“Slava Ukraïni!” (Ukrainaga shon-sharaf!) va unga javoban “Geroyam slava!” (Qahramonlarga shon-sharaf!) shiorlari uzoq tarixga ega. Ular yuz yildan ortiq vaqt davomida — avval Ukraina mustaqilligi uchun kurashchilar, keyin mustaqil Ukrainada vatanparvar fuqarolar tomonidan ishlatib kelingan. Bugungi kunda bu so‘zlarni mamlakat chegaralaridan tashqarida ham bilishadi.
6-mart kuni tarqalgan videoda rus harbiylari ukrainalik askarni “Slava Ukraïni” degan so‘zlaridan so‘ng otib tashlagani ma’lum bo‘lgach, bu shior ijtimoiy tarmoqlarda yangi kuch bilan yangradi.
BBC News ushbu shior qanday paydo bo‘lgani va qay tarzda ommalashgani haqida maqola tayyorladi.
Yuz yillik tarix
Ukrainalik tarixchi Yuriy Yuzich “Tarixiy haqiqat” saytiga bergan intervyusida aytishicha, “Ukrainaga shon-sharaf!” va unga javob “Butun yer yuziga shon-sharaf!” shiori XIX asr oxirida Xarkov talabalari jamoasi orasida ishlatilgan.
Biroq shior 1918—1920-yillarda Ukraina Xalq Respublikasi (UXR) davrida ham keng tarqalgan va alohida siyosiy rangga ega edi. O‘shanda Ukraina birinchi marta o‘zini alohida davlat sifatida tanishtirgan va qisqa vaqt bo‘lsa ham o‘z mustaqilligini e’lon qilgandi.
“Slava Ukraïni” ommaviy salomlashuv tarzi Cherkas viloyatida bolsheviklarga qarshi kurashgan “Xolodnoyarsk respublikasi” askarlari orasida joriy etilgan, deydi Ukraina milliy xotira institutining sobiq raisi Vladimir Vyatrovich BBC News’ga.
Bolsheviklar Ukrainaning katta qismini bosib olib, uni Sovet Ittifoqi tarkibiga kiritgach, bu shior o‘sha paytda Polsha tarkibiga kirgan Ukraina g‘arbida to‘plangan natsionalist va isyonchi uyushmalar tomonidan qo‘llana boshlaydi.
To‘liq tarzda “Slava Ukraïni! — Geroyam slava!” salomlashuvi 1941-yilda G‘arbiy Ukrainaning Ukraina natsionalistlari tashkilotida qo‘llanadi — tashkilot rahbarlaridan biri mashhur siyosat arbobi Stepan Bandera edi. Shior 1942—1960-yillarda G‘arbiy Ukraina viloyatlari hududida harakatlangan Ukraina qo‘zg‘olonchilar armiyasi jangchilari orasida yanada keng tarqaldi.
“Slava Ukraïni!” shiori 1990-yilda talabalarning “granit ustidagi inqilob”i paytida qayta tiklandi. O‘shanda ukrainalik yoshlar Sovet Ittifoqi parchalanishi arafasida Kiyev markazida Ukraina SSRga o‘zgartirish kiritish talabi bilan tinch namoyish o‘tkazgandi.
Mustaqil Ukrainada
SSSR parchalanganidan keyin bunday shior asosan milliy demokratlar va ukrain natsionalistlari orasida qo‘llangan. 2013—2014-yillarda Maydondagi norozilik namoyishlari paytida, Ukrainada mustaqillik yillaridan beri birinchi marta ushbu so‘zlar natsionalist partiyalarning atributi bo‘libgina qolmay, barcha namoyishchilarning asosiy shiorlaridan biriga aylandi.
Keyinchalik Rossiya Qrimni anneksiya qilib, Donbassda harbiy harakatlar boshlaganida “Slava Ukraïni!” qarshilik ramziga aylandi.
2018-yilda “Slava Ukraïni!” va unga javoban “Geroyam slava!” mamlakat Qurolli kuchlari va milliy politsiya uchun qonuniy salomlashuv sifatida rasman tasdiqlandi. Ular sovet davridan qolgan eski salomlashuv usuli: “Salom, o‘rtoqlar!” va unga javoban “Salomat bo‘ling!” so‘zlarining o‘rnini egalladi.
Endilikda bu shior Ukrainadagi siyosiy va ijtimoiy hayotning atributiga aylandi – buni amaldorlar, turli siyosiy kuchlarga mansub siyosatchilar, biznesmenlar, faollar, maktab o‘qituvchilari, ijtimoiy tarmoqlarda va kundalik hayotda oddiy ukrainaliklardan eshitish mumkin.
2022-yilning fevral oyida Rossiyaning Ukrainaga keng ko‘lamli bosqini boshlanganidan buyon “Slava Ukraïni!” shioridan G‘arb siyosatchilari ham Ukrainani qo‘llab-quvvatlashini bildirish uchun keng foydalana boshladi.
AQSH prezidenti Jo Baydenning Kiyevga tashrifi davomida mehmonlar kitobiga yozganlari. Unda “Slava Ukraïni!” shiori ham bor.
Bu shiorni turli vaqtlarda Buyuk Britaniyaning sobiq bosh vaziri Boris Jonson, Kanada bosh vaziri Jastin Tryudo va Polsha prezidenti Anjey Duda ishlatgan. Shuningdek, AQSH prezidenti Jo Bayden bosqinning bir yilligi munosabati bilan Kiyevga qilgan tarixiy tashrifi chog‘ida Mariinskiy saroyining mehmonlar kitobiga ushbu shiorni yozib qoldirdi.
Izoh (0)