O‘zbekiston xalq artisti Gulchehra Jamilovani Kumushbibi roli orqali o‘zbek ayollarining timsoliga aylangan, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. 77 yoshni qarshilagan bo‘lsa-da, uni go‘zallik va nafosat tark etgani yo‘q.
“Qo‘rqib xipchin bilan uxlardik”
Aktrisa Gulchehra Jamilova Toshkentda, ziyolilar oilasida dunyoga kelgan. Ota-onasi farmatsevtika sohasida faoliyat yuritishgan. Oilada uch qiz va bir o‘g‘il farzand bo‘lishgan. U bolaligida aktrisa bo‘lishni xayoliga ham keltirmagan.
— O‘rtadagi soyning atrofida katta hovlimiz bo‘lardi. Bir hovlida ikki amakim va bir rus qo‘shnimiz bilan yashardik. Uyimiz bor-yo‘g‘i bir xonali dahlizdan iborat edi. Keyinchalik Lunacharskiy markazidagi hovliga ko‘chib o‘tganmiz. U paytlarda bu joylar xuddi dashtga o‘xshardi. Tulkilar bor edi, kechasi buvimning tovuqlarini yeb ketardi. Uylar hali bitmagani uchun yozda hovlida qator bo‘lib yotardik. Eng qizig‘i, har birimizning qo‘limizda xipchin bo‘lardi. Chunki kechasi qurbaqalar ustimizdan sakrab yurganida ularni xipchin bilan haydaymiz derdik. Meni ko‘pchilik og‘ir-bosiq inson deb biladi, ammo bolaligimda juda sho‘x va o‘yinqaroq bo‘lganman. Hatto, bir marta Vitya ismli qo‘shnimiz bilan janjallashib, uni oqar suvga ham itarib yuborganman. Dadam ishdan qaytganida onasi chiqib, arz-dod qilgandi. O‘shanda dadam rahmatli oyog‘imga arqon bog‘lab, daraxtga osib qo‘ygandi. Dadam har hafta to‘rtovimizni olib teatrlarga olib borardi. Alisher Navoiy nomidagi Davlat akademik katta teatrida “Doktor Voyjonim” baletini ko‘rib, raqsga mehr qo‘yganman. “Men raqqosa bo‘laman” deb niyat qilganman, — deydi Gulchehra Jamilova.
“Raqsni majburan tark etganman”
Odatda, o‘zbek qizlarining raqqosa bo‘lishiga ota-onalari qarshi bo‘lishadi. Qahramonimizni esa dadasining o‘zi raqs maktabiga yetaklab borgan.
.jpg)
— Dadam san’atni yaxshi ko‘radigan, zamonaviy fikrlaydigan inson edi. Ammo juda qattiqqo‘l edi. Uning ruxsatisiz ko‘chaga ham chiqmasdik. U paytlari telefonlar bo‘lmasdi. Shu bois, maktabdan kelgan va to‘garakka ketgan vaqtimizni qog‘ozga yozib ketardik. Dadam san’atga befarq bo‘lmagani uchun 10 yoshimda Toshkent xoreografiya bilim yurtiga o‘zi olib borgan. Ozgina vaqtdan keyin “Qulog‘ingdan kun ko‘rinib qolyapti-ku”, deb Toshkent xoreografiya bilim yurtiga borishimni taqiqlagan. Undan keyin musiqa maktabiga o‘qishga borganman. Raqsga bo‘lgan mehrim ustun kelib, 7-sinfda O‘zbek Davlat xoreografiya bilim yurtiga hujjat topshirganman. Omadni qarangki, “Bahor” ansambli rahbari Mukarrama Turg‘unboyeva ansambl bilan Moskvaga gastrolga boradigan bo‘lgan. Sahnani to‘ldirish uchun raqqosalar kerak bo‘lgan va bilim yurtidan bir nechta qizlarni tanlab olgan. Ular orasida men ham bor edim. Mukarrama opaga nafaqat raqs tushishim, balki o‘zbek va rus tilida boshlovchilik qilishim ham ma’qul kelib, ansamblga qabul qilgan. Ammo u yerdagi faoliyatim uzoqqa cho‘zilmagan. Hindiston safariga borganimizda suv sepilgan polda raqs tushayotib, yiqilib tushganman. To‘pig‘im singan ekan, kuchli og‘riq bergan. Mukarrama Turg‘unboyeva raqsdan ketishimni istamay, noyob mumiyo ham topib kelgandi. Ammo ikki yillik davolanishlar samara bermadi. O‘rtamiyona raqqosa bo‘lishni istamay, raqs san’atidan ketdim, — deydi Gulchehra Jamilova.
“Kumushbibi homilador bo‘lgan”
Aktrisaga omad keltirgan rol shubhasiz “O‘tkan kunlar” filmidagi Kumushbibi roli hisoblanadi. Ma’lumotlarga ko‘ra, filmga 600 dan ortiq qizlar kasting topshirishgan. Xo‘sh, bu rol nega aynan Gulchehra Jamilovaga nasib qilgan.
— 1964-yili sobiq Toshkent davlat teatr va rassomchilik institutiga hujjat topshirganman. Ammo Farg‘onadagi gastrol safari sabab imtihonga tayyorgarlik ko‘rolmaganman. O‘shanda Turob To‘laning “Lolaqizg‘aldoq” she’ri va etyud topshirib talaba bo‘lganman. Maqtanish emas-u, institutning eng oldi, a’lochi talabasi edim. Yaponiyaga konferensiyaga chaqirishganida ustozlarim Nina Timofeyeva va Nazira Aliyeva “Seni olib qolishadi, sotilib ketasan”, deb ruxsat berishmagan. Uchinchi kursda Chingiz Aytmatovning “Sarvqomat dilbarim” asari asosida spektakl sahnalashtirganmiz. U Butunittifoq san’at institutlari o‘rtasida o‘tkazilgan ko‘rik tanlovda g‘olib bo‘lgan. Qo‘shimchasiga menga “Eng yaxshi ayol roli uchun” nominatsiyasida ham g‘oliblikni berishgan. Qahramonimning ismi asal edi, unga havas qilib bosh farzandimga shu ismni qo‘yganman.
.jpg)
“O‘tkan kunlar” filmiga taklif etilishim juda qiziq bo‘lgan. Bir kuni teatr hovlisida tursak, Karim aka degan rejissor assistenti kelib “Kinoproba topshirib ko‘rmaysizmi?” degan. Mayli desam “O‘zingizga yaqin biror aktyor bilan boring”, degan. Ho‘p deb kursdoshim rahmatli Hojiakbar Nurmatovga aytganman. Ikkimiz proba topshirgani borganimizda faqatgina “Siz o‘shami?” deyishimni aytishgan. “Rosa so‘zlari kam ekan”, deb quvonganman. Oradan bir necha kun o‘tib institut ko‘chasida ketayotgan rejissor assistenti yo‘lning narigi tomonida turib “Gulchehra siz homiladormisiz?” deb so‘ragan. Xijolat tortib ha desam “eh” degandek qo‘lini siltab yana mashinaga o‘tirib ketgan. O‘shandayoq roldan umidimni uzgandim, ammo menga nasib qilgan ekan, — deydi aktrisa Gulchehra Jamilova.
“Shifokor bo‘lardim...”
Gulchehra Jamilova agar san’atkor bo‘lmaganida qaysi kasbni egallagan bo‘lardi? Bu savolga qahramonimiz quyidagicha javob berdi.
— Shifokor bo‘lgan bo‘lardim. Baribir ota-onaning kasbi tortar ekan. Qizim Asal shifokorlikni tanladi. U ham 10 dan ortiq filmlarda suratga tushdi. Ammo nomzodlik dissertatsiyasini yoqlaganidan keyin “Bo‘ldi endi rol o‘ynamayman”, deb qat’iy qaror qildi, — deydi aktrisa Gulchehra Jamilova.
“Salbiy rol orzuyim edi”
Aktrisani tomoshabinlar ijobiy rollarda ko‘rib o‘rganib qolishgan. Ammo u aktrisa sifatida ijobiy emas, salbiy rollarni ijro etishni orzu qilgan ekan. Faoliyati davomida “Sevgi afsonasi” filmida Malkani roli orqali bu orzusiga erishgani haqida so‘zlab bergan.
— Hindistonda suratga olish ishlari juda qiziq kechgan. Ular ikki enlik bo‘yoqlarni surtishar ekan. Men esa bunday pardozni umuman xohlamasdim. Shu kungacha pardozimni o‘zim qilaman va ortiqcha bo‘yoqlarni yoqtirmayman. Rolga taklif etishganida jon deb rozi bo‘lganman. Chunki salbiy rolni ijro etish orzuyim edi, — deydi aktrisa.
“Shu rolimdan haligacha uyalaman”
“Farmonbibi arazladi” spektakli o‘z davrining shlyageri bo‘lgan deyish mumkin. Taassufki, aktrisa bu spektakldagi rolidan haligacha uyalar ekan.
— Faqat men emas, juda ko‘p aktrisalar undagi rollaridan uyalishardi. Hozir ham televizorda namoyish etilsa, yuzlarim qizarib ketadi. U yerdagi xatti-harakatlarimdan uyalaman. O‘zimga yarashmagan rol o‘ynaganman, deb hisoblayman, — deydi aktrisa Gulchehra Jamilova.
“Hamon jamoat transportidan foydalanaman”
Aktrisa o‘zbek kinosi, teatri va dublyaj san’atiga munosib hissa qo‘shgan ijodkor hisoblanadi. Ammo u umri mobaynida kamtarona hayot kechirgan. Hozir ham suratga olish maydonchasiga borish uchun jamoat transportidan foydalanadi.
.jpg)
— “Voy siz ham avtobusga chiqasizmi?” deb so‘rashadi. Ha, shukrki, oyog‘im bor deb kulib qo‘yaman. Turmush o‘rtog‘im bilan faqat oylikka yashagan insonlarmiz. To‘yga chiqmaganman, bu ishni uddalay olmasligimga ko‘zim yetardi. Hozir ham jamoat transportidan foydalanaman. Odamlar bilan gaplashib ketish juda maroqli, — deydi aktrisa Gulchehra Jamilova.
“Teatrdan ketishimga sabab...”
Aktrisa ayni kunda erkin ijodkor, u 2000-yildayoq teatrni tark etgan. Bunga aktrisaning jiddiy ranjigani sabab bo‘lgan.
— Rejissor Melis Abzalovning yangi talqindagi “O‘tkan kunlar” filmini suratga olish yakunida qalin qor yog‘gan tog‘da bir sahna qolgan edi. Shu kuni ham qorda oyog‘im toyib, qattiq yiqilganman, yelkam chiqqan. Og‘riq bilan o‘tgan to‘qqiz oylik azobim oxiri operatsiya bilan tugagan. Yuqoridagi ikkala holatda ham ish vaqtida jarohatlanganlik nafaqasini olmay, o‘z hisobimdan ta’til olibman. Mayli, o‘tgan ishga salavot... Qisqasi, ikki yil o‘z hisobimdan davolandim. Keyin yana o‘n kun o‘z hisobimdan ta’til so‘rasam, rad javobini berishgan. Shunda aynan 27-mart — Xalqaro teatr kunida o‘z xohishim bilan ariza yozib chiqib ketganman. Inson hurmati borida ketishni ham bilishi kerak, — deydi aktrisa Gulchehra Jamilova.
Izoh (0)