2023-yilning 3-mart kuni Fitch xalqaro reyting agentligi O‘zbekistonning suveren kredit reytingini BB- (barqaror kutilma) darajada tasdiqladi. Bu haqda Iqtisodiyot va moliya vazirligi xabar berdi.
Agentlik O‘zbekistonning suveren kredit reytingini yilda ikki marta qayta baholaydi va baholash jarayonida mamlakatdagi so‘nggi iqtisodiy yangiliklar bilan tanishadi.
Kredit reytingi aslida nima?
Kredit reytingi – bu bir raqam ichiga kiritilgan turli ko‘rsatkichlar to‘plami bo‘lib, u mamlakatning muayyan hududidagi vaziyatni tavsiflashga mo‘ljallangan. Reyting mamlakat iqtisodiyotida sodir bo‘layotgan voqealarni ko‘rsatuvchi o‘ziga xos barometrdir.
Sarmoyadorlar mamlakatga sarmoya kiritish yoki kiritmaslik to‘g‘risida qaror qabul qilishda ko‘plab omillarga, jumladan, ushbu reytinglarga ham e’tibor berishadi.
Agarda kredit reytingi past bo‘lsa, demak, bu mamlakatga sarmoya kiritish noto‘g‘ri. Yuqori reytinglar, mamlakatning mablag‘lar uchun xavfsiz ekanligini bildiradi.
Masalan, O‘zbekiston so‘nggi yillardagina mamlakatga sarmoya jalb qilishga xizmat qiluvchi reytinglarga ega bo‘la boshladi.
Kredit reytingiga ta’sir etuvchi omillar
Hisobotda ta’kidlanishicha, mamlakatning mustahkam tashqi va fiskal zaxiralari, mo‘tadil davlat qarzi darajasi va “BB” reytingiga ega mamlakatlarga nisbatan yuqori o‘sish sur’atlari O‘zbekiston suveren kredit reytingini qo‘llab-quvvatlovchi omillardan hisoblanadi.
Qayd etilishicha, O‘zbekiston iqtisodiyoti tashqi shoklar ta’siriga qarshi chidamlilik namoyish eta oldi, shu bilan birga tashqi shoklar bilan bog‘liq noaniqliklar saqlanib qolmoqda.
Hisobotda keltirilishicha, Jahon bankining so‘nggi e’lon qilingan boshqaruv sifati ko‘rsatkichlarida O‘zbekistonning o‘rni sezilarli yaxshilanib to‘qqiz pog‘onaga ko‘tarilgan.
Bunda, mazkur o‘zgarish tartibga solish sifati va hukumat samaradorligi, aholi fikrini inobatga olish va hisobdorlik hamda korrupsiyani tiyib turish ko‘rsatkichlarida aks etgan.
2022-yilda O‘zbekiston iqtisodiyotining 5,7 foizga o‘sishiga asosiy omillar sifatida yuqori eksport hajmlari, fiskal rag‘batlantirish hamda aholi iste’molining o‘sishiga sabab bo‘lgan pul o‘tkazmalari ko‘rsatib o‘tilgan.
Agentlik global iqtisodiyotining sekinlashuvi ortidan 2023—2024-yillarda O‘zbekiston iqtisodiyoti o‘rtacha 5,4 foizga o‘sishini prognoz qilinmoqda.
Shu bilan birga, Fitch prognoziga ko‘ra, fiskal konsolidatsiya kutilganidan ko‘ra tezroq amalga oshib, konsolidatsiyalashgan budjet defitsitining YIMga nisbati 2023-yilda agentlik tomonidan kutilgan 3,9 foiz o‘rniga 3,5 foizni, 2024-yilda 2,3 foizni tashkil etadi (“BB” reytingiga ega mamlakatlar uchun o‘rtacha — 3,3 foiz).
Davlat qarzining YIMga nisbati 2023—2024-yillarda o‘rtacha 36,4 foiz darajasida barqarorlashishi va “BB” reytingiga ega davlatlar medianasidan (YIMga nisbatan 55 foiz) past darajada qolishi kutilmoqda.
Shuningdek, agentlik imtiyozli shartlarda jalb qilingan uzoq muddatli kreditlar sababli davlat qarzi bilan bog‘liq xatarlarni past darajada baholagan.
Hisobotda keltirilishicha, pul o‘tkazmalari o‘sishining barqarorlashuvi va import hajmining ortishi natijasida 2023—2024-yillarda joriy operatsiyalar hisobi defitsiti YIMga nisbatan o‘rtacha 4,4 foizni tashkil qiladi.
Shu bilan birga, Fitch prognoziga ko‘ra O‘zbekistonning xalqaro zaxiralari va likvidlik pozitsiyasi mustahkam darajada saqlanib qoladi, zaxiralarning importni qoplash darajasi esa 11 oyni tashkil etadi.
Agentlik 2022-yilda inflyatsiya darajasi o‘rtacha 11,3 foizni tashkil etishi, 2024-yilga kelib mazkur ko‘rsatkich 9,0 foizgacha pasayishi prognoz qilinmoqda.
“Fitch”ning ta’kidlashicha, O‘zbekistonning suveren kredit reytingi va kutilmasi quyidagi hollarda oshirilishi mumkin:
- boshqaruv sifati ko‘rsatkichlari yanada yaxshilanganda;
- iqtisodiy o‘sish va makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlovchi islohotlarni izchil amalga oshirish natijasida aholi jon boshiga YIM miqdorining “BB” reytingiga ega davlatlar ko‘rsatkichiga yaqinlashganda.
O‘zbekistonning suveren kredit reytingi quyidagi hollarda pasaytirilishi mumkin:
- tashqi moliyaviy ko‘rsatkichlar yomonlashganda, pul o‘tkazmalarining sezilarli kamayishi va tashqi savdo defitsitining oshishi sababli xalqaro zaxiralar sezilarli darajada kamayganda;
- iqtisodiy o‘sish sur’atining davomiy sekinlashishi, davlat shartli majburiyatlarining davlat tomonidan qoplanishi tufayli davlat qarzining YIMga nisbati keskin oshganda yoki suveren fiskal zaxiralar kamayganda.
Izoh (0)