Navoiy viloyatining Navoiy shahri hamda Karmana tumanidagi ko‘chalarda joylashgan reklama bannerlarida o‘zbek xalq maqollaridan ustamonlik bilan foydalanib, reklama beruvchi manfaatiga xizmat qiluvchi reklamalar paydo bo‘ldi. Nodavlat OTM haqidagi bu reklamada “Abituriyentning yugurgani NIUgacha, og‘zi qiyshiq bo‘lsa ham, NIU talabasi gapirsin”, degan so‘zlarni o‘qishingiz mumkin. Reklama beruvchilar va reklama tayyorlovchilarga yuborilgan xatlardan maʼlum bo‘lishicha, ko‘pchilik eʼtiborini tortgan bu reklama “katta”lar g‘ashiga teggan.
Bu haqda “Daryo” jurnalisti bilan suhbatlashgan Navoiy shahridagi nodavlat oliy taʼlim muassasasi masʼuli Ulug‘bek Safarov maʼlum qildi.
Suhbatdoshning aytishicha, uning o‘zi ham vaqtida reklama bannerlaridagi reklamalar chiqishini nazorat qiluvchi tashkilotda ishlagani bois reklamada nima mumkin va nima mumkin emasligini yaxshi biladi.
“Shaxsan o‘zim shu soha nonini yeganman. Vaqtida Navoiy viloyatidagi barcha reklamalarning to‘g‘riligi-yu, ularning ommaga katta bannerlar orqali tarqatilishini nazorat qiluvchi, shunga masʼul lavozimda ishlaganman. Shu sabab reklamada nima mumkin va nima mumkin emas, degan savollarga aniq javob bera olaman. 2022-yilning sentabr oyida ish boshlagan nodavlat universitetimizni reklama qilishda o‘zbek xalq maqollaridan unumli foydalanib, reklama ko‘ruvchilarni o‘zimizga qaratishga urindik. Bizning Abituriyentning yugurgani NIUgacha, og‘zi qiyshiq bo‘lsa ham, NIU talabasi gapirsin, degan gaplarimizda birovni kamsitish yoki kimningdir manfaatiga zid so‘zlar yo‘q. Buni xushlamagan masʼullarga reklamadagi xatolikni ko‘rsating, xato bo‘lsa, tan olib, bu reklamani olib tashlaylik, deyapmiz”, — deydi xususiy OTM masʼuli Ulug‘bek Safarov.
Maʼlum bo‘lishicha, Navoiy shahri va Karmana tumanidagi ko‘chalarda jamoatchilik eʼtiboriga havola qilingan reklama bannerlarida xususiy universitet reklama qilinib, “Abituriyentning yugurgani NIUgacha”, “Og‘zi qiyshiq bo‘lsa ham, NIU talabasi gapirsin”, degan gaplar qo‘llangan. Bu esa Raqobatni rivojlantirish va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasining Navoiy viloyat boshqarmasi rahbari N.Isayev va A.Azimovlarni tashvishga solgan. Ularning nazdida bu reklamada xatoliklar bor. Lekin aynan qanday xatolik, degan savolga o‘zlari ham javob berisholmadi.
“Bizga qo‘mitadan reklamalar qanday bo‘lishi kerak? Reklamada qanday so‘zlarni qo‘llab bo‘lmaydi, nima mumkin-u, nima mumkin emasligi bayon qilingan umumiy xat kelgan. Biz shu xatdan kelib chiqqan holda bu reklamani jamoatchilikka olib chiqqan ‘Tasviriy oyina’ ijodiy uyushmasining viloyat bo‘limiga xat chiqarib, bu reklamalarda xatolik yo‘qmi, degan mazmunda so‘rov berdik. Bu reklamalarni olib tashlang, degan talab qo‘yilmagan”, — deydi boshqarmaning mazkur holat bilan shug‘ullangan masʼuli Ahror Azimov.
Raqobatni rivojlantirish va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish boshqarmasining “Tasviriy oyina” ijodiy uyushmasining viloyat bo‘limiga yuborgan xatida shunday jumlalar bor: “Ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan ‘Og‘zi qiyshiq bo‘lsa ham, NIU talabasi gapirsin, abituriyentning yugurgani NIU gacha’ qabilidagi reklamalar ommaning eʼtiroziga sabab bo‘lmoqda. Reklama to‘g‘risidagi qonunning 16-moddasiga muvofiq, reklamada — jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, eʼtiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeyiga qarab, boshqa holatlarga ko‘ra kamsitish yoki o‘zga shaxslarning tovarlarini badnom qilish; milliy va oilaviy anʼanalarga, shuningdek axloq va maʼnaviyatning umum qabul qilingan normalariga zid bo‘lgan shakllar, iboralar va obrazlardan foydalanish taqiqlanadi. Sizdan reklama to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga so‘zsiz rioya qilish, reklamaning davlat tilida bo‘lishini taʼminlash, shuningdek, reklamada milliy va oilaviy anʼanalarga, axloq va maʼnaviyatning umum qabul qilingan normalariga zid keluvchi shakl, ibora va obrazlardan foydalanmaslik, reklamadan foydalanuvchilarga zarar yetkazmaydigan shakllar va vositalardan foydalangan holda faoliyat yuritilishida amaliy yordam berishingizni so‘raymiz”.
Masʼulning bildirishicha, Navoiy viloyati hokimining davlat tili masalalari bo‘yicha maslahatchisi Qobil Ostonov Raqobatni rivojlantirish va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish boshqarmasiga chiqib, ko‘chada bemaza reklamalar ko‘payib ketganini aytib, nega bu holat tartibga olinmayotgani bilan qiziqqan.
“Daryo” jurnalisti mazkur reklamalarga eʼtiroz bildirgan hokim maslahatchisi Qobil Ostonov bilan telefon orqali muloqot qildi.
“Men xususiy universitet faoliyatiga qarshi emasman. Faqat bu reklamalarda boshqa universitet talabalarini kamsitishni ko‘ryapman. Masalan, og‘zi qiyshiq bo‘lsa ham, NIU talabasi gapirsin, deganda bu universitet talabasini boshqa universitet talabasidan ustun ko‘rish bor. Yoki abituriyentning yugurgani NIUgacha, degan gapni o‘qiganlar abituriyent buzoq bo‘ldimi, buzoqqa o‘xshatildimi, deydi-da. Reklamada o‘zbek xalq maqollari ham buzib qo‘llanmoqda. Shu sabab bu holatga eʼtiroz bildirib, Raqobatni rivojlantirish va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish qo‘mitasining Navoiy viloyat boshqarmasiga telefon qilib, bunga eʼtibor berishlarini so‘radim”, — deydi Qobil Ostonov.
“Viloyat hokimining til bo‘yicha maslahatchisi, boshqarma xodimlari bizning reklamalarimizni maʼnaviyatga zid deyishgan. Lekin aynan qaysi qismi maʼnaviyatga zidligi haqidagi savolga aniq javob berishmayapti. Reklama to‘g‘risidagi qonunning 16-moddasi talablari buzilgan deyishdi. Aynan qaysi qismi buzilgan, ko‘rsating dedik. Ko‘rsatisholmadi. Unda sudga bering, sudda bizni ayblang, biz o‘zimizni himoya qilaylik dedik”, — deydi “kattalar” eʼtiroziga tushunmayotgan xususiy OTM masʼuli Ulug‘bek Safarov.
Ulug‘bek Safarovning qo‘shimcha qilishicha, Navoiy innovatsiyalar univerersiteti o‘quv sifatini yaxshilash, bilimli o‘quvchilarni o‘zlariga jalb qilish maqsadida hech qaysi reklamalarga o‘xshash bo‘lmagan reklama bannerlari tashkil qilish ustida bosh qotirmoqda.
Universitetning jamoatchilikka olib chiqqan reklamalarida shuningdek, “Gap desa qop-qop, o‘qishni esa NIUdan top”, “Talaba zar, NIU zargar”, “Yetti o‘lchab, NIUda o‘qi”, degan gaplardan ham foydalanilgan.