O‘zbekistonda pensiya taʼminoti uchun davlat byudjetidan yildan yilga ko‘proq mablag‘ ajratilayotgani xavotirli. Jamg‘arib boriladigan pensiya tizimiga o‘tish vaziyatni yaxshilaydi. Bu haqda iqtisodchilar Abdulla Abduqodirov va Otabek Bakirov YouTube’dagi “Dialog” loyihasida fikr bildirdi.
Otabek Bakirovning aytishicha, mamlakatda pensiya xarajatlari tez o‘sayotgani jiddiy signal hisoblanadi.
“Yildan yilga pensiya uchun byudjetdan ajratilayotgan transfertlar summasi oshib borayotgani xavotirli. Bugun pensiya bilan bog‘liq xarajatlar miqdori iqtisodiyotimiz va byudjet daromadlarimizdan tezroq o‘smoqda”, dedi iqtisodchi.
Strategik islohotlar agentligi direktorining birinchi o‘rinbosari Abdulla Abduqodirov fikriga ko‘ra, respublikada pensiya va nafaqa oluvchilar soni daromad solig‘i to‘lovchilar sonidan tez o‘smoqda.
“Bugungi kunda 37 million nafardan ortiq aholimiz bor. Shundan 19 million nafari mehnatga layoqatli. Hozirda o‘zini o‘zi band qilgan aholi soni 3,5 million kishi. Daromad solig‘i to‘laydiganlar esa 5,5–6 million kishi atrofida. Qolgan aholi qayerda? Qanday tirikchilik qilyapti? Mayli, 3–4 million nafari chet elga ishlagani chiqib ketgan, deylik. Qolgani yashirin iqtisodiyotda tirikchilik qilyapti. Umumiy pensiya oluvchilar soni 3,5 million nafardan ortiq, buning ustiga nafaqa oluvchilar ham alohida hisoblanadi. Daromad solig‘i to‘lovchilar bilan pensiya va nafaqa oluvchilar sonidagi farq torayib boryapti. Pensiya va nafaqa oluvchilar soni daromad solig‘i to‘lovchilar sonidan tezroq o‘smoqda”, dedi mutaxassis.
Suhbat davomida Otabek Bakirov jamg‘arib boriladigan pensiya taʼminotiga o‘tish g‘oyasi haqida gapirdi.
“2004-yili jamg‘arib boriladigan pensiya tizimida ilk tamal toshi qo‘yilgan paytda ish haqidan 1 foiz o‘tkazilardi. 2017-yilgacha bu miqdor 2–3 foizga yetgandi. Yildan yilga oshirib borish rejalari bor edi, deb o‘ylayman. Hozir, adashmasam, shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiyaga 12 foizli daromad solig‘i ichidan 0,1 foizi o‘tkaziladi. Bu hech qanaqa effekt yasamaydi. Xalq bankidagi shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya taʼminoti pullarining asosiy qismi ham 2018-yilgacha yig‘ilgan. Chunki undan keyingi yillarda ajratma miqdori keskin tushirib yuborilgani hisobiga uning o‘sishi sekinlashgan. Pensiya islohoti deyilganda jamg‘arib boriladigan pensiya taʼminotiga o‘tish g‘oyasi bormi?” deya savol qo‘ydi iqtisodchi.
Abdulla Abduqodirovning taʼkidlashicha, hukumatda bunday g‘oya mavjud.
“Bu masala 2019-yilda prezident tomonidan qo‘yilgandi. O‘rtada koronavirus pandemiyasi bo‘lib qoldi. Keyin ushbu masala ikkinchi darajaga tushdi. Hozir yana qayta ko‘tarilyapti, kun tartibiga qo‘yilmoqda. Iqtisodiyot va moliya vazirligi hamda uning qoshidagi Pensiya jamg‘armasi bu ishni amalga oshiryapti”, dedi agentlik rasmiysi.
Otabek Bakirovning taʼkidlashicha, jamg‘arib boriladigan pensiya tizimiga to‘liq o‘tish uchun 25 yil ketadi.
“Jamg‘arib boriladigan pensiya taʼminotiga o‘tishni bugun 18–20 yoshga to‘lib, mehnat bozoriga kirayotgan fuqarolar bilan boshlasak, tizim 2050-yilda to‘la-to‘kis ishlab ketishi mumkin. Ungacha parallel ravishda davlat pensiya taʼminoti ham ishlaydi. Biroq uning ulushi kamayib boradi. Jamg‘arib boriladigan pensiya taʼminoti ulushi esa ortib boradi. Men buni shunday tasavvur qilaman”, dedi iqtisodchi.
Abdulla Abduqodirov ham mazkur fikrni qo‘llab-quvvatladi. Uning qo‘shimcha qilishicha, pensiya uchun ajratmalar va jamg‘arma mablag‘lari miqdorini banklar orqali ko‘paytirish mumkin.
“Davlat tomonidan bir yilda, masalan, 5 trillion so‘m pulni pensiya jamg‘armasi qilamiz, kim buni maksimal miqdorda ko‘paytirib bera oladi, degan masala qo‘yilishi kerak. Bu mablag‘larni 5 yoki 10 yilga oladigan banklar o‘rtasida tender o‘tkazish lozim. Va pullarni ijtimoiy shartnoma asosida banklarga topshirish kerak. Bir necha banklarga topshirilsa, bitta boshqaruvchiga ishonib qolmaysiz”, dedi Abdulla Abduqodirov.
Avvalroq Otabek Bakirov Telegram’da aholining “Xalq banki”da saqlanayotgan shaxsiy pensiya jamg‘armalarini yuqori daromadli shartlarni taklif etadigan tijorat banklariga auksion tarzida kamida 5 yilga joylashtirilishi zarurligini yozgandi. Shu bilan birga, Strategik islohotlar agentligi O‘zbekiston pensiya tizimini takomillashtirish uchun qator takliflar bergan.
Izoh (0)