Муҳаммад Али нафақат барча даврларнинг энг яхши боксчиси, балки BBC талқинига кўра ХХ асрнинг энг яхши спортчиси ҳамдир. Унинг таъсир доираси бокс ринги ўлчамидан ҳам кенг.
Илк катта жангида Сонни Листонни мағлуб этган Кассиус Клей ўзини буюк (greatest of all time) деб эълон қилганди. Шундан кейин у фақатгина рингда эмас, бутун дунёвий қамровда жамоатни ҳайратда қолдириб келди. Буларнинг барчаси унинг меросини ва барча даврларнинг энг яхши боксчиси деб ҳисобланишига олиб келди.
Ҳозир ҳар бир спорт турининг ўз G.O.А.Т.’лари бор, лекин энг муносиби — Али. У бутун ҳаёти давомида ўз принципларини пулдан, ҳаттоки, фаолиятидан ҳам устун қўйди.
Али — дунёвий миқёсда юлдузга айланган тарихдаги илк спортчи
Маркетинг соҳасида тадқиқотлар олиб борадиган ОнеПолл компанияси 2019 йил март ойида америкаликлар ўртасида энг жарангдор ва зерикарли сўз қайсилиги бўйича сўровнома ўтказди. Биринчи ўринни G.O.А.Т. сўзи эгаллади. Бу Greatest Of All Time — барча даврларнинг энг яхшиси иборасининг қисқартирилган шакли. Инглизчадан таржима қилинганда гоат сўзи эчки деган маънони билдиради, шунинг учун ижтимоий тармоқларда машҳур футболчилар ёни эчки эможиси қўйилади.
Бу сўзни илк бор барча даврларнинг энг яхши боксчиси Муҳаммад Али ишлатган эди. 1964 йил февраль ойида биринчи жангидаёқ Сонни Листонни сенсацион тарзда мағлуб этганидан сўнг рингда: “Мен — буюкман” деганди.
Али бир соат ичида спортнинг янги юлдузига айланмаганини тушуниш керак. У харизма ва ютуқлари жиҳатдан Диего Марадона, Майкл Жордан, Рожер Федерер ва Пеле каби йигитлардан қолишмасди.
Али билан уларнинг орасидаги фарқ шундаки, улар ўз даврининг мегаюлдузлари бўлган. Муҳаммад Али нафақат рингда жанг қиларди, балки Вьетнам уруши туфайли давлат судида қатнашган, қора танлиларнинг ҳуқуқлари учун курашган. Ҳаттоки, Паркинсон касаллиги ҳам 33 йиллик курашдан сўнг ундан устун келди. Муҳаммад спортчи рингдан ташқари ҳам кўп нарсаларга қодир бўлиш мумкинлигини исботлаб берди.
Масалан, Майкл Жордан сиёсат ҳақида гапиришни истамагани учун масхара қилинган. Шундай воқеа 1990 йилги сайловларда юз берганди. Майкл ўзи туғилган Шимолий Каролина штатида амалдаги республикачи, ирқчилиги билан танилган Жесси Хелмсга қарши курашган афроамерикалик демократ Ҳарви Гантни қўллаб-қувватлашдан бош тортди. MVP NBA совринини беш бор қўлга киритган баскетболчи нима учун рад жавобини берганини тушунтириб берди. Унинг айтишига қараганда, республикачилар ҳам кроссовка сотиб олади.
Али эса афроамерикаликларнинг АҚШдаги ҳуқуқларини ҳимоя қилувчи қаҳрамон рамзига айланган эди. Футбол қироли Пеле аполитик эканлиги, Бразилияни 1964 йилдан 1985 йилга қадар бошқарган ҳарбий диктатуранинг қора танлиларга етказган зулми каби ижтимоий муаммоларга бееътиборлиги сабаб миллионлаб бразилияликлар томонидан танқидга учраган.
Пеле барча бразилияликларга, уларга очиқчасига ирқчилик кайфияти бўлишига қарамасдан, бир хил муносабатда бўлишини кўп бор таъкидлаган. Ирқчиликка оид саволларга Пеле кўпинча, жавоб бермасди.
Ҳаттоки, ҳозир ҳам бразилияликларнинг ғазабига учраса ҳам футбол афсонаси аниқ бир позицияни эгалламайди:
“Келинг Бразилиядаги барча қаршиликлар, тўлқинларни унутамиз ва Бразилия жамоаси — бизнинг ватанимиз, бизнинг қонимиз эканини ёдга оламиз”.
Бундай нарсаларга Али умуман бошқача қарар эди. Фақатгина кўп голлар урадиган эмас, Instagramъида бошқалардан кўра кўпроқ обуначилари бор инсон эмас, тарихида ўзини енгишдан ташқари, тизим устидан ҳам ғалаба қозона олганлар у билан бир қаторда туриши мумкин.
Али фаолиятини якунлаганидан ўн йил ўтиб, Майк Тайсон у билан бир қаторда туриш имконига эга бўлганди, аммо у ўз обрўсини тўкиб юборди. Гиёҳванд моддалар, алкогол маҳсулотлар ва қамоқда ўтириш уни барбод қилди.
Флойд Мейвезер ўзини Алидан ҳам буюк деб ҳисоблайди. Унинг далиллари беъмани ва халқнинг нафратига сабаб бўлди
Муҳаммад шон-шуҳратнинг энг юқори чўққисига етганда ҳам кўп пул ва машҳурлик ҳақида бош қотирмаган. Исломни қабул қилгач, рингдан ташқари ҳаётида анча камтар ва меҳрибон инсонга айланди. Бутун дунёни кезди, турли жойларда маҳорат дарслари ўтди, кўпинча қамоқ, болалар уйи, ахлоқ тузатиш масканларига ташриф буюрарди. Битта иштироки билан кўплаб инсонлар тақдирини ўзгартириб юборарди. Майк Тайсоннинг ҳам ҳаёти ўзгаришига Муҳаммад сабабчи.
Жамоатнинг спортчига бўлган муносабати — G.O.А.Т. унвони учун муҳим далиллардан биридир. Ҳатто, рингдаги энг даҳшатли рақиб — Жо Фрэйзер ҳам қарама-қаршиликдан йиллар ўтгандан сўнг уни кечирганлигини айтди. Бу нарсаларнинг барчаси улар ўртасидаги жанглар спорт тарихидаги энг буюги бўлишига ҳисса қўшганини Жо тушунган.
Тарихга “Маниладаги триллер” номи билан кирган, улар ўртасидаги учинчи жангда Али Фрэйзерни энг кучли боксчи деб атайди. Ўзидан кейин, албатта. Али шунчаки ўзига нисбатан симпатия уйғотмайди, бутун дунёда ўн, балки юз миллионлаб одам уни чин қалбдан яхши кўради.
Рекордлар ва кўпроқ пулга эга бўлган боксчи Флойд Мейвезер ҳақида ундай деб бўлмайди. Рингдаги муваффақиятларига қарамасдан Флойд ҳар доим такаббур, мақтанчоқ, ўзига хос ҳаёт тарзига эга инсон эди. Лекин унинг Муҳаммад Алидан ҳам буюкроқман деган гапи жамоатчиликни ҳайратга солди.
“Боксчини қайси мезонлар асосида баҳолаш мумкин? Агар биз ўз идеалларимиз учун курашни ҳисобласак, ҳа, Али энг яхшиси. Агар кам зарба ўтказиб, рекордларни уришни ҳисобга олсак, Флойд Мейвезер энг яхшиси.
Муҳаммад Али — афсона. У ҳозир мен турган жойда бўлишим учун йўл очиб берган. Агар биз рекордлар ҳақида гапирадиган бўлса, кўпчилик Алининг еттита жангда чемпионлик камарини ютқазиб қўйганини унутади. Алининг олдида шляпамни ечаман, лекин мен ўзимдан кучли жангчи бор дейиш учун боксга 40 йилимни бағишламадим”, — дейди Флойд.
Бу гаплар ОАВ, спорт мухлисларининг танқидларига сабаб бўлди. Флойд энг муҳим нарсани унутганди. Мағлубиятсиз рекордлар энг кучли боксчи эканлигини англатмайди. Аксинча, боксчи мағлубиятдан кейин янада кучлироқ бўлса, бу унга қўшимча буюклик бағишлайди.
Шунинг учун у нега Америкада америкаликлар ҳам Роберто Дюран ёки Менни Пакяони ундан кўра кўпроқ яхши кўришини тушунмайди. Улар фаолияти давомида, энг аввало, ўзларини енгган ҳолда, қийинчиликларни бартараф этган.
Мейвезерда Али—Фрэйзер, Али—Форман ёки Али—Листон жангги билан тенглашадиган жанг йўқ. Шунинг учун Флойднинг айтган гапи фақат ғазабни қўзғатади. Кўпчилик Мейвезерни Буюкдан ҳам ўзини устун қўйгани учун ёқтирмайди. Молиявий муваффақият ва ижтимоий тармоқлардаги обуначилар сони урфда бўлган ҳозирги даврда Муҳаммад Алида бўлганидек ҳикоя ҳақида гап бўлиши мумкин эмас.
Бу — G.O.А.Т. фақат унга тегишли эканини билдиради.
Изоҳ (0)