Wall Street Journal газетасида АҚШ президенти Жо Байденнинг Марказий Осиё давлатлари президентлари билан учрашувидан кутилмалар ҳақида мақола чоп этилди.
19 сентябрь кунги БМТ Бош Ассамблеяси доирасидаги саммит АҚШ президенти ва унинг Марказий Осиёнинг беш давлати — Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистон, Тожикистон ва Туркманистондан келган ҳамкасблари ўртасидаги илк учрашув бўлади. C5+1 учрашуви ҳаётий муҳим минтақада ҳал қилувчи қадам бўлиши мумкин.
Мақолада ёзилишича, АҚШ тарихан Россия ва Хитойга қараганда анча кам таъсирга эга бўлган Евроосиё қуруқлик марказида стратегик ёндашувга муҳтож. Москва ҳам, Пекин ҳам қийинчиликларга дуч келган бир пайтда Вашингтон Марказий Осиё билан мустаҳкам алоқалар ўрнатиши мумкин.
“Асосийси, минтақанинг табиий етакчиси Қозоғистон билан яқин ҳамкорликдир. 2021 йилда Байден Оқ уй ўзининг Миллий хавфсизлик бўйича стратегик йўл-йўриқ бўйича муваққат ҳужжатида Марказий Осиё ҳақида ҳатто тилга олинмаганини ҳисобга олсак, бу учрашув тараққиётнинг ҳақиқий белгисидир”, — дейилади хабарда.
АҚШ ўз рақибларини қувиб етишда давом этмоқда. Жорий йилнинг май ойида Си Цзиньпин минтақани Пекин орбитасига олиб чиқиш мақсадида Ипак йўлидаги тарихий шаҳар Сианда бешта президентни қабул қилди. 2022 йил октябрь ойида Владимир Путин марказий осиёлик ҳамкасблари билан учрашиш учун Қозоғистон пойтахти Остонага борганди.
“Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари мунтазам равишда Москва ва Пекинга ташриф буюради. Аммо Россиянинг ҳалокатли урушдан заифлашиши ва Хитойнинг иқтисодий таназзулга учраши Вашингтонга Марказий Осиё билан яқинроқ алоқалар ўрнатиш имкониятини беради. Минтақадаги ҳар бир давлат ички, сиёсий ва иқтисодий ўзгаришларни бошдан кечирмоқда”, — дейилади мақолада.
Таъкидланишича, минтақанинг энг йирик иқтисодиёти бўлган Қозоғистон жуда зарур ислоҳотларга йўл очмоқда. Энг муҳими, у ядро қуролини тарқатмаслик, терроризмга қарши кураш, можароларни ҳал қилиш ва халқаро тараққиёт каби қатор соҳаларда ўсиб бораётган халқаро ўйинчи сифатида ўзини намоён қилмоқда.
Мамлакат кўп векторли ташқи сиёсат доктринасига амал қилади, яъни у барча йирик глобал ўйинчилар, жумладан, Россия, Хитой, АҚШ ва Европа Иттифоқи билан яқин муносабатларни мустаҳкамлашга интилади.
“Қозоғистон Россия ва Хитойга яқинлиги туфайли Вашингтонга Украинада келишувга эришиш ва урушдан кейинги ноаниқ даврда Москва билан муносабатларни тиклаш, шунингдек, Пекин билан кучайиб бораётган рақобатни енгишда ёрдам бериши мумкин”, — дейди мақола муаллифи.
Қуйида Остона “воситачи” ролини ўйнаши учун Вашингтоннинг ёрдам чоралари келтирилган.
- Биринчидан, Вашингтон Остонадаги сиёсий ислоҳотларни қўллаб-қувватлаши мумкин, чунки у супер-президентлик бошқарув шаклидан кучли парламентга эга, янги сиёсий партиялар учун майдон ва оммавий ахборот воситалари эркинлиги кенгайтирилган президентлик республикасига ўтмоқда.
- Қозоғистоннинг демократия йўли Марказий Осиёнинг қолган тўрт давлати учун минтақани Москва, Пекин ва Кобул таъсиридан изоляция қилиш учун намуна бўлиши мумкин.
- Иккинчидан, Қозоғистон Транскаспий халқаро транзит йўлаги орқали минтақа ва жаҳон иқтисодиёти ўртасидаги боғловчи ҳисобланади.
Ушбу кўп каналли транспорт артерияси Шарқ ва Ғарбни қувур, темирйўл, автомобиль йўллари ва оптик толали кабеллар орқали боғлайди. Йўлак Марказий Осиёнинг иқтисодий ривожланишини кучайтиради, халқаро энергия ва бошқа савдо оқимларига ҳисса қўшади.
АҚШ сармоя, савдо, технология ва глобал етакчилик орқали коридорни муваффақиятли амалга оширишга ёрдам бериши мумкин.
“Кенгроқ қилиб айтганда, Америка Хитой ва Россиядан ўзиб кетиш стратегиясини қўллаш орқали Марказий Осиёга нисбатан тактик ёндашувини янгилаши керак”, — дея хулоса қилинади.
5 сентябрь куни Нью-Йоркда БМТ Бош Ассамблеясининг 78-сессияси очилди. 19—23 сентябрь кунлари президентлар, ҳукумат раҳбарлари ва ташқи ишлар вазирлари иштирок этадиган олий даражадаги ҳафталик бўлиб ўтади.
Изоҳ (0)