Ҳукумат хусусийлаштириш дастури ташаббуси билан чиққанидан сўнг Ўзбекистон банк секторини давлат капитали томонидан қўллаб-қувватлаш сиёсий банкларга ўтди. Бу ҳақда Fitch Ratings хабар берди.
Бу ўрта муддатли истиқболда стратегик бўлмаган давлат банклари учун потенсиал давлат ёрдамини қайта баҳолашга олиб келиши мумкин. Бу банкларнинг активлар сифати билан боғлиқ рискларни енгиш ва уларнинг капиталлашувини сақлаб қолиш учун капитал олишига боғлиқ.
Ўзбекистон давлат банкларининг узоқ муддатли эмитент дефолт рейтинглари тарихан Ўзбекистон ҳукумати томонидан қўллаб-қувватланган.
Ўзбекистоннинг барча давлат банкларининг эмитент дефолт рейтинглари уларнинг давлат мулкидаги назорат пакети, йирик суверен халқаро заҳираларга нисбатан потенсиал қўллаб-қувватлашнинг арзонлиги ва потенсиал обрў-эътибор рискларини ҳисобга олган ҳолда суверен рейтингларга тенглаштирилган.
Fitch рейтинг таҳлилида давлат капитали ва давлат банкларини молиялаштиришни қўллаб-қувватлаш бўйича маълумотлар кўриб чиқилган.
Ҳукумат 2018 йилдан буён Fitch рейтинги бўйича банкларга 1-даражали сармоя киритиш учун 32 триллион сўмдан ортиқ (тахминан 3,3 миллиард АҚШ доллар) маблағ ажратган, бу Ўзбекистоннинг 2022 йилги ЯИМнинг 4 фоизига тенг.
Банклар, шунингдек, субординацияланган қарзлар ва депозитлар ҳамда узоқ муддатли кредитлар каби кам харажатли давлат томонидан молиялаштириш олган.
Ўзбекистон давлат банкларига давлат капиталини қўллаб-қувватлаш
Бироқ, 2020 йилдан бошлаб ҳукумат аксарият давлат банкларини 2025 йил охиригача хусусийлаштириш дастурини тасдиқлаганидан сўнг, давлат капитали ҳиссаси нотекис бўлиб, асосан давлат мулкида қоладиган стратегик банкларга йўналтирилди.
Жумладан, ҳукумат томонидан субсидияланган ривожланиш кредитлари бўйича агент-банклар сифатида “Агробанк”, “Халқ банк” ва “Микрокредитбанк” танланган.
Ҳукумат, шунингдек, “Ўзбекистон Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки” акциядорлик жамиятини сиёсат банки деб ҳисоблайди, бироқ сўнгги уч йил ичида у капитал киритишни талаб қилмаган.
Шу билан бирга, хусусийлаштиришга мўлжалланган банклар маълум шароитлардагина янги капитал олган.
Бошқа давлат банкларига нисбатан сиёсий банкларга молиявий ёрдам тезроқ ва фаолроқ кўрсатилди.
“Ўзбекистон давлат банкларини хусусийлаштириш расмийлар кутганидан кўпроқ вақт талаб этади ва ҳукумат бу банклар давлатга тегишли экан, уларни қўллаб-қувватлашга содиқ қолади”, — дейди мутахассислар.
Капитал таъминотни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш ривожланиш кредитлашда давлат агенти сифатида фаолият юритувчи банкларга, шунингдек, тизимли аҳамиятга эга бўлган банкларга кўпроқ йўналтирилганидан далолат беради.
“Ҳисоб-китобларга кўра, 2020-2022 йилларда сиёсий банклар томонидан олинган жами капитал уларнинг жами рискли активларининг ўртача 2 фоизини ташкил этди, бу эса хусусийлаштириш режалаштирилган банклар капиталидан сезиларли даражада юқори”.
Натижада, биринчисининг капитал нисбати ҳам доимий равишда юқори бўлди. Бу уларга йўқотишларни қабул қилиш қобилиятини берди.
Банкларнинг капитал буферлари
Fitch Ўзбекистон ҳукуматининг айрим банкларни қўллаб-қувватлаши уларнинг капиталига бўлган талабларга нисбатан чекланган, деб ҳисоблайди.
Бу, асосан, юқори рискли кичик банкларга тегишли. Бу капитал билан солиштирганда потенсиал каттароқ қўшимча заҳира талабларини келтириб чиқаради.
Шу сабабли, Fitch сўнгги икки йил ичида иккита заиф давлат банкининг барқарорлик рейтингларини пасайтирди.
Банкларнинг сиёсий роли, тизимли аҳамияти ва капиталга бўлган эҳтиёж контекстида давлат томонидан қўллаб-қувватлаш тажрибаси рейтингларни аниқлашда асосий омиллар бўлади.
Изоҳ (0)