“Aslida, bir mamlakat ikkinchisi bilan urishsa yoki jazolamoqchi bo‘lsa, savdoni cheklaydi” — iqtisodchi O‘zbekistondagi proteksionizm haqida

Bir mamlakat ikkinchisi bilan urishsa yoki jazolamoqchi bo‘lsa, savdoni cheklaydi. O‘zbekiston esa hech kim bilan urishmasdan turib, o‘z-o‘ziga chet el bilan savdoni cheklamoqda. Bu haqda iqtisodchi Behzod Hoshimov fikr bildirdi.

Iqtisodchining yozishicha, savdoga maʼsullar “jazolovchi” choralarni mamlakat iqtisodiyotiga qo‘llab kelmoqda.

Kuni kecha xabarlarda o‘qigan bo‘lsangiz kerak, G‘azodagi urush sabab Turkiya Isroilga o‘z eksportini vaqtincha cheklash chorasini qo‘lladi. Demak, Isroil Turkiyadan import qila olmaydi, eng kamida rasman. Bu Isroil iqtisodiyotiga qarshi “jazo” chorasi, deb aytmoqda Turkiya tashqi siyosati mas’ullari. Endilikda isroilliklar Turkiyadan ko‘p tovarlarni import qila olishmas ekan. Isroil Turkiyadan yiliga 5—7 milliard dollarlik import qilar edi, asosan, uy uchun tovarlar, tekstil, sovun kabi mahsulotlar. Endi esa bu tovarlarni Isroil import qila olmaydi. Isroilda bu chorani “savdo urushi” deb talqin qilishyapti. Ha, to‘g‘ri o‘qidingiz. Isroilliklar tabiiy ravishda bundan norozi va qarama-qarshi choralar qo‘llash bilan tahdid qilishmoqda, — deb yozgan mutaxassis.

Behzod Hoshimov mavzuni tahlil qilar ekan, bu masala O‘zbekistondagi proteksionistlar mantig‘i bilan o‘ylansa, Isroil mazkur cheklovdan xursand bo‘lishi, “endi 5—7 millard dollar Turkiyaga chiqib ketmaydi”, deyilishi kerak edi.

Lekin isroilliklar mantiqiy ravishda to‘g‘ri xulosa qilishyapti: hatto bir mamlakatdan importning cheklanishi Isroil iqtisodiyoti va xalqi uchun zarar. Turkiya bu chorani kiritganidan ko‘zlagan maqsadi ham aynan shu. O‘zbekistondagi savdoga maʼsullar hech qanday siyosiy kontekstsiz shu “jazolovchi” choralarni iqtisodiyotimizga qo‘llab kelishmoqda, yaʼni savdoni, jumladan, importni necha yildirki, o‘zlari cheklab kelishmoqda. Nafaqat qaysidir bitta mamlakatdan, balki dunyodagi barcha mamlakatlarda ishlab chiqarilgan tovarlarga cheklovlar qo‘yib kelishmoqda. Aslida, bir mamlakat ikkinchisi bilan urishsa yoki jazolamoqchi bo‘lsa, savdoni cheklaydi. Biz esa hech kim bilan urishmasdan turib, o‘zimiz o‘zimizga chet el bilan savdoni cheklamoqdamiz, — deya fikr bildirdi iqtisodchi.

Hoshimovning qo‘shimcha qilishicha, bunday cheklov choralari “importni kamaytirish” va “dollar chiqib ketishi yomon”, degan mantiq bilan asoslab ham kelinmoqda.

Boshqa mamlaktlarda esa, qaysidir bir mamlakatdan kelgan tovarlarga nisbatan vaqtincha cheklov ham “jazo” vositasi yoki “savdo urushi” deyiladi. Rossiyaga qarshi sanksiyalarda ham shunga o‘xshagan mantiq, — deya xulosa qilgan mutaxassis.

Behzod Hoshimov savdoga katta to‘siqlar qo‘yish mamlakatni qashshoqlashtiruvchi choralardan ekani haqida ham yozgan.

Proteksionizm haqidagi diskussiyada katta mantiqiy xatolardan biri shuki, xuddi hozir O‘zbekiston importga va bozorga ochiq mamlakatdek gapiriladi. Bu umuman haqiqatdan uzoq. Biz savdoga ochiq mamlakat emasmiz. Importga chegaralar juda katta va ko‘p, demak, eksportning ham buni deb raqobatbardoshligi tushmoqda. Qandaydir maʼnoda, avtarkiyaga yaqin sharoitdamiz. Hozirgi yopiqlikdan ham battar yopiqlik, undan ham katta savdoga to‘siqlarni xohlash yoki talab qilish — O‘zbekistonni undan ham battar qashshoqlashtiruvchi chora, — deya fikr bildirgan u.

Avvalroq iqtisodchi O‘zbekiston istiqodiyotidagi eng katta muammolardan biri — davlatning ishlab chiqarish bilan shug‘ullanishi ekanini taʼkidlagandi.

Davlat tadbirkorlik bilan shug‘ullanishni to‘xtatishi, O‘zbekistonda davlatga tegishli barcha sanoat tarmoqlari to‘liq xususiylashtirilishi kerak. Davlatning asosiy funksiyalari bor — jamoat tovarlarini yetkazib berish, xavfsizlikni saqlash, toza havo va suv bilan taʼminlash... Avtomobillarga ballon, avtomobillar yoki temir ishlab chiqarish bu davlatning ishi emas, — deb yozgan Behzod Hoshimov.

Iqtisodchilar O‘zbekistonda erkin savdo tamoyillari samarali ishlashi uchun mamlakat tezroq Jahon savdo tashkilotiga aʼzo bo‘lishi kerakligini aytishadi. Respublika mazkur xalqaro tashkilotga aʼzolik uchun hujjat topshirganiga 30 yil bo‘ldi. Biroq hozirgacha kutilgan natijaga erishilmagan. Bundan ikki yil ilgari jurnalistlar bilan suhbatda Senat raisi o‘rinbosari Sodiq Safoyev “Jahon savdo tashkilotiga aʼzo bo‘lmasligimiz milliy va iqtisodiy manfaatlarimizni himoya qilish vositalaridan foydalanmayotganimizni bildiradi”, deya taʼkidlagandi.