Wall Street Journal gazetasida AQSH prezidenti Jo Baydenning Markaziy Osiyo davlatlari prezidentlari bilan uchrashuvidan kutilmalar haqida maqola chop etildi.
19-sentabr kungi BMT Bosh Assambleyasi doirasidagi sammit AQSH prezidenti va uning Markaziy Osiyoning besh davlati — Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmanistondan kelgan hamkasblari o‘rtasidagi ilk uchrashuv bo‘ladi. C5+1 uchrashuvi hayotiy muhim mintaqada hal qiluvchi qadam bo‘lishi mumkin.
Maqolada yozilishicha, AQSH tarixan Rossiya va Xitoyga qaraganda ancha kam ta’sirga ega bo‘lgan Yevroosiyo quruqlik markazida strategik yondashuvga muhtoj. Moskva ham, Pekin ham qiyinchiliklarga duch kelgan bir paytda Vashington Markaziy Osiyo bilan mustahkam aloqalar o‘rnatishi mumkin.
“Asosiysi, mintaqaning tabiiy yetakchisi Qozog‘iston bilan yaqin hamkorlikdir. 2021-yilda Bayden Oq uy o‘zining Milliy xavfsizlik bo‘yicha strategik yo‘l-yo‘riq bo‘yicha muvaqqat hujjatida Markaziy Osiyo haqida hatto tilga olinmaganini hisobga olsak, bu uchrashuv taraqqiyotning haqiqiy belgisidir”, — deyiladi xabarda.
AQSH o‘z raqiblarini quvib yetishda davom etmoqda. Joriy yilning may oyida Si Szinpin mintaqani Pekin orbitasiga olib chiqish maqsadida Ipak yo‘lidagi tarixiy shahar Sianda beshta prezidentni qabul qildi. 2022-yil oktabr oyida Vladimir Putin markaziy osiyolik hamkasblari bilan uchrashish uchun Qozog‘iston poytaxti Ostonaga borgandi.
“Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlari muntazam ravishda Moskva va Pekinga tashrif buyuradi. Ammo Rossiyaning halokatli urushdan zaiflashishi va Xitoyning iqtisodiy tanazzulga uchrashi Vashingtonga Markaziy Osiyo bilan yaqinroq aloqalar o‘rnatish imkoniyatini beradi. Mintaqadagi har bir davlat ichki, siyosiy va iqtisodiy o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda”, — deyiladi maqolada.
Ta’kidlanishicha, mintaqaning eng yirik iqtisodiyoti bo‘lgan Qozog‘iston juda zarur islohotlarga yo‘l ochmoqda. Eng muhimi, u yadro qurolini tarqatmaslik, terrorizmga qarshi kurash, mojarolarni hal qilish va xalqaro taraqqiyot kabi qator sohalarda o‘sib borayotgan xalqaro o‘yinchi sifatida o‘zini namoyon qilmoqda.
Mamlakat ko‘p vektorli tashqi siyosat doktrinasiga amal qiladi, ya’ni u barcha yirik global o‘yinchilar, jumladan, Rossiya, Xitoy, AQSh va Yevropa Ittifoqi bilan yaqin munosabatlarni mustahkamlashga intiladi.
“Qozog‘iston Rossiya va Xitoyga yaqinligi tufayli Vashingtonga Ukrainada kelishuvga erishish va urushdan keyingi noaniq davrda Moskva bilan munosabatlarni tiklash, shuningdek, Pekin bilan kuchayib borayotgan raqobatni yengishda yordam berishi mumkin”, — deydi maqola muallifi.
Quyida Ostona “vositachi” rolini o‘ynashi uchun Vashingtonning yordam choralari keltirilgan.
- Birinchidan, Vashington Ostonadagi siyosiy islohotlarni qo‘llab-quvvatlashi mumkin, chunki u super-prezidentlik boshqaruv shaklidan kuchli parlamentga ega, yangi siyosiy partiyalar uchun maydon va ommaviy axborot vositalari erkinligi kengaytirilgan prezidentlik respublikasiga o‘tmoqda.
- Qozog‘istonning demokratiya yo‘li Markaziy Osiyoning qolgan to‘rt davlati uchun mintaqani Moskva, Pekin va Kobul ta’siridan izolyatsiya qilish uchun namuna bo‘lishi mumkin.
- Ikkinchidan, Qozog‘iston Transkaspiy xalqaro tranzit yo‘lagi orqali mintaqa va jahon iqtisodiyoti o‘rtasidagi bog‘lovchi hisoblanadi.
Ushbu ko‘p kanalli transport arteriyasi Sharq va G‘arbni quvur, temiryo‘l, avtomobil yo‘llari va optik tolali kabellar orqali bog‘laydi. Yo‘lak Markaziy Osiyoning iqtisodiy rivojlanishini kuchaytiradi, xalqaro energiya va boshqa savdo oqimlariga hissa qo‘shadi.
AQSH sarmoya, savdo, texnologiya va global yetakchilik orqali koridorni muvaffaqiyatli amalga oshirishga yordam berishi mumkin.
“Kengroq qilib aytganda, Amerika Xitoy va Rossiyadan o‘zib ketish strategiyasini qo‘llash orqali Markaziy Osiyoga nisbatan taktik yondashuvini yangilashi kerak”, — deya xulosa qilinadi.
5-sentabr kuni Nyu-Yorkda BMT Bosh Assambleyasining 78-sessiyasi ochildi. 19—23-sentabr kunlari prezidentlar, hukumat rahbarlari va tashqi ishlar vazirlari ishtirok etadigan oliy darajadagi haftalik bo‘lib o‘tadi.
Izoh (0)