Hukumat xususiylashtirish dasturi tashabbusi bilan chiqqanidan so‘ng O‘zbekiston bank sektorini davlat kapitali tomonidan qo‘llab-quvvatlash siyosiy banklarga o‘tdi. Bu haqda Fitch Ratings xabar berdi.
Bu o‘rta muddatli istiqbolda strategik bo‘lmagan davlat banklari uchun potensial davlat yordamini qayta baholashga olib kelishi mumkin. Bu banklarning aktivlar sifati bilan bog‘liq risklarni yengish va ularning kapitallashuvini saqlab qolish uchun kapital olishiga bog‘liq.
O‘zbekiston davlat banklarining uzoq muddatli emitent defolt reytinglari tarixan O‘zbekiston hukumati tomonidan qo‘llab-quvvatlangan.
O‘zbekistonning barcha davlat banklarining emitent defolt reytinglari ularning davlat mulkidagi nazorat paketi, yirik suveren xalqaro zahiralarga nisbatan potensial qo‘llab-quvvatlashning arzonligi va potensial obro‘-e’tibor risklarini hisobga olgan holda suveren reytinglarga tenglashtirilgan.
Fitch reyting tahlilida davlat kapitali va davlat banklarini moliyalashtirishni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ma’lumotlar ko‘rib chiqilgan.
Hukumat 2018-yildan buyon Fitch reytingi bo‘yicha banklarga 1-darajali sarmoya kiritish uchun 32 trillion so‘mdan ortiq (taxminan 3,3 milliard AQSH dollar) mablag‘ ajratgan, bu O‘zbekistonning 2022-yilgi YaIMning 4 foiziga teng.
Banklar, shuningdek, subordinatsiyalangan qarzlar va depozitlar hamda uzoq muddatli kreditlar kabi kam xarajatli davlat tomonidan moliyalashtirish olgan.
O‘zbekiston davlat banklariga davlat kapitalini qo‘llab-quvvatlash
Biroq, 2020-yildan boshlab hukumat aksariyat davlat banklarini 2025-yil oxirigacha xususiylashtirish dasturini tasdiqlaganidan so‘ng, davlat kapitali hissasi notekis bo‘lib, asosan davlat mulkida qoladigan strategik banklarga yo‘naltirildi.
Jumladan, hukumat tomonidan subsidiyalangan rivojlanish kreditlari bo‘yicha agent-banklar sifatida “Agrobank”, “Xalq bank” va “Mikrokreditbank” tanlangan.
Hukumat, shuningdek, “O‘zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki” aksiyadorlik jamiyatini siyosat banki deb hisoblaydi, biroq so‘nggi uch yil ichida u kapital kiritishni talab qilmagan.
Shu bilan birga, xususiylashtirishga mo‘ljallangan banklar ma’lum sharoitlardagina yangi kapital olgan.
Boshqa davlat banklariga nisbatan siyosiy banklarga moliyaviy yordam tezroq va faolroq ko‘rsatildi.
“O‘zbekiston davlat banklarini xususiylashtirish rasmiylar kutganidan ko‘proq vaqt talab etadi va hukumat bu banklar davlatga tegishli ekan, ularni qo‘llab-quvvatlashga sodiq qoladi”, — deydi mutaxassislar.
Kapital ta’minotni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash rivojlanish kreditlashda davlat agenti sifatida faoliyat yurituvchi banklarga, shuningdek, tizimli ahamiyatga ega bo‘lgan banklarga ko‘proq yo‘naltirilganidan dalolat beradi.
“Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2020-2022 yillarda siyosiy banklar tomonidan olingan jami kapital ularning jami riskli aktivlarining o‘rtacha 2 foizini tashkil etdi, bu esa xususiylashtirish rejalashtirilgan banklar kapitalidan sezilarli darajada yuqori”.
Natijada, birinchisining kapital nisbati ham doimiy ravishda yuqori bo‘ldi. Bu ularga yo‘qotishlarni qabul qilish qobiliyatini berdi.
Banklarning kapital buferlari
Fitch O‘zbekiston hukumatining ayrim banklarni qo‘llab-quvvatlashi ularning kapitaliga bo‘lgan talablarga nisbatan cheklangan, deb hisoblaydi.
Bu, asosan, yuqori riskli kichik banklarga tegishli. Bu kapital bilan solishtirganda potensial kattaroq qo‘shimcha zahira talablarini keltirib chiqaradi.
Shu sababli, Fitch so‘nggi ikki yil ichida ikkita zaif davlat bankining barqarorlik reytinglarini pasaytirdi.
Banklarning siyosiy roli, tizimli ahamiyati va kapitalga bo‘lgan ehtiyoj kontekstida davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash tajribasi reytinglarni aniqlashda asosiy omillar bo‘ladi.
Izoh (0)