Ukraina 2020-2024 yillar oralig‘ida dunyoning eng yirik qurol importchisiga aylandi. Ko‘rsatkich 2015-2019 yillarga nisbatan deyarli 100 barobar oshdi. Shu bilan bir vaqtda Rossiya harbiy-sanoat korxonalarining eksporti 64% ga kamaydi. Bu haqda Stokgolm Xalqaro Tinchlik Tadqiqot Instituti (SIPRI) hisobotida so‘z boradi.
Hisobotda qayd etilgan so‘nggi 4 yillik davrda Ukrainaga eng ko‘p qurol yetkazib bergan davlat AQSH bo‘lib, umumiy hajmning 45% ini ta’minladi. Keyingi o‘rinlarda Germaniya (12%) va Polsha (11%) turadi. Umuman olganda, Rossiyaning 2022-yilgi bosqinidan so‘ng kamida 35 davlat mamlakatga qurol-yarog‘ yetkazib bergan.
SIPRI tahlilchilariga ko‘ra, AQSH tomonidan NATO davlatlariga qurol yetkazib berish hajmi sezilarli darajada ortgan. 2020-2024 yillarda alyans a’zolarining qurol importi avvalgi besh yillik davrga nisbatan 105% ga oshgan. Shu bilan birga, so‘nggi 20 yil ichida birinchi marta AQSH qurol eksportining eng katta qismi Yevropaga (35%) yo‘naltirildi, Yaqin Sharq esa 33% bilan ikkinchi o‘ringa tushdi. Amerika harbiy sanoat korxonalarining eng yirik mijozi Saudiya Arabistoni bo‘lib, u umumiy hajmning 12% ini tashkil etmoqda.
Institut hisobotida ta'kidlanishicha, mazkur to‘rt yilda Qo‘shma Shtatlarning qurol-yarog‘ eksporti 21% ga oshib, jahon bozoridagi ulushi 35% dan 43% ga yetgan. Ushbu davrda AQSH jami 107 ta davlatga qurol yetkazib berdi.
Dunyoning ikkinchi yirik qurol eksportchisi Fransiya bo‘lib, uning ulushi 9,6% ni tashkil etadi. Keyingi o‘rinlardan Rossiya (7,8%), Germaniya (5,6%), Xitoy (5,9%) va Italiya (4,8%) joy oldi. Pekin qurol eksportini oshirishga zo‘r berib harakat qilayotgan bo‘lsa-da, ko‘plab yirik mamlakatlar siyosiy sabablarga ko‘ra xitoyliklar bilan shartnoma imzolashga shoshilmayapti. Rossiyaning qurol eksporti esa 2015-2019 yil bilan solishtirganda 64% ga kamaydi. Pasayish tendensiyasi allaqachon 2020-2021 yillarda boshlangan.
Rossiyaning eng yirik an'anaviy xaridorlari Hindiston va Xitoy rus qurollariga bog‘liqligini kamaytirmoqda. Ulardan birinchisi boshqa davlatlar, jumladan AQSH va Fransiya kabilarga qiziqish bildirayotgan bo‘lsa, ikkinchisi o‘z ichki imkoniyatlarini jadallik bilan rivojlantirmoqda. Shu bois Moskva Afrikaning qashshoq davlatlariga chegirmalar berish orqali o‘z ta'sirini ushlab qolishga harakat qilyapti.
SIRPI hisobotida qayd etilishicha, bir zamonlar Yer sharining yarimini qurollantirgan Moskva 2020-2024 yillarda atigi 33 davlatga qurol sotdi. Rossiya eksportining uchdan ikki qismi Hindiston (38%), Xitoy (17%) va Qozog‘istonga (11%) to‘g‘ri keldi.
Izoh (0)