O‘zbekistonda kelgusi uch yil davomida ham energetikani byudjet subsidiyalari bilan moliyalashtirish davom ettiriladi. Bu haqda Iqtisodiyot va moliya vazirligi eʼlon qilgan davlat byudjeti loyihasida keltirilgan.
Mamlakatda tabiiy gaz import qilingan va ishlab chiqarilgan qiymatidan past narxda sotilishi hisobiga ko‘rilgan zarar davlat byudjetidan qoplab kelinadi. Masalan, 2023-yilda tabiiy gaz narxidagi tafovut uchun byudjetdan subsidiyalarga 18 trillion so‘m to‘langan. Joriy yil uchun salbiy farqni qoplash uchun 9,5 trillion so‘m ajratilishi belgilangan. Va bu mablag‘lar gaz taʼminoti korxonasiga yarim yil ichida to‘lab bo‘lingan.
Yangi loyihaga ko‘ra, 2025-yilda byudjetdan ajratiladigan jami subsidiyalar miqdori 28,3 trillion so‘m bo‘lishi kutilmoqda. Shundan qariyb 12,3 trillion so‘mi energetika sohasini qo‘llab-quvvatlashga sarflanadi. Xususan, tabiiy gazni sotib olish va sotish narxlaridagi tafovutni qoplashga 7 trillion so‘m, elektr energiyasidan ko‘rilgan zararni so‘ndirishga 500 milliard so‘m subsidiya beriladi.
Tabiiy gazdan ko‘rilgan zararni byudjetdan qoplash 2026-yilda (6,5 trillion so‘m) ham, 2027-yilda (6,9 trillion so‘m) ham davom ettiriladi.
O‘tgan va joriy yilda mamlakatda tabiiy gaz va elektr energiyasi narxlari sezilarli darajada oshirilgan. Va bu jarayon 2025-yilda ham davom etishi belgilangan. Biroq byudjetdan energetikaga berilayotgan subsidiyalar to‘xtatilishi kutilmayapti.
Energetika vaziri Jo‘rabek Mirzamahmudov tariflar oshirilishi elektr energiyasi va tabiiy gaz yetkazib berishdagi xarajatlarning bir qismini qoplash bilan bog‘liqligini aytgandi.
“Hozirda bu mahsulotlarni ishlab chiqarishdan yetkazib berishgacha bo‘lgan xarajatlar to‘liq qoplanmayapti. Shuning uchun mazkur yo‘nalishlarga byudjetdan juda katta subsidiyalar ajratilyapti”, degan vazir.
Avvalroq Iqtisodiyot va moliya vaziri o‘rinbosari Ahadbek Haydarov subsidiyalashni birdan bekor qilish imkonsizligini aytgandi. Mulozim tariflarni bosqichma-bosqich mahsulot tannarxidan kelib chiqqan holda o‘zgartirish va subsidiyalarni kamaytirish yo‘lidan borilishini taʼkidlagan.
“Maqsadimiz o‘rta muddatlarda gaz va elektr energiyasi uchun subsidiya miqdorini qisqartirib, manzilliligini taʼminlashdan iborat. 2023-yilgi subsidiya miqdori 18 trillion so‘m bo‘ladi. Keyingi yili (2024-yil — tahr.) bu summa 9,5 trillion so‘mga pasaytiriladi. Undan keyin yana ikki baravarga pasaytirib, bo‘shagan pullar birinchi navbatda ijtimoiy sohaga va aholining ijtimoiy himoyasiga sarflanadi”, —degan vazirlik rasmiysi.
Yana qaysi tarmoqlarga subsidiya beriladi?
2025-yilgi davlat byudjeti xarajatlari doirasida yana bir qator tarmoqlarga subsidiyalar ajratiladi. Jumladan, nodavlat bog‘chalarga 3,8 trillion so‘m, aholi tomonidan uy-joylar sotib olish uchun 2,5 trillion so‘m subsidiya yo‘naltirilishi kutilmoqda.
Shu bilan birga, jamoat transporti zararlarini qoplashga 2,7 trillion so‘m, tadbirkorlikni rivojlantirish va aholi bandligini taʼminlashga 2,7 trillion so‘m subsidiya moliyalashtiriladi.
Kelgusi yilda mamlakatda qishloq va suv xo‘jaligi sohasiga 2,5 trillion so‘m, geologiya-qidiruv ishlariga 900 milliard so‘m subsidiya berilishi prognoz qilingan.
Izoh (0)