассасалари моддий-техника базасини модернизация қилиш Дастури доирасида 2011—2014 йиллар давомида олий таълим муассасалари биноларини қуриш, реконструкция қилиш ва мукаммал таъмирлаш ҳамда уларни жиҳозлаш ишлари учун Давлат бюджети ҳисобидан 504,6 миллиард сўм маблағ ажратилди. Натижада, 21 та олий таълим муассасасида 105 та объект янгидан фойдаланишга топширилди, жумладан, жами 43 минг ўқув ўрнига эга бўлган 55 та ўқув биноси, 9 минг ўринга эга бўлган 33 та талабалар турар-жойи, 13 та спорт иншооти ва бошқа инфратузилма объектлари шулар жумласидандир», — деб ёзади вазирлик.
Фойдаланишга топширилган барча объектлар мебель ва инвентарлар, замонавий ахборот-коммуникация техникалари ва ўқув-лаборатория ускуналари билан жиҳозланган. 2015 йилда эса, мазкур мақсадлар учун Давлат бюджетидан 312,4 миллиард сўм маблағ ажратилди, бу ўз навбатида, 15 та олий таълим муассасасида яна 45 та янги объектни фойдаланишга топшириш имконини беради.
«Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги талабаларни ва уларнинг ота-оналарини қизиқтирган барча саволларга, шу жумладан, ўқиш учун тўлов шакли, талабалар ва уларнинг ота-оналари томонидан таълим олиш учун иш хақидан йўналтириладиган маблағларга қўлланиладиган имтиёз ва енгилликлар қўллаш тартибига тааллуқли, шунингдек, таълим кредити ва бошқа саволларга ёзма шаклда ҳамда давлат интерактив хизматлари орқали жавоб беришга тайёрлигини маълум қилади», — дея қўшимча қилинган вазирлик шарҳида.
Изоҳ (0)