Iqtisodiyot va moliya vazirligi O‘zbekiston byudjetining 2023-yil ijrosi to‘g‘risidagi dastlabki maʼlumotlarni taqdim etdi. Qayd etilishicha, o‘tgan yilda mamlakat byudjeti tarixdagi eng katta taqchillikka duch kelgan.
Byudjet defitsiti rekordi
2023-yilda O‘zbekiston konsolidatsiyalashgan byudjeti daromadlari 321,0 trillion so‘mni, xarajatlari 380,0 trillion so‘mni tashkil etdi. Bunda xarajatlar daromadlardan 59 trillion so‘mga ko‘p bo‘lib, byudjet taqchilligi yalpi ichki mahsulotga nisbatan 5,5 foizga yetgan.
Taqqoslash uchun, 2022-yilgi byudjet daromadlari 286,5 trillion so‘m, xarajatlar 321,7 trillion so‘m bo‘lgan. O‘shanda yillik byudjet defitsiti 35,2 trillion so‘m yoki YIMning 4 foizini tashkil etgan.
Maʼlumot uchun, mamlakat byudjetida 2019-yilda 13,2 trillion so‘m, 2020-yilda 26,1 trillion so‘m, 2021-yilda 40,8 trillion so‘m taqchillik kuzatilgan.
-KBAfCKa2.jpg)
2023-yilda byudjet pullari nimalarga ko‘proq sarflandi?
O‘tgan yilda davlat byudjetidan ijtimoiy soha xarajatlari uchun 137,2 trillion so‘m yo‘naltirilgan. Shundan:
- taʼlimga 61,2 trillion so‘m;
- sog‘liqni saqlash sohasiga 31,1 trillion so‘m;
- nafaqalar, moddiy yordam va kompensatsiya to‘lovlariga 19,2 trillion so‘m;
- pensiyalar uchun transfertlarga 13,8 trillion so‘m;
- madaniyat va sportga 5,3 trillion so‘m;
- fanga 1,7 trillion so‘m;
- boshqa xarajatlarga 4,9 trillion so‘m ajratilgan.
2023-yilda iqtisodiy xarajatlar uchun 42,9 trillion so‘m sarflangan. Shundan:
- tabiiy gaz narxidagi tafovut uchun subsidiyalarga 18 trillion so‘m;
- suv xo‘jaligi xarajatlari 8,7 trillion so‘m;
- sug‘oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilashga 7,7 trillion so‘m;
- aholi punktlarini obodonlashtirishga 4,7 trillion so‘m;
- uy-joy kommunal sohasiga 2,2 trillion so‘m;
- geologiya-qidiruv ishlariga 1 trillion so‘m to‘langan.
Xarajatlarning iqtisodiy tasniflari
O‘tgan yildagi xarajatlar iqtisodiy tasniflarga ajratilganda eng ko‘p mablag‘ ish haqlari uchun to‘langani maʼlum bo‘ladi — 93 trillion so‘m. Shu bilan birga:
- grantlarga 30,7 trillion so‘m;
- subsidiyalarga 29,3 trillion so‘m (shundan 20,7 trillion so‘mi energetika va geologiya-qidiruvga sarflangan);
- ijtimoiy ajratmalarga 23,9 trillion so‘m;
- tovarlar va xizmatlarga 24,5 trillion so‘m;
- ijtimoiy nafaqalarga 21,7 trillion so‘m xarajat qilingan. Davlat olgan kreditlarga xizmat ko‘rsatish foizlariga 8 trillion so‘m to‘langan.
Hududlar kesimida olganda Toshkent shahrining yillik daromad (8,2 trillion so‘m) va xarajatlari (10,3 trillion so‘m) boshqa hududlarga qaraganda eng yuqori darajada qayd etilgan. Eng kam daromad (1,4 trillion so‘m) va xarajatlar (3,1 trillion so‘m) Sirdaryo viloyati hissasiga to‘g‘ri kelgan.
Eslatib o‘tamiz, 2023-yil noyabrda Iqtisodiyot va moliya vazirligi departament direktori Sherzod Muhamedov byudjet defitsiti ortishiga bir necha sabablar borligini aytgandi.
“Byudjet taqchilligining bu qadar oshib ketishiga mahallalarda fuqarolarni qiynab kelgan iqtisodiy muammolar hal qilingani, kam taʼminlanganlarga qo‘shimcha pullar ajratilgani, pensiya va nafaqalarni belgilangan vaqtdan oldin oshirilgani taʼsir qildi. Yil yakunigacha byudjet taqchilligini 5,5 foizdan oshirmaslik choralari ko‘rilmoqda”, — degan vazirlik mas’uli.
Ma’lumot uchun, 2022-yildagi konsolidatsiyalashgan byudjet taqchilligi (-35,2 trillion so‘m) tashqi va ichki kreditlar olish, davlat aktivlarini xususiylashtirish va davlat g‘azna obligatsiyalarini chiqarish hisobidan qoplangandi.
2024-yil uchun tasdiqlangan byudjet qonuniga ko‘ra, joriy yilda mamlakatning konsolidatsiyalashgan byudjet daromadlari 375 trillion so‘mni, xarajatlari 427, 6 trillion so‘mni tashkil etishi prognoz qilingan. Bunda byudjet taqchilligi 52 trillion so‘mdan ortishi kutilmoqda.
Izoh (0)